Tektoniek
 |
Afbeelding gewenst! Bij dit artikel hoort nog een afbeelding. Heb jij een afbeelding die onder een vrije licentie kan worden geplaatst, dan kan je deze hier uploaden. |
Wat is tektoniek?
Tektoniek (ook wel: platentektoniek) is het bewegen van aardplaten. Om te begrijpen wat aardplaten zijn, moet je eerst weten hoe de aarde in elkaar zit. De aarde bestaat uit lagen. De binnenste laag is eigenlijk een bol en heet de binnenkern. Daar is het heel heet . Daar overheen zit nog een laag: de buitenkern. Daar is het iets minder heet en vloeibaar. Dan heb je de binnenmantel. Daar is het nog iets minder heet (maar het is nog steeds heel heet) Daaroverheen heb je de buitenmantel. Daar is het nog iets minder heet. Daar vind je magma. Dat is gesteente dat zo heet is, dat het is gesmolten. En daaroverheen heb je de aardkorst. Dat is de harde, koele laag waar wij op leven. De aardkorst is verdeeld in een soort puzzelstukken. Die puzzelstukken heten aardplaten. Aardplaten bewegen de hele tijd, doordat de aardmantel vloeibaar is. Dat wordt verder uitgelegd in het volgende stuk. En dat bewegen, dat is tektoniek. Door tektoniek worden (veel)natuurrampen veroorzaakt. Lees hieronder hoe dat komt.
Probeer het!
Waarom bewegen aardplaten? Omdat ze drijven op de aardmantel, dat vloeibaar is. Probeer het!
- Vul een bak met water
- Pak een stuk piepschuim dat ongeveer in de bak past
- Snij het piepschuim in stukken
- Leg de stukken in het water
- Zie je het? Het piepschuim is de aardkorst, dat drijft op het water.Daardoor bewegen de stukken (de aardplaten. En het water is de aardmantel.)
Zo werkt het ook bij de aarde. Alleen dan in de vorm van een bol.
Bewegingen
De aardplaten bewegen niet allemaal in dezelfde richting. Dit kan je ook zien met het proefje van hierboven. Als twee of meer platen naar elkaar toe bewegen heet dit een convergente beweging. Als de aardplaten van elkaar af bewegen, heet dit een divergente beweging.
Gevolgen van tektoniek
Als een convergente beweging plaatsvindt, zullen de aardplaten vroeg of laat op elkaar botsen. Bij de botsing blijven ze duwen. En de druk wordt steeds hoger en hoger totdat de zwaarste plaat met veel kracht onder de andere plaat schiet. En dat kan je op de aardkorst voelen als een aardbeving. Nu is de zwaarste paat, oceanische plaat genoemd, onder de andere plaat, continentale plaat geschoven. De oceanische plaat is in de aardmantel geschoven, waar het heel heet is, weet je nog wel. Het deel van de oceanische plaat dat in de aardmantel is geschoven, is nu aan het smelten en wordt magma. Het magma vindt een holte in een berg op de continentale plaat, dat we nu even Mount Everest noemen. Het magma zoekt altijd een uitweg. Daardoor ontstaat er een hoge druk. En de druk wordt steeds hoger en hoger totdat het magma met veel kracht naar buiten spuit. Dat is een vulkaanuitbarsting.Dit soort vulkaan noem je een stratovulkaan Maar intussen is er in de Mount Everest een ruimte vrijgekomen en begint het hele proces weer opnieuw. Als twee platen uit elkaar drijven met de divergente beweging, komt er magma tussen de platen omhoog. Dan koelt het af en wordt een harde laag en dan begint het weer van voor af aan. Als de plaatgrens (de rand van een aardplaat) onder water ligt, wordt het laagje voor laagje een eiland. Op deze manier is bijvoorbeeld Hawaï ontstaan. Dit soort vulkanen noem je schildvulkanen
IJsland
IJsland is een mooi voorbeeld van de stratovulkaan hierboven beschreven. IJsland ligt op twee aardplaten met divergente beweging. Tussen de twee platen komt hierdoor telkens weer magma naar boven dat afkoelt. Daardoor groeit IJsland steeds. In de afgelopen tien jaar is IJsland twintig cm gegroeit.
Zie ook:
Interne links
Externe link