Reservoir

Afgedamde meer Lakevyrnwysummer in Wales

Een reservoir is meestal een vergroot natuurlijk of kunstmatig meer dat is gemaakt met behulp van een dam om zoet water op te slaan. Reservoirs kunnen op een aantal manieren worden gemaakt, waaronder het beheersen (beïnvloeden) van een waterloop die het water van een bestaand meer of iets dergelijks afvoert, het onderbreken van een waterloop door er een dam in te maken, door middel van uitgravingen of het bouwen van een willekeurig aantal keermuren of dijken.

Tank

Toren met waterreservoir

Een reservoir kan ook gezien worden als een opslagruimte voor vloeistoffen. Dit kunnen ook reservoirs zijn die water of gassen bevatten. Deze vloeistoffen of gassen kunnen in Tankreservoirs tanks op grondniveau, verhoogde of begraven tanks worden opgeslagen. Tankreservoirs voor water worden ook wel stortbakken genoemd (denk aan die van een toilet of een watertoren). De meeste ondergrondse reservoirs worden gebruikt om vloeistoffen, voornamelijk water of aardolie, ondergronds op te slaan.

Stuwmeer en stuwdam

Aswandam in de Nijl, Egypte

Bij een afgedamd meer met een stuwdam wordt het reservoir ook wel een stuwmeer genoemd. Wanneer deze worden aangelegd, verdwijnen bijvoorbeeld hele dorpen onder het water. Dergelijke stuwmeren worden vaak gebruikt om elektriciteit op te wekken. Men laat dan water door buizen in de dam stromen die een turbine in beweging zetten. Deze turbine drijft op zijn beurt een generator (dynamo) aan die de elektriciteit opwekt. Wereldwijd zijn er tal van dergelijke dammen gebouwd:

• Afobakadam in de Suriname
• Alquevadam in de Alentejo Alquelvarivier Portugal
• Aswandam in de Nijl
• Drieklovendam in de Jangtsekiang (China)
• Itaipudam in de Paraná (Brazilië/Paraguay)
• koningin-Sirikit-Stuwdam in de Maenam Nam (Thailand)
• Our-stuwdam in de Our bij Vianden (Luxemburg)
• Sajano-Sjoesjenskaja in de Jenisej
• Djerdapdam bij de IJzeren Poort in de Donau
• Hoover Dam in de Colorado
• Gariepdam in de Oranjerivier, de grootste dam van Zuid-Afrika
• Glen Canyondam in de Colorado
• Grande Dixence-dam in Zwitserland, de hoogste stuwdam van Europa
• Norekdam in Tadzjikistan, de hoogste stuwdam van de wereld
• Derinerdam in Turkije, een van de dunste hoge dammen in de wereld
• Revelstokedam in Canada

Geschiedenis

Grote Hafir van Musawwarat nu als een drinkplaats voor vee

Rond 3000 v. Chr. werden de kraters van uitgedoofde vulkanen in Arabië door boeren gebruikt als reservoirs voor hun irrigatiewater.

Het droge klimaat en de waterschaarste in India leidden tot de vroege ontwikkeling van trapputten en technieken voor het beheer van waterbronnen, waaronder de bouw van een reservoir in Girnar in 3.000 v. Chr.  In het oude Griekenland zijn kunstmatige meren gevonden uit de 5e eeuw voor Christus. Het kunstmatige Bhojsagar-meer in de huidige staat Madhya Pradesh in India, gebouwd in de 11e eeuw, besloeg 650 vierkante kilometer.

In het koninkrijk Kush in zuid Egypte vond men de Hafir uit, een soort reservoir, tijdens de Meroïtische periode. 800 oude en moderne hafirs zijn geregistreerd in de Meroïtische stad Butana. De Hafirs vangen het water tijdens het regenseizoen om ervoor te zorgen dat er gedurende het droge seizoen gedurende enkele maanden water beschikbaar is om drinkwater te leveren, velden te irrigeren en vee te drenken. Het Grote Reservoir bij de Leeuwentempel in Musawwarat es-Sufra is een opmerkelijke hafir in Kush.

In Sri Lanka werden grote reservoirs aangelegd door oude Singalese koningen om het water te bewaren voor irrigatie. De beroemde Sri Lankaanse koning Parakramabāhu I van Sri Lanka zei: "Laat geen druppel water in de oceaan sijpelen zonder de mensheid ten goede te komen". Hij creëerde het reservoir genaamd Parakrama Samudra (zee van koning Parakrama). Er werden ook enorme kunstmatige reservoirs gebouwd door verschillende oude koninkrijken in Bengalen, Assam en Cambodja.

Ook de terrasbouw in Indonesië en Peru kun je zien als een aaneenschakeling van dammen als een trap op een heuvel waarmee regenwater en dergelijke wordt vastgehouden voor de landbouw.

Milieueffecten

Bij het bouwen van een dam ontstaan veel broeikasgassen vanwege het gebruik van het vele beton. Ook ontstaan er door verrotting van de vroegere beplanting in het water broeikasgassen zoals methaan. Als het stuwmeer voor elektriciteit-opwekking wordt gebruikt, dan scheelt dat weer aan broeikasgassen. Het duurt heel wat jaren na de aanleg voordat dit een gunstig effect heeft. Waterkracht stoot doorgaans 35 tot 70 keer minder broeikasgassen uit per 1000 Watt/uur elektriciteit dan op kolen of gas gestookte centrales.

Voor dieren die eerst in het gebied leefden is de aanleg van een dergelijk reservoir natuurlijk funest. Ook mensen die er woonden moeten verhuizen. Precies om deze reden moesten wereldwijd 80 miljoen mensen (cijfer vanaf 2009, uit het Edexcel GCSE Geography-handboek) gedwongen worden verplaatst vanwege de bouw van dergelijke dammen.

Ook kan de luchtvochtigheid in de buurt van zo'n reservoir veranderen. Dit kan het weersysteem sterk beïnvloeden.