Vanir

Freja of Freya, schilderij van John Bauer

De Vanir (Oudnoors : enkelvoud Vanr) of de Wanen zijn in de Noordse mythologie een nogal raadselachtige groep goden die in verband worden gebracht met vruchtbaarheid, wijsheid en het vermogen om de toekomst te zien (toekomst voorspellen). De Vanir zijn één van de twee groepen goden (de andere is de Æsir ) en ze zijn de naamgever van het woonoord Vanaheim (Oudnoors "Huis van de Vanir").

Na de Æsir-Vanir-oorlog werden de Vanir een onderdeel van de Æsir. Vervolgens worden leden van de Vanir soms ook wel leden van de Æsir genoemd.

Ze worden genoemd in de Poëtische Edda, die in de 13e eeuw werd samengesteld op basis van eerdere traditionele bronnen; de Proza Edda en de Heimskringla, beide geschreven in de 13e eeuw door Snorri Sturluson; en in de poëzie van skalds. De Vanir worden alleen in deze Oudnoorse bronnen vermeld.

Alle bronnen beschrijven de god Njörðr (Njord) en zijn kinderen Freyr en Freyja als leden van de Vanir. Ook de goden Heimdall en Ull zouden (mogelijk toch) leden zijn van de Vanir.

De Vanir zouden zijn geschapen door, of het zijn volgelingen van Vili (Hœnir) en Vé, de broers van Odin. In een ander verhaal (Het Heimskringla- boek Ynglinga-saga, hoofdstuk 4) staat dat de Æsir de god Hœnir en Mímir naar de Vanir stuurden. Het sturen van Njörðr als gijzelaar resulteerde in een vredesakkoord tussen de Æsir en de Vanir. De Vanir stuurden op hun beurt Njörðr, Freyr en Freya naar de Æsir. Het wordt er dus allemaal niet echt duidelijker op. Er zijn dan ook veel discussies tussen de geleerden over het hoe en wat van de Vanir. Er wordt bijvoorbeeld gedacht dat de Vanir een verzinsel zijn van Snorri Sturluson. Ook zouden de Vanir of Wanen hetzelfde kunnen zijn als de Alven (lichtelven), ook omdat Freyr als heerser van Alfheim wordt gezien.

Mogelijk is er onder invloed van de Christelijke (katholieke) kerk het nodige aan informatie verdwenen. Dit omdat de Vanir gaan over de vruchtbaarheid en wijsheid en het bekend is dat de nogal mannelijk (patriachaal) gerichte Katholieke kerk best wel vrouwonvriendelijk kon zijn. Iets wat je ook tegenkomt in de Middeleeuwse en latere heksenjacht, waarbij vrouwen onschuldig op de brandstapel eindigden.