Sovjet-Unie

Unie van Socialistische Sovjetrepublieken Союз Советских Социалистических Республик Sojoez Sovjetskich Sotsialistitsjeskich Respoeblik
Hoofdstad	Moskou
Oppervlakte	22.402.200 km² (1991)
Aantal inwoners	293.047.571 (1991)
Talen	Russisch
Religie	Officieel: Geen In feite: Christendom
Regeringsvorm	Federale sovjetrepubliek
Volkslied	De Internationale (1922-1944) Gimn Sovjetskogo Sojoeza (1944-1991)
Munteenheid	Russische roebel
Portaal Rusland en Geschiedenis

De Sovjet-Unie, voluit Unie van Socialistische Sovjetrepublieken (Russisch: Союз Советских Социалистических Республик; Sojoez Sovjetskich Sotsialistitsjeskich Respoeblik) of afgekort USSR, is een voormalige communistische staat in Europa en Azië. De Sovjet-Unie was een van de grootste landen die er ooit bestaan hebben en speelde een grote rol gedurende de 20e eeuw.

De Sovjet-Unie werd in 1922 opgericht door Vladimir Lenin, als gevolg van de Russische Revolutie en de Russische Burgeroorlog. De Sovjet-Unie is niet de directe opvolger van het Russische keizerrijk, aangezien er na de afschaffing van de monarchie een aantal jaar chaos heerste in Rusland over de toekomst van het land. Uiteindelijk wonnen de communisten (bolsjewieken) de machtsstrijd en stichtte een van de eerste communistische staten ooit. Het land was eigenlijk een verzameling van deelrepublieken, waarvan Russische Socialistische Federatieve Sovjetrepubliek (het huidige Rusland) de belangrijkste was. Vandaar dat de hoofdstad ook Moskou was.

In feite was het land een dictatuur dat zijn hoogtepunt onder Jozef Stalin bereikte. De bevolking werd in zekere mate onderdrukt en er heerste veel armoede en tekort. Anders dan in veel andere landen had de Sovjet-Unie een planeconomie waarbij de productie stond vermeld in vijfjarenplannen, die haast nooit werden gehaald. Na de dood van Stalin werd de onderdrukking minder, maar was nog lang niet afgelopen. Het land had meegevochten zij aan zij met de Verenigde Staten tegen Nazi-Duitsland in de Tweede Wereldoorlog, maar nu dreigde de Koude Oorlog. Hoewel er niet gevochten werd tijdens deze oorlog, was er spanning tussen de Sovjet-Unie en de VS en vocht men via andere oorlogen met elkaar. De Sovjet-Unie ontwikkelde uiteindelijk ook atoomwapens en werd net als de VS een supermacht onder Chroesjtsjov. Onder Gorbatsjov moesten er echter hervormingen worden doorgevoerd vanwege het vastlopen van de economie. Deze hervormingen betekenden de ondergang van de Sovjet-Unie en het communisme in december 1991.

De Sovjet-Unie viel uiteindelijk uiteen in allerlei kleinere landen, waarvan Rusland het grootste is.

Geschiedenis

Rusland was een aantal eeuwen lang een keizerrijk (de Russische keizer werd echter tsaar genoemd). Gedurende de 19e eeuw waren er al meerdere keren dat men ontevreden was met de tsaar. Onder meer de decembristenopstand van 1825 en de revolutie van 1905. In 1914 besloot Rusland mee te doen aan de Eerste Wereldoorlog, maar dit was een groot drama! De verliezen waren enorm en de soldaten waren heel slecht bewapend. Dit versterkte eigenlijk al de ontevredenheid onder de bevolking. Daarnaast speelde er nog het feit dat de tsaar, Nicolaas II, zich liet beïnvloeden door de Russische geestelijk leider Grigori Raspoetin. Toen dit laatste naar buitenkwam had de bevolking zijn buik vol en kwam in opstand tegen de tsaar.

Revolutie en burgeroorlog

De Russische Revolutie bestaat kritisch gezien uit twee aparte revoluties die elkaar kort opvolgden. Als eerste was er de Februarirevolutie. Hierbij zette verschillende groepen de Russische regering (en daarmee de tsaar af). In principe hadden alle groepen wel andere ideeën hoe het land bestuurd moest worden, maar ze waren het allemaal eens dat de huidige situatie niet werkte en gingen hierdoor samenwerken. Na het afzetten van de tsaar werd de Voorlopige Regering geïnstalleerd. Deze regering zou Rusland besturen tot dat alle groepen het eens waren over de nieuwe staatsvorm, waarna de nieuwe regering het land zou overnemen.

Deze onderhandelingen waren erg moeilijk, aangezien de verschillen in politieke overtuiging erg groot waren. De een wilde de monarchie behouden, maar de tsaar minder macht geven. De ander wilde van Rusland een republiek maken en weer een ander wilde een communistische staat waarin ieder gelijk was. Datzelfde jaar nog brak de Oktoberrevolutie. De Oktoberrevolutie brak uit tussen de communisten (bolsjewieken) en de aanhangers van de voorlopige regering (mensjewieken). Onder de mensjewieken vielen ook de sociaaldemocraten, de liberalen en conservatieven, aangezien hun tegen het communisme waren. De revolutie vond plaats in Sint-Petersburg, waarbij de bolsjewieken uiteindelijk de macht grepen en een communistische staat uitriepen.

Buiten Sint-Petersburg werd dit echter niet erkend en hierdoor vond de Russische Burgeroorlog plaats. De Russische Burgeroorlog vond weer plaats tussen de bolsjewieken en de mensjewieken. De mensjewieken werden echter gesteund door Frankrijk, de Verenigde Staten, Japan, het Verenigd Koninkrijk, Tsjecho-Slowakije en een verzameling aan landen die zich van Rusland hadden afgescheiden (zoals Finland en Polen). Hoewel de mensjewieken erg gesteund werden, wonnen uiteindelijk de bolsjewieken aangezien zij een groter en sterker leger hadden. De bolsjewieken wisten zelfs veel van de afgescheiden landen terug te winnen en tegen de tijd dat de oorlog in 1922 gewonnen was, stichtten ze hun communistische staat: de Sovjet-Unie.

Na de Russische Revolutie van 1917 brak de Russische Burgeroorlog uit,waarbij de communisten van Lenin wonnen van de gematigde socialisten (de Witten). De republieken van de Sovjet-Unie werd in 1923 verenigd en vormden vanaf dat moment één land onder leiding van Lenin. De Sovjet-Unie was geen democratie maar een dictatuur van het proletariaat (de armen). Er was maar één partij toegestaan, de Communistische Partij van de Sovjet-Unie, de CPSU. De secretaris-generaal van de partij droeg ook de titel van president.

Begin van de Sovjet-Unie

De leider van de bolsjewieken was Vladimir Lenin en daardoor werd hij president van de nieuwe staat. De Sovjet-Unie was in het begin helemaal niet van wat het uiteindelijk werd. Natuurlijk was er slechts een partij toegestaan en was het in feite een dictatuur, maar qua economie was de Sovjet-Unie vrij gelijk aan het westen. Dit kwam door de Nieuwe Economische Politiek. Tijdens de burgeroorlog moesten boeren al hun graan inleveren. Boeren en ook andere burgers leden hierdoor aan honger, aangezien graan een belangrijk product was. Hierdoor dit nieuwe beleid gemaakt. Boeren mochten nu een bedrijfje blijven, wat opmerkelijk is voor een communistisch land. Het communisme verbied als het ware bedrijven die geen bezit zijn van de staat. Boeren mochten zelfs handelen op de vrije markt (weliswaar na het betalen van belasting).

In de Sovjet-Unie waren er aan de ene kant de boeren op het platteland die landbouwproducten verbouwden en aan de andere kant de stedelijke werknemers die industriegoederen maakten. Door het nieuwe beleid had de regering geen controle meer over de economie. Dit leidde eerst tot een enorme stijging van de prijs van landbouwproducten, waardoor stedelijke werknemers in armoede leefden. Daarna stegen de prijzen van industriegoederen, waardoor de boeren in armoede leefden. Na een geef moment kwamen boeren erachter dat als ze minder graan zouden aanbieden dat ze meer geld kregen en dus meer konden kopen.

Josef Stalins politiek

Lenin was ondertussen in 1924 overleden en werd aanvankelijk opgevolgd door Leon Trotski, maar uiteindelijk wist Jozef Stalin hem uit de weg te ruimen en zelf president te worden. Stalin was volgens Lenin niet geschikt. Stalin wist echter in een korte tijd zich een ware dictator te maken. Waar voorheen het land geleid werd door verschillende leden van de Communistische Partij, was hij nu de leider van die partij en daarmee de Sovjet-Unie. Stalin probeerde de Sovjet-Unie in korte tijd te industrialiseren en stelde hiervoor vijfjarenplannen op. Hierin stond precies wat er voor de komende vijf jaar aan goederen moest worden geproduceerd. Nadat Stalin erachter kwam wat de boeren deden (volgens hem) schafte hij de Nieuwe Economische Politiek af en onteigende boeren hun land. Hierdoor stierven vele boeren van de honger of van de dwangarbeid. Vooral Oekraïne werd hard getroffen; tussen 1932 en 1933 stierven hier 2,7 tot 10 miljoen mensen.

Stalin was een vrij wrede man. In de Sovjet-Unie van die tijd kon je zo maar zonder reden worden opgepakt en worden gestuurd naar Siberië voor dwangarbeid. Zelfs mensen in de partijtop waren niet veilig. Vanaf 1934 was hij bezig met de Grote Zuivering, waarbij iedereen die hij niet vertrouwde werd omgebracht. Anderhalf miljoen mensen werden toen opgepakt. Ondertussen wist Stalin een industriële samenleving op te bouwen en daarnaast nog een groot leger. Echter, de Sovjet-Unie was verzwakt door de Grote Zuivering. De Sovjet-Unie was nog altijd zwak en daardoor besloot Stalin in het geheim met Duitsland een anti-aanvalsverdrag, de Molotov-Ribbentroppact, te sluiten en Polen te verdelen. Hierdoor hoopte de Sovjet-Unie veilig te zijn.

Tweede Wereldoorlog

Adolf Hitler hield zich ook zeker aan de afspraak om de Sovjet-Unie niet aan te vallen. Eigenlijk is dit opmerkelijk, dat er überhaupt een pact was, aangezien de nazi's de communisten haatten (na de joden als ergste). In het begin richtte Hitler zich kan ook voornamelijk op West-Europa, Noord-Europa en de Balkan. In 1941 viel Hitler echter de Sovjet-Unie aan. Dit wordt Operatie Barbarossa genoemd en was dan ook het einde van de pact. Dit deel van de Tweede Wereldoorlog wordt in de Sovjet-geschiedenis de Grote Vaderlandse Oorlog genoemd. De Sovjet-Unie vocht tegen Nazi-Duitsland, maar in de eerste instantie was dit veel te sterk. Het Duitse leger wist veel gebied te winnen en drong zelfs tot aan Leningrad, wat gedurende meer dan 3 jaar belegerd werd. De Sovjet-Unie wist echter al na een half jaar het Duitse leger terug te dringen uit Moskou, door de strenge winter. De Slag om Stalingrad betekende de definitieve omslag in de strijd. Hierbij werd het Duitse leger verslagen en won het Rode Leger (Sovjet-leger) sindsdien.

De Tweede Wereldoorlog zorgde er ook gelijk voor dat de Sovjet-Unie als bondgenoot werd gezien van het westen. Ook konden de Amerikaanse president Franklin D. Roosevelt en Stalin goed met elkaar opschieten. De twee mannen begrepen elkaar en steunden elkaar ook in de oorlog. Op de Conferentie van Jalta werd dit extra duidelijk. In Jalta werd er besproken wat er met Europa gebeuren moest nadat de oorlog voorbij was. De Sovjet-Unie mocht het door hun bevrijdde gebied als invloedsfeer houden en kreeg ook het oosten van Duitsland. Op deze manier was er een bufferzone. Roosevelt begreep goed de Sovjet-Unie veiliger wilde zijn, aangezien het van alle landen de meeste burgers in de strijd had verloren. Andere landen erkennen de Sovjet-Unie ook meteen als staat, zoals Nederland in 1942. De Sovjet-Unie werd ook een van de vijf permanente leden in de Verenigde Naties en kreeg hier ook het vetorecht.

Invloedsferen en het begin van de Koude Oorlog

Het probleem alleen was dat president Roosevelt erg ziek was en snel na de conferentie van Jalta overleed. Hij werd opgevolgd door president Harry S. Truman. Truman wist niet hoe hij om moest gaan met Stalin en was zelf erg tegen het communisme. Hij vertelde tijdens de Conferentie van Potsdam, toen Duitsland verslagen was, dat de VS een atoombom aan het testen waren. Stalin vatte dit op als dreigement en dit verzwakte de relatie tussen de twee landen. Japan was nog niet verslagen en de Sovjet-Unie wilde hierin meehelpen. Echter, de Amerikanen losten dit zelf op door twee atoombommen op Japanse steden te gooien. Truman wilde namelijk niet dat het communisme zich nog verder naar Azië uitbreidde en de Sovjet-Unie zag het als dwarsbomen.

De spanningen leidde tot de Koude Oorlog waarbij de VS met zijn bondgenoten (het kapitalisme) rechtover de Sovjet-Unie en zijn bondgenoten stonden (het communisme). Rechtstreeks werd er nooit gevochten, maar de twee landen probeerden zich te mengen in allerlei andere oorlogen. Voorbeelden zijn de Vietnamoorlog en de Korea-oorlog. Voortdurend was er dreiging tussen de twee machtsblokken en kans dat er een derde wereldoorlog zou uitbreken.

Chroesjtsjov

Stalin zou uiteindelijk in 1953 plotseling sterven. Er was echter geen opvolger voor hem en daardoor besloot de Communistische Partij dat dit Nikita Chroesjtsjov werd. Chroesjtsjov rekende voorgoed af met Stalin. Stalin werd altijd als godheid geëerd en in zijn speech Over persoonsverheerlijking en de gevolgen ervan in 1956 stopte hij dit. Ook kwam er een einde aan het willekeurig oppakken van burgers; inwoners die zich gedroegen hadden niets meer te vrezen. In Oost-Europa zorgde deze toespraak uiteindelijk tot de Hongaarse Opstand; die door Chroesjtsjov bloedig werd neergeslagen. Ook kwam er in 1961 een breuk in het communisme met China. Sindsdien heeft China een andere vorm van communisme. Cambodja, Albanië en Somalië kozen de kant van China.

Onder Chroesjtsjov brak een periode aan waarin de VS en de Sovjet-Unie wel heel dicht bij een daadwerkelijke oorlog waren. In 1959 wist de Sovjet-Unie het communisme naar Cuba te brengen (de Cubaanse Revolutie) en steunde de regering van Fidel Castro. Cuba ligt heel dicht bij de VS en de Amerikanen waren bang dat de Sovjet-Unie het eiland gebruikte om hun aan te vallen. Dit gebeurde ook! Zo werden er op Cuba raketinstallaties geplaatst. In 1960 brak in Europa de Berlijncrisis uit, nadat de Sovjets wilden dat de Amerikanen West-Berlijn opgaven. Via West-Berlijn vluchtte namelijk veel mensen, aangezien er geen harde grens was. De crisis verslechterde de relatie omdat de Amerikanen West-Berlijn niet wilde opgeven. In principe was de crisis opgelost doordat de Sovjet-Unie de Berlijnse Muur bouwde om West-Berlijn heen, maar de spanning bleef. Een jaar later ging het opnieuw mis toen de raketinstallaties op Cuba waren ontdekt. Nu brak de Cubacrisis uit. De Sovjet-Unie wilde de wapens niet weghalen, waardoor de Amerikanen de toegang tot Cuba blokkeerden. Hoewel de crisis slechts een paar dagen duurden, was de wereld nog nooit zo dicht bij totale verwoesting geweest! Beide landen beschikten over enorm veel kernwapens. Uiteindelijk was het de Sovjet-Unie die de raketinstallaties weghaalden. De voorwaarde was wel dat de Amerikanen Cuba met rust moesten laten en hun raketinstallaties uit Turkije weg moesten halen.

Brezjnev en anderen

Chroesjtsjov veroorzaakte veel schaamte en was niet meer waardig. Hierdoor werd hij afgezet en vervangen door Leonid Brezjnev.

Gorbatsjov en het einde

Zo bloederig als de Sovjet-Unie begon, zo rustig was het einde. De satelliet staten Polen, Hongarije en de andere landen van het Warschaupact begonnen steeds ontevredener te worden. Opstanden werden neergeslagen in 1948, in 1956 en in 1968. Een belangrijk moment was de reis van de Poolse paus Johannes Paulus II naar Polen in 1979. Hij kreeg meer dan een derde deel van de bevolking op de been. Massaal werd gevraagd om een verandering van de politiek en een einde aan het gepropageerde atheïsme van de regering. Er kwam een vakbond onder de naam Solidariteit, genoemd naar de preken van de paus. Het heeft tot 1989 geduurd, maar Michael Gorbatsjov begon steeds meer vrijheid te geven. Toen in Oost-Duitsland op 9 oktober 1989 de muur viel, werd er niet gewelddadig ingegrepen. Ook in Oost-Duitsland waren immers na de zomer van 1989 vreedzame demonstraties begonnen vanuit de de Nicolai Kerk in Leipzig. Na de val van de Berlijnse muur duurde het niet lang meer of de Russen zelf wilden van het communisme af. In augustus 1991 hebben de hardliners onder leiding van Janajev nog geprobeerd om Gorbatsjov af te zetten, maar dit werkte tegen hen. De coup was mislukt, Boris Jeltsin werd als criticaster van Gorbatsjov de held van Rusland en in december 1991 werd officieel het einde van de Sovjet-Unie verklaard. Michael Gorbatsjov hield nog een laatste kersttoespraak en de Sovjetvlag werd gestreken.

Communisme betekende vaak lange wachtrijen voor de winkel.

Gevolgen van de val

Na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie in 1991 werden deze landen onafhankelijk. Sommige landen als Estland en Letland werden democratisch en behoren tot de Europese Unie. Andere landen als Turkmenistan werden dictaturen. In de Kaukasus wordt sinds 1991 gevochten tussen moslimrebellen en het leger van de staat. In veel landen leidde de val van de Sovjet-Unie tot grote chaos, omdat er geen nieuwe aangewezen leider was na de val. Vanwege de chaos in de jaren 90, waren veel Russen blij met Vladimir Poetin, de nieuwe leider vanaf 2000.

Deelrepublieken

Dit waren de deelrepublieken en autonome republieken die bij de Sovjet-Unie hoorden:

Rusland (Russische Federatieve Socialistische Sovjet Republiek)
- Karelië (deel van oud-Finland) (Karelische Autonome Socialistische Sovjetrepubliek) - De Sovjet-Unie wilde Finland heroveren nadat deze na de val van het keizerrijk zich onafhankelijk had verklaard, maar ze kwamen niet verder dan Karelië. Deze deelrepubliek bestond dus alleen uit een stukje van Karelië, niet uit heel Finland. Ook vandaag hoort dit stukje Karelië nog bij Rusland.
- Krim (Krimse Autonome Socialistische Sovjetrepubliek)
Kazachstan (Kazachse Socialistische Sovjetrepubliek)
Oezbekistan (Oezbeekse Socialistische Sovjetrepubliek)
Kirgizië (Kirgizische Socialistische Sovjetrepubliek)
Tadzjikistan (Tadzjiekse Socialistische Sovjetrepubliek)
Turkmenistan (Turkmeense Socialistische Sovjetrepubliek)
Oezbekistan (Oezbeekse Socialistische Sovjetrepubliek)
Oekraïne (Oekraïense Socialistische Sovjetrepubliek)
Moldavië (Moldavische Socialistische Sovjetrepubliek)
Estland (Estse Socialistische Sovjetrepubliek)
Letland (Letse Socialistische Sovjetrepubliek)
Litouwen (Litouwse Socialistische Sovjetrepubliek)
Wit-Rusland (Wit-Russische Socialistische Sovjetrepubliek)
Georgië (Georgische Socialistische Sovjetrepubliek)
Azerbeidzjan (Azerbeidzjaanse Socialistische Sovjetrepubliek)
Armenië (Armeense Socialistische Sovjetrepubliek)

Videoclips

	Staatshoofden van de Sovjet-Unie en Rusland
Sovjet-Unie: Vladimir Lenin · Jozef Stalin · Nikita Chroesjtsjov · Leonid Brezjnev · Joeri Andropov · Konstantin Tsjernenko · Michail Gorbatsjov Russische Federatie (van na 1991): Boris Jeltsin · Vladimir Poetin · Dmitri Medvedev · Vladimir Poetin