Telegrafie

Codes voor Chappe's telegraaf

Telegrafie komt van twee Griekse woorden: 'Tele' is 'ver' en 'grafie' is 'schrijven'. Het schrijven dus van berichten over een lange afstand.

In de Franse revolutie (1789-1795) probeerde de Fransman Claude Chappe op verschillende manieren snel berichten over grote afstanden door te geven. Het seinen met twee vlaggen bestond al. Het semafoorseinen. Dat werd vaak op schepen en in het leger gebruikt (nu ook nog bij de Scouting). Chappe bedacht een apparaat wat groter was en waar ongeveer hetzelfde mee kon als met de twee vlaggen: De semafoor of de optische telegraaf. Tussen elke seinpaal zat ongeveer 10 tot 20 km. Met 15 van die seinpalen op een lijn kon een bericht binnen 13 minuten over een afstand van ruim 200 km overgebracht worden. Vaak werd zo'n seintoestel op een kerktoren geplaatst. Ook Napoleon maakte handig gebruik van dit systeem. Hij liet een lijn semafoor seinen maken van Parijs tot in Amsterdam. Het nadeel was dat bij slecht weer er onvoldoende zicht was om van de ene seinpaal naar de andere te kunnen kijken. De boodschap kon dan niet doorgegeven worden. Ook kon iedereen meekijken, maar om de boodschap te begrijpen moest je natuurlijk wel weten wat er met de codes bedoeld werd. De man die zo'n semafoor sein bediende heette een telegrafist.

In Nederland had men wat later langs de kust een aantal masten met een dwarsbalk (ra) waaraan ballen op en neer gehesen konden worden. Met deze Hollandse kust telegraaf konden door op verschillende manieren de bollen op te hangen cijfers en letters gevormd worden.

Elektrische telegraaf

Al rond 1800 wordt er geprobeerd om met elektriciteit seintjes te maken. De bekendste uitvinder van de morse telegraaf (1837) is de Amerikaan Samuel Morse.

Schematische tekening morse telegraaf

Het werkt eenvoudig. Aan de ene kant van de stroomkabel zet je een seinsleutel (soort schakelaar) en aan de andere kant verbind je die stroomkabel met een lampje. Door de stroomkring kort of lang in- en uit te schakelen gaat het lampje kort of lang branden. In plaats van een lampje kun je ook een spoeltje plaatsen met daarin een ijzeren staafje. Als er stroom door het spoeltje gaat, wordt het ijzeren staafje een elektromagneet. Deze kan een 'wipje' in beweging brengen. Aan de andere kant zit een schrijfpen die op een smalle strook papier puntjes en lijntjes zet. Een kort stroompje geeft een punt, een lang stroompje een streepje. Met een opwind motortje wordt de papierstrook van 1 cm breed langs het pennetjes getrokken. De strook zelf zit opgerold op een haspel. Als ze een boodschap terug wilde sturen, had je nog zo'n zelfde apparaat nodig.

Morsesleutel

In diezelfde tijd kwamen de spoorwegen in ontwikkeling. De elektrische telegraaf was een handig hulpmiddel om van het ene station naar het andere station berichten te verzenden of er een trein op het stuk spoor zat tussen de stations (een blok noemen ze dat). Vandaar ook dat je vroeger langs het spoor palen met draden eraan zag staan.

Draadloze telegrafie of Radio telegrafie

Bijna een eeuw later was Guglielmo Marconi druk bezig met de ontwikkeling van draadloze telegrafie – dit is het versturen van signalen via radiogolven door de lucht. In 1896 gaf hij een demonstratie in Londen. Dat was een groot succes. In 1899 kon hij een bericht verzenden over het Kanaal tussen Engeland en Frankrijk. In 1901 verzond hij als eerste een morse bericht draadloos over de Atlantische Oceaan. Marconi's apparaat werd vanaf dan veel gebruikt voor berichten verkeer tussen schepen en tussen schepen en de wal. Iemand die zo'n apparaat bediende heet een marconist. Het morse noodsignaal S.O.S. (...---...) is het meest bekend. Zo konden toch nog veel mensen van de zinkende RMS Titanic gered worden.

De opvolger van de telegrafie is de telex.

Externe links

• Semafooralfabet op Wikipedia: https://nl.wikipedia.org/wiki/Semafooralfabet
• Engelstalige site waar je morse berichten kunt maken, horen en vertalen: https://morsecode.world/international/translator.html