Strafbaar feit

Een strafbaar feit of delict is een vorm van gedrag die binnen het recht niet toegestaan is, dat wil zeggen strafbaar is. Op deze delicten staat een straf. Binnen het geheel aan strafbare feiten kunnen overtredingen en misdrijven worden onderscheiden. Overtredingen zijn minder ernstig dan misdrijven en worden ook wel 'lichte delicten' genoemd. Denk hierbij aan het onrechtmatig versperren van de weg of met een fiets op op de stoep rijden. Misdrijven zijn ernstige misdrijven en worden 'zware delicten' genoemd. Denk hierbij aan moord, mishandeling of doodslag.

Formele en materiële delicten

Binnen het strafrecht wordt er een onderscheid gemaakt tussen formele en materiële delicten. Formele delicten zijn strafbare feiten waarbij het doen zelf of het gedrag zelf strafbaar is, materiële delicten zijn strafbare feiten waarbij het gevolg van dat gedrag strafbaar is.

Een voorbeeld van een formeel delict is diefstal: het is verboden om iets van iemand anders tegen de wet in en zonder toestemming van die persoon weg te nemen. Dat die persoon vervolgens zijn eigendom kwijt is is vervelend, maar op zich niet strafbaar. Degene die de handeling verricht heeft – met de handeling wordt bedoeld het tegen de wet in wegnemen van iets dat van een ander is zonder toestemming van die ander (stelen) – is strafbaar vanwege die handeling zelf, niet vanwege het gevolg.

Een voorbeeld van een materieel delict is het opzettelijk toebrengen van zwaar letsel aan iemands lichaam. Hier is het gevolg van een gedraging van belang, namelijk dat iemand ten gevolge van het gedrag van een ander zwaar lichamelijk letsel heeft opgelopen. Hoe dat letsel is toegebracht (de gedraging), is – uitzonderingen daargelaten – niet belangrijk voor de vraag óf er lichamelijk letsel is. Als iemand voor het opzettelijk toebrengen van zwaar lichamelijk letsel wordt vervolgd, betekent het dat die persoon wordt verdacht van het gevolg van een gedraging. Het is bij een materieel delict wel belangrijk dat er sprake is van een oorzaak-gevolgsrelatie, dat wil zeggen dat het gedrag van degene die het letsel heeft toegebracht daadwerkelijk de oorzaak is geweest van het gevolg, namelijk dat iemand zwaar lichamelijk letsel heeft.

Commissie- en omissiedelicten

Ook kan nog het onderscheid gemaakt worden tussen commissiedelicten (ontleend aan het Latijn: commissiō, letterlijk: 'opdracht') en omissiedelicten (ontleend aan het Latijn: omissus, letterlijk: 'weggelaten'). Bij een commissiedelict is het actief doen van iets, een gedraging, strafbaar gesteld. Bij een omissiedelict is het nalaten om iets te doen, dat wil zeggen iets niet doen wat wel gedaan had moeten worden, strafbaar gesteld.

Culpoze en doleuze delicten

Er bestaat tevens een onderscheid tussen culpoze en doleuze delicten. Bij culpoze (ontleend aan het Latijn: culpa, letterlijk: 'schuld') delicten is er sprake van een strafbaar feit waarbij alleen schuld een belangrijke rol speelt. Er hoeft niet per se sprake te zijn van een slechte intentie, kwaadaardige bedoeling of opzet. Doleuze (ontleend aan het Latijn: dolus, letterlijk: 'kwaadaardige bedoeling') delicten zijn ernstiger dan culpoze delicten, aangezien bij doleuze delicten opzet een belangrijke rol speelt.

Het gronddelict, gekwalificeerde delicten en geprivilegieerde delicten

Ten slotte wordt er een onderscheid gemaakt tussen het gronddelict, gekwalificeerde delicten en geprivilegieerde delicten.

Het gronddelict is de meest basale vorm van een delict. Een voorbeeld van een gronddelict is doodslag: het opzettelijk doden van iemand. Een gekwalificeerd delict is een ernstigere vorm van een delict waar een zwaardere straf op straat. Een gekwalificeerd delict ten opzichte van doodslag is moord: het opzettelijk doden van iemand met voorbedachten rade, oftewel met een van tevoren uitgedacht plan om daadwerkelijk iemand te vermoorden. Een geprivilegieerd delict is een minder ernstige vorm van een delict waar een mildere straf op staat. Een geprivilegieerd delict ten opzichte van doodslag is kinderdoodslag. Van kinderdoodslag is sprake wanneer een moeder kort na de geboorte van haar kind haar kind opzettelijk doodt, omdat zij bang is dat de geboorte van haar kind wordt ontdekt.