Socialisme
Het socialisme is een politieke stroming en een kijk op de economie en maatschappij. Socialisten vinden dat de productiemiddelen van goederen en diensten eigendom moeten zijn van de maatschappij. Deze productiemiddelen zijn arbeid (het werken zelf en de mensen die werken), kapitaal (geld, land & machines) en natuur (grondstoffen). Ook de opbrengsten uit de productie van deze goederen en diensten moeten toekomen aan samenleving. Daarnaast staat uitkomstengelijkheid centraal. Claude Henri de Saint-Simon wordt gezien een van de eerste socialisten.
Veel socialisten vinden dat het socialisme alleen maar kan opbloeien als het kapitalisme erg teruggedrongen of afgeschaft wordt. Hoewel sommige socialistische stromingen het kapitalisme niet helemaal afwijzen, worden kapitalisme en socialisme als tegengestelden gezien.
Ideologie
Een ideologie is een verzameling van ideeën over hoe de samenleving gevormd moet worden en aan de hand van welke waarden en normen ze (de samenleving) moet functioneren. Ook het socialisme.
Binnen het socialisme bestaan meerdere ideeën over op welke manier deze productie en productiemiddelen moeten toekomen aan de samenleving. De meeste socialisten zijn gradualisten en reformisten. Gradualisten vinden dat veranderingen alleen maar rustig en geleidelijk aan moeten gebeuren. Reformisten vinden dat er binnen een systeem geprobeerd moet worden om iets te veranderen. Gradualisten en reformisten streven ernaar om het socialisme binnen het bestaamde systeem en democratisch tot stand te brengen. Sommige socialisten zijn juist revolutionairen: zij vinden dat het socialisme alleen maar in de praktijk gebracht kan worden met revolutie die in één klap alles verandert.
De drie belangrijkste stromingen binnen het socialisme zijn de sociaaldemocratie, het democratisch socialisme en het revolutionair socialisme. Hieronder volgt een overzicht van hoe deze stromingen denken over het gradualisme, het reformisme en een revolutie.
| Stroming | Gradualisme | Reformisme | Revolutie | |
|---|---|---|---|---|
| Sociaaldemocratie | Voor | Voor | Tegen | |
| Democratisch socialisme | Tegen | Voor | Tegen | |
| Revolutionair socialisme | Tegen | Tegen | Voor | |
Sociaaldemocraten, de meest gematigde socialisten, willen deze eerlijke verdeling binnen de democratie en binnen het kapitalisme voor elkaar krijgen. Wel moeten er veel regels zijn om ongelijkheid te bestrijden binnen deze kapitalistische maastschappij. Een democratisch verkozen overheid speelt hierbij belangrijke rol, omdat sociaaldemocraten vinden dat die voor een eerlijke verdeling kan zorgen door belasting te heffen op de rijken en geld te geven aan de armen. Door middel van een winstbelasting komt een deel van de opbrengst uit de productie van bedrijven toe aan de overheid. De overheid betaalt hieruit dan weer voorzieningen voor degenen die daadwerkelijk produceren: dat zijn de arbeiders. Sociaaldemocraten zijn zowel gradualistisch (alles moet geleidelijk aan veranderen) als reformistisch (dingen moeten binnen het politieke systeem veranderd worden). Democratisch socialisten zijn wel reformistisch, maar meestal niet gradualistisch. Zij gaan een stapje verder en wijzen het kapitalisme dan ook af. Democratisch socialisten vinden dat arbeiders of werknemers verregaande inspraak moeten hebben in bedrijven en ook direct een deel van de winst moeten krijgen.
Niet alle stromingen binnen het socialisme vinden dat het socialisme op een democratische manier tot stand gebracht moeten worden. Zo vinden revolutionair socialisten dat er alleen maar een socialistische staat kan komen als er een revolutie is. Sommige revolutionair socialisten willen alleen in eigen land een revolutie, maar andere willen een revolutie over de hele wereld. Sommige socialisten worden ook wel 'vrij socialisten' of 'libertair socialisten' genoemd. Deze socialisten zijn tegen een grote rol van de overheid, maar willen juist dat arbeiders direct zelf beschikken over de productiemiddelen. Dit wordt ook wel arbeiderszelfbestuur genoemd.
Politiek
In Nederland zijn de Partij van de Arbeid (PvdA) en de Socialistische Partij (SP) socialistisch. De PvdA is sociaaldemocratisch, de SP socialistisch.
In België zijn Vooruit, de Parti socialiste (PS) en de Partij van de Arbeid van België (PVDA) socialistisch. De Vooruit en PS zijn sociaaldemocratisch, de PVDA bestaat uit zowel revolutionair als democratisch socialisten.
Videoclip