Slag bij Waterloo

De Slag bij Waterloo (naar een schilderij van William Sadler II)

De Slag bij Waterloo is een van de bekendste veldslagen uit de geschiedenis. De slag vond plaats bij het dorpje Waterloo (even ten zuiden van Brussel) op 18 juni 1815 tussen het leger van de Franse dictator Napoleon en dat van de geallieerden (Engeland, Pruisen en andere Duitse staten en Nederland). Napoleon werd verslagen en dat betekende het definitieve einde van de Franse heerschappij over grote delen van Europa.

De terugkeer van Napoleon

De geallieerden hadden Napoleon (dat wil zeggen de onder diens bevel staande Franse legers) al eerder - dachten ze - een beslissende nederlaag toegebracht in de zogeheten Volkerenslag bij Leipzig in Duitsland in 1813. Daarna dreven ze Napoleon naar Parijs terug, en namen hem gevangen. Hij werd verbannen naar Elba, een eilandje voor de Italiaanse kust. Maar hij wist te ontsnappen en zijn oude strijdmakkers liepen naar hem over. De geallieerden, die op dat moment in Wenen vergaderden om de kaart van Europa opnieuw te tekenen, konden dus weer van voren af aan beginnen.

De slag bij Ligny

Napoleon trok met zijn nieuwe oude leger op naar de Zuidelijke Nederlanden (het huidige België) en stuitte daar op de troepen van de geallieerden. Bij Ligny (40 km ten zuidoosten van Brussel) werd op 16 juni 1815 de eerste slag geleverd met de Pruisen onder Blücher. De slag eindigde in een Franse overwinning en de Pruisen moesten terugtrekken. Napoleon liet echter na de Pruisen te achtervolgen en volkomen te vernietigen en dat zou grote gevolgen hebben. De Pruisen konden zich hergroeperen en zouden zich later bij de Britten onder Wellington aansluiten.

Het gevecht bij Quatre-Bras

Bij Quatre-Bras (15 km westelijk van Ligny) vond op 16 juni gelijktijdig op bescheidener schaal een ander gevecht plaats. De Franse maarschalk Ney moest hier de troepen van de geallieerden (Britse, Nederlandse en Duitse troepen onder de prins van Oranje, de latere koning Willem II) bezighouden om de Franse troepen bij Ligny te ontlasten en na (een voorspoedige) afloop van de slag aldaar, gezamenlijk toe te slaan. Maar de prins van Oranje gaf geen krimp en kreeg later op de dag versterking van Britse troepen onder Wellington.

De slag bij Waterloo

Toch werd de situatie daar door de Pruisische nederlaag bij Ligny langzamerhand onhoudbaar. Wellington, die het opperbevel voerde, liet de geallieerden een dag later terugtrekken in de richting van Waterloo en postvatten achter een heuvelrug. Tot de Pruisen van Blücher zich bij hem zouden aansluiten, moest hij de Franse aanvallen weerstaan.

De eerste Franse aanval

Deze bleef voorlopig uit omdat de regen het terrein in een modderpoel had veranderd en de artillerie (kanonnen op het onderstel van een wagen) in de modder bleef steken. Maar op 18 juni 1815, 's middags om één uur barstte de lang verwachte Franse aanval ten slotte los. Na een vernietigend bombardement (dat door de nattigheid overigens weinig effect had) begon de Franse stormloop, die gericht was op de zwakke oostflank van de geallieerden. Maar de Franse opmars smoorde al gauw in een tegenaanval van de geallieerde infanterie (voetvolk) en Wellingtons Britse cavalerie (militairen te paard).

De geallieerde tegenaanval

Dat had succes. De Fransen trokken terug wat al gauw overging in een paniekerige vlucht. Maar nu dreigden de Britten zelf afgesneden te worden van de andere geallieerden door de Franse cavalerie, die plots op het strijdtoneel verscheen. De Britten konden echter nog tijdig door de Nederlanders ontzet worden. Beide partijen hadden flinke schade opgelopen en er trad even een gevechtspauze in.

In de loop van de middag kregen de geallieerden dan eindelijk versterking, toen de Pruisen van Blücher arriveerden. Napoleon moest al zijn reserves (troepen die hij achter de hand had gehouden) inzetten om de geallieerden, die nu de meerderheid hadden, het hoofd te bieden. Met een gezamenlijke aanval van zijn cavalerie en zijn infanterie, ondersteund door de artillerie (het geschut dus), probeerde hij de geallieerden te overbluffen. Maar de cavalerie vertrok te vroeg, en de kanonnen bleven in de modder steken, zodat de geallieerden de aanval betrekkelijk eenvoudig konden afslaan. Sterker nog, de Pruisen gingen in de tegenaanval en het lukte de Fransen maar net om stand te houden. De geallieerden leken definitief de overhand te zullen krijgen.

De laatste Franse stuiptrekkingen

In een uiterste poging, alsnog het tij te doen keren, zette Napoleon zijn keurtroepen, de zogeheten Oude Garde in. Die uitdrukking hoor je nu ook nog wel eens. "De oude garde is er ook!" wordt dan gezegd, als oude vrienden weer eens bij elkaar zijn. Dat komt dan daar vandaan. Napoleon zette dus zijn Oude Garde in, ook al omdat hij door zijn reserves heen was. Maar de geallieerden, en met name de Nederlandse troepen onder generaal Chassé, ontvingen de Fransen met een hagel van kanonvuur, gevolgd door een charge (aanval) van de cavalerie. De Oude Garde moest terug, en die terugtocht ontaardde in paniek bij de overige troepen en ten slotte sloeg het hele Franse leger op de vlucht. Dat was het sein voor Wellington om bevel te geven voor een algehele aanval van de geallieerden.

Napoleon gevangen en verbannen

De Oude Garde streed, het moet worden gezegd, tot de laatste man. Ze slaagden er in om de aftocht van Napoleon te dekken, die zich naar Parijs spoedde. Maar de overwinning was ontegenzeggelijk aan de geallieerden. De restanten van het Franse leger trokken naar Parijs terug, achter hun keizer aan. Die begreep dat het nu definitief uit was met zijn heerschappij. Die had precies honderd dagen na zijn ontsnapping van Elba standgehouden. In een vermomming wilde hij naar Engeland vluchten maar werd, net toen hij aan boord van een schip wilde stappen, herkend, in de kraag gevat en gevangen genomen. Nu werd hij naar het onbewoonde eilandje Sint Helena in de Atlantische Oceaan gebracht. Daar overleed hij in 1821.

De Slag bij Waterloo maakte een einde aan een periode van twintig jaar waarin grote delen van Europa hadden gezucht onder de Franse bezetting. In Nederland werd de overwinning nog tot aan 1940 officieel gevierd.

Videoclip

• Doel van de oorlogen van Napoleon