Sociaal darwinisme

Karikatuur met Darwin tussen de evolutie van worm naar mens

De term sociaal darwinisme is afkomstig uit de evolutietheorie, zoals die is uitgewerkt door Charles Darwin. In zijn boek "The origin of species" (1859) beschrijft hij hoe een miljoenen jaren lange evolutie de grondslag is van verschillen in de plant- en diersoorten. Hij beschrijft hoe de mens een onderdeel is van dit proces. In zijn boek "The decent of man" (1871) werkt hij de afstamming van de mens in verschillende rassen verder uit. Darwin komt tot de conclusie dat de mens in feite een diersoort is en niet boven de dieren staat.

De maatschappelijke evolutie

De ideeën van Darwin sloegen al snel aan en werden op meerdere wetenschappelijke terreinen toegepast. Waar Darwin een beschrijving gaf van de ontwikkeling van de mens vanuit het verleden, daar werd ook onderzoek gedaan naar de toekomst van de mens. Dat werd het sociaal darwinisme genoemd. De belangrijkste pionier hiervan was Herbert Spencer (1820-1903). Hij ging ervan uit dat net zoals in de dierenwereld, de mensen die minder goed aangepast waren aan hun omgeving, uiteindelijk ten onder zouden gaan. Hij gebruikte daarbij de term survival of the fittest, waarbij het gaat om te eten in plaats van gegeten te worden.

De tijd van het moderne imperialisme

De sociaal darwinisten zagen grote verschillen tussen de door David Livingstone net ontdekte stammen in Afrika, die zij maar primitief vonden, en de ontwikkelde, beschaafde Europeanen. Ze geloofden dat het goed was om vooral slimme mensen veel kinderen te laten krijgen en bij minder ontwikkelde mensen proberen ze minder kinderen te laten krijgen. Zo zou het niveau van de mensheid verhoogd worden. Het sociaal darwinisme zou later de hoeksteen van het Duitse fascisme onder Adolf Hitler worden. Het sociaal darwinisme zou ook gebruikt worden om de massamoord in de koloniën in de tijd van het moderne imperialisme (1870-1914) te rechtvaardigen.