Schaakopeningen
In dit artikel staan de meest bekende schaakopeningen, namelijk de openingszetten van het spel schaken.
Een van de belangrijkste tactieken in schaken is de openingen, (een goed begin is het halve werk). Er zijn verschillende goede openingen, het ligt eraan of je een tactische of positionele speler bent. Als je positioneel spel leuk vindt, is c4 na d4 wel een hele goede openingszet, maar als je meer tactisch wil spelen, is e4 een veel betere zet.
Korte algebraïsche schaaknotatie
Deze pagina gebruikt korte algebraïsche schaaknotatie.
| Korte notatie | Lange notatie | Betekenis |
|---|---|---|
| e4 | e2-e4 | pion (van e2) naar e4 |
| Pc3 | Pb1-c3 | paard (van b1) naar c3 |
| dxe | d4xe5 | pion van d(4) pakt stuk op e(5) |
| Pxd5 | Pc3xd5 | paard (van c3) pakt stuk op d5 |
| e7+ | e6-e7+ | pion (van e6) naar e7 met schaak |
| Ph6+ | Pg4-h6+ | paard (van g4) naar h6 met schaak |
| 0-0/0-0-0 | 0-0/0-0-0 | korte rokade/lange rokade |
| exf e.p. | e5xf6 e.p. | pion van e(5) pakt pion op f(5) en passant |
| Pbc3/P2c3 | Pb1-c3/Pa2-c3 | In geval van onduidelijkheid; maar de lange notatie blijft hetzelfde |
| !/!! | !/!! | goede zet/uitstekende zet |
| ?/?? | ?/?? | slechte zet/blunder |
| ?!/!? | ?!/!? | dubieuze zet/interessante zet |
| ++/# | ++/# | dubbele schaak/mat |
| e8=D | e7-e8=D | promoteren op e8 naar dame |
Zetten zoals exd=Q# staan er niet bij, maar het zijn gewoon combinaties.
Damegambiet
Volgens Houdini is het damegambiet (1. d4 d5 2. c4) de beste opening met 0.3 rating voor wit. Dat klopt wel, omdat Houdini net als alle andere schaakprogramma's een heel positionele speler is. Schaakprogramma’s spelen meestal meer positioneel dan tactisch. Maar Houdini is wel de beste schaakprogramma ter wereld, met een ELO van 3000+ en een 20 zetten vooruit denkende schaakengine.
ELO rating
De ELO rating bepaalt hoe goed je bent in schaken. Het telt van 1000 (voor het eerst een schaakbord gezien) tot 2200+ (grootmeesterniveau). De hoogste rating ooit gehaald is (meer dan) 3334, door Houdini 3.0. Door een mens is het 2872, door Magnus Carlsen, winnaar van Candidates Tournament 2013. Misschien krijgt een grootmeester ooit een hogere rating dan Houdini. Hieronder staat een lijstje van de beste schakers en hun rating.
- Magnus Carlsen 2882
- Garry Kasparov 2851
- Fabiano Caruana 2844
- Levon Aronian 2830
- Maxime Vachier-Lagrave 2819
Damegambiet geaccepteerd
Dat krijg je na 1. d4 d5 2. c4 dxc. Het is eigenlijk niet echt een gambiet (als je het vergelijkt met het koningsgambiet), omdat je de pion meteen terugpakt, of een heel voordelige positie krijgt. Eigenlijk is het damegambiet geweigerd veel beter voor zwart dan het geaccepteerde damegambiet. In het damegambiet geaccepteerd is er een grappige val: 1. d4 d5 2. c4 dxc 3. e3 b5 4. a4 c6? 5. axb cxb? 6. Qf3!
Damegambiet geweigerd
Damegambiet geweigerd krijg je door alle varianten van het damegambiet behalve 1. d4 d5 2. c4 dxc. Meestal denk je aan 1. d4 d5 2. c4 e6. Dat heet de Orthodox. Meestal gaat het door met 3. Pc3 Pf6 4. Lg5 Le7 5. e3 0-0 6. Pf3 Pbd7 7. Tc1 c6 8. Ld3 dxc 9. Lc4 Pd5 10. Le7 De7 11. 0-0 Pc3 12. Tc3 e5 13. dxe Pe5 14. Pe5 De5. Maar er zijn ook andere varianten, bijvoorbeeld de Oostenrijkse verdediging (2 ... c5), die ook de symmetrische verdediging wordt genoemd, de Slavische verdediging (2 ... c6), de Baltische verdediging (2 ... Lf5), de Chigorin verdediging (2 ... Nc6), en als laatste de Albinse tegengambiet.
Albins tegengambiet
Het Albins tegengambiet is de enige tegengambiet in het damegambiet. Voor zwart is het een heel agressieve gambiet, met de bedoeling van een tactische mat in het middenspel. Maar als zwart dat niet bereikt, belooft zwart een goed eindspel voor wit. Meestal gaat het zo verder: 3. dxe d4. Ook is de pion op d4 irritant, moet je niet meteen 4. e3? gaan spelen vanwege 4 ... Lb4+ 5. Ld2 dxe 6. Lxb4?? Dat brengt ons naar het Lasker variant: 6 ... exf+ 7. Ke2 fxg1=P+. Je zou ook eventueel 4. e4! kunnen spelen omdat je en passant alleen mag doen meteen daarna (de Spassky Variant), maar de beste zetten zijn 4. Pf3 Pc6 enz enz.
Siciliaanse verdediging
Als je als zwart na 1. e4 Siciliaans spel speelt, gaat het over 1... c5. Het doel hiervan is om druk op d4 te zetten en om 2. d4 te voorkomen met een zijpionnetje. Dit is ook een gevreesde opening voor wit. Daarom ook denkt Houdini dat 1. d4 veel beter is dan 1. e4, omdat het Siciliaans verdediging echt beter is voor zwart dan wit. De percentage kans voor een win voor wit is 56.1%, terwijl als de Siciliaans verdediging gespeeld wordt (17% van alle grootmeester niveau spellen ooit gespeeld) het naar 52.4% zakt. Je zou denken dar het niet eens 4% is en dat is dus niet veel, maar eigenlijk wel. Zwart heeft nog 47.6% kans om te winnen in plaats van 43.9%. De Siciliaanse verdediging gaat meestal door met 2. Pf3 d6 3. d4 cxd 4. Pxd4 Pf6 5. Pc3. Nu zijn we gekomen bij het punt dat we mogen kiezen voor of een hele tactische en positionele zet of een zet die een beetje het centrum probeert te controleren. Dus of de Najdorf-variant (5. a6) of de Draak-variant (5. g6). De meeste grootmeesters vinden Najdorf een betere zet, omdat het voorkomt dat allebei de paarden naar b5 komen en ook 6. Lb5 voorkomt. Later is zwart hoogstwaarschijnlijk van plan om b5 te spelen.
Najdorf
De Najdorf is een wonderopening; spelers op grootmeester niveau spelen het heel graag als ze maar de kans krijgen. Het is genoemd naar de Poolse schaker Najdorf. Het is de bedoeling om 5... a6 en na deze zet b5 te spelen en dan zogenaamd pawnstormen. Je zou ook denken dat het paard op d5 bedreigen een goede zet is, maar na 5... e4? 6. Lb5+! Ld7 (of 6...Pbd7 7. Pf5) 7. Pxd7+ Pbxd7 8. Pf5 heeft wit een veel betere positie.
Draak
In de variant van de draak is het de bedoeling dat zwart het centrum met de loper op de A1-H8 lijn wint en dan het spel probeert te winnen. Het is handig op twee manieren:
- De zwarte loper is toch geblokkeerd door pionnen op d6 en e7, dus een financhetto op de A1-H8 heeft geen positieverlies
- De zwarte loper is op dezelfde diagonaal als de twee witte paarden, dus als zwart later 1... Pg4 speelt heeft de dame keuze uit pakken of het paard op d4 verder te verdedigen. Pakken kan, maar dan krijg je deze variant: 2. Dxg4 Lxd4. Zwart dreigt dan ook meteen om het paard op c3 te pakken en een dubbelpion voor wit te creëren.
Andere verdedigingen van 1. e4
De Siciliaanse verdediging is niet de enige verdediging van 1. e4. Het is wel de scherpste, maar andere zijn meer passieve, bijzondere openingen, en soms ook leuke gambieten, bijvoorbeeld de Fred gambiet (1... f5). Andere goede openingen zijn de Caro-Kann verdediging (1... c6), die meestal met 2. d4 d5 doorgaat, Frans verdediging (1... e6), die ook meestal doorgaat met 2. d4 d5, Pirc verdediging, (1... d6), en vele andere. Een hele populaire is open spel, dus 1. e4 e5, maar dat wordt pas later uitgelegd, omdat wit daarna weer vele mogelijkheden heeft.
Caro-Kann verdediging
De Caro-Kann verdediging is een van de dichte verdedigingen van 1.e4. Met dicht wordt bedoeld dat er weinig gebeurt en dat het een beetje moeilijk is om ver te kunnen zetten. In dichte situaties zijn paarden vaak veel beter dan lopers omdat ze weinig stappen nemen maar wel een leuke beweging, waarmee ze overal kunnen springen. In een open spel, het tegenovergestelde van dicht, zijn lopers handiger dan paarden omdat het heel lang duurt voor een paard om ergens naartoe te komen terwijl de lopers toch op een paar plekken na elke plek op het bord controleren. Een verdediging zoals Caro-Kann, Pirc, of Frans gaat meestal verder met 2. d4 en dan of 2... d5 of 2... e5. Caro-Kann is een leuke verdediging, want na 1. e4 c6 2. d4 d5 heeft wit een paar keuzes. Als wit pakt, kan zwart later Pf6 en e4 spelen, met 100% controle van centrum, terwijl wit een van zijn twee centrumpionnen kwijt is. Integendeel, wit heeft een mooie centrumpositie met de doorschuifvariant 3. e5. Zwart heeft dan spijt dat hij geen 3... Pf6 kan spelen, terwijl hij dat wel kon spelen als hij Frans gespeeld had. Een van de beste opties voor zwart in de doorschuifvariant van Caro-Kann is 3... c5 4. dxc e6 5. Pf3 Pc6 6. Bb5 Bxc5 enz. Merk dat deze variant langzaam maar zeker een open spel wordt.
Frans verdediging
De Franse verdediging is heel voordelig voor zwart, op verschillende manieren. De meest populaire variant van Frans is de doorschuifvariant, dus 1. e4 e6 2. d4 d5 3. e5. Hier kan zwart twee heel voordelige zetten spelen, namelijk 3... c5! en 3... Pc6. 3... c5! is voordelig, omdat zwart dan namelijk een semi-centrumpion weggeeft en een centrumpion pakt. Ten minste, dat gebeurt er als wit hier 4. dxc5 speelt. Als wit een andere redelijk goede zet speelt, namelijk 4. c3, kan zwart Pc6 spelen. Als zwart 3... Pc6 speelt, kan wit of 4. f4 spelen, maar dat opent de koningsvleugel te veel. Als wit 4. Pf3 speelt, kan zwart 4... f6 spelen, met heel veel aanval op het centrum.
Fred (Duras) Gambiet
Dit is een interessante schaakopening die een heel tactisch opening is. Het is voordelig voor zwart als zwart het goed speelt. Een hele beroemde omgekeerde gekkenmat in het Fred Gambiet is: 1. e4 f5 2. exf g6 3. fxg hxg 4. Bd3 g5 5. Qh5+ Rxh5 6. Bg6#
Er zijn nog veel andere interessante antwoorden naar 1. e4, maar die zijn minder populair.
Open Spel (1. e4 e5)
1... e5 is de meest populaire verdediging van 1. e4. Zelfs populairder dan Siciliaans, maar volgens sommige grootmeesters is het alleen nadelig voor zwart. Dat kan kloppen, want 1. e4 e5 is een open spel en in een open spel is een zet soms meer waard dan een pion (zo vorm je een gambiet, als je een pion weggeeft voor voordeel in positie en tempo). Er zijn vele antwoorden op 1... e5, bijvoorbeeld het Koningspaard opening (2. Pf3), een leuke gambiet, namelijk de Deens Gambiet (2. d4 exd 3. c3/c4 dxc [e.p.] 4. Lc4 cxb 5. Lxb2), of een hele populaire gambiet, die namelijk koningsgambiet heet (2. f4).
Italiaans spel
Italiaans spel is een opening, die eigenlijk een tak van de koningspaard-opening is. Het gaat dus zo: 1. e4 e5 2. Pf3 Pc6 3. Lc4. Eigenlijk is Spaans spel, die later wordt uitgelegd meer populair (3. Lb5). Italiaans spel is een heel positionele opening, omdat de witte loper naar de zwakke f7 kijkt. Het is ook tegelijkertijd tactisch, want je kan ook meteen na bijvoorbeeld 3. Pf6 4. Lxf7+ spelen, met een hoop van een tactische einde in het middenspel. Het idee hiervan is een beetje hetzelfde als de beroemde herdersmatje, namelijk de zwakke pion op f7 aanvallen. Het idee erachter is dat je aanval vermijdt door a3 te spelen en dan je loper naar a2 te brengen.
Spaans spel
Spaans spel is niet echt tactisch, maar wel heel positioneel vanwege de half-penningssituatie zo vroeg in het opening. Het paard kan naar geen betere plek; 3... Pd4 zorgt voor 4. Pxd4 exd4 5. 0-0, en 3... Pce7 is gewoon slecht. Spaans spel is trouwens het meest gespeelde opening, ongeveer één op de honderd spellen zjn Spaans. Dat lijkt niet veel, maar op dit moment zijn er ongeveer 64.000.000 mogelijkheden, dus Spaans spel zou eigenlijk één op de 64.000.000 spellen moeten gespeeld worden. Spaans spel gaat meestal door met 3... a6 4. La4 Pf6.
Deens Gambiet
Het Deens gambiet is een heel open spel dat je krijgt na 1. e4 e5 2. d4 exd. Je zou denken: 3. Dxd4, maar nee, vanwege 3... Pf6. Wat speel je dan? 3. c4! (3. c3 kan ook, maar is slechter vanwege 3... d4) 3. dxc e.p. 4. Lc4! cxb 5. Lxb2. Dat wit twee pionnen down is merk je zeker niet. Maar wel dat wit met twee lopers de koningsvleugel aanvalt, het hele centrum heeft, en dat zwart de hele tijd maar één pion heeft bewogen. Het Deens gambiet gaat meestal door met het Sleschter verdediging (5... d5).
Andere openingen
Er zijn natuurlijk veel andere schaakopeningen. Er zijn er zelfs zoveel, dat het teveel is voor dit artikel. Wil je meer weten over schaakopeningen? Hier zijn een paar goede sites:
- of