Ratel

Een ratel, rammelaar of lawaaimaker is een soort slaginstrument, een idiofoon. Het werkt volgens het principe van het ratelmechanisme, met behulp van een tandwiel en een stijve plaat gemonteerd op een handgreep, die vrij kan draaien. Varianten zijn onder meer de gragger of grogger die in het jodendom wordt gebruikt.

Gebruik

De speler houdt het handvat vast en zwaait het hele instrument rond. Tijdens de draai wordt de stijve plaat tegen het tandwiel gedrukt en klikt telkens verder wat een ratelend geluid geeft. Een populair ontwerp bestaat uit een dik houten tandwiel dat aan een handvat is bevestigd en twee houten platen die afwisselend de tanden van het tandwiel raken wanneer het handvat draait. Als alternatief worden kleinere ratels soms stil gehouden of gemonteerd en de hendel snel gedraaid door de speler. De gemonteerde ratels zorgen voor meer controle over de duur en timing van het geluid. Hierdoor kan de ratel worden gebruikt als een soort snare drum. De felheid van het geluid (dynamiek) wordt bepaald door de snelheid waarmee de ratel wordt gedraaid.

Vroeger werd het instrument meer als signaal maker gebruikt, dan als muziekinstrument. Bijvoorbeeld de dorps- of stadsomroeper gebruikte de ratel in plaats van een handbel om het publiek te 'roepen' voor een boodschap. Zeg maar zoals de tegenwoordige 'ping' bij een sociale media app. Ook werd de ratel gebruikt in de boomgaarden om vogels weg te jagen. In de middeleeuwen droegen de lepra leiders een ratel bij zich om de andere mensen te waarschuwen dat zij er aan kwamen. Lepra of melaatsheid was en is immers een zeer besmettelijke infectieziekte. De klepper of ratel die ze bij zich droegen werd ook wel de klikspaan genoemd. Later werd de ratel ook wel gebruikt bij sportwedstrijden om de club aan te moedigen.

In de 18e en 19e eeuw werd een ratel door Britse en Australische politieagenten gebruikt om hulp in te roepen. Ze werden ook gebruikt om te waarschuwen voor gifgasaanvallen in de loopgraven van de Eerste Wereldoorlog en werden tijdens de Tweede Wereldoorlog afgegeven aan de Britse politie en ARP- bewakers om te waarschuwen voor de aanwezigheid van gifgas.

Joodse traditie

In het jodendom wordt de ratel (ook grogger of gregger; van het Jiddisch גראַגער) gebruikt voor de feestdag van Purim (herdenking bevrijding van Haman, 2400 jaar geleden). Zo'n ratel wordt elke keer gebruikt als Hamans naam (politicus die tegen de Joden was uit het boek Esther) wordt genoemd tijdens het lezen van de zogeheten Megillah (boekrol). Omdat Haman de Joden vervolgde, wordt gedacht dat het geluid zijn naam symbolisch overstemt (hoewel elk woord van de Megillah, inclusief de naam van Haman, duidelijk moet worden gehoord; daarom worden de woorden vaak herhaald na het klinken van de gragger). De gragger is ontwikkeld om te helpen bij het maken van geluid tijdens het lezen.

Ratels in allerlei soorten en maten

• 

  Ratel gebruikt voor gifgaswaarschuwing in de Tweede Wereldoorlog

• 

  Raspel

• 

  In sommige Europese kerken worden ratels, bekend als Crotalus, gebruikt in plaats van klokken tijdens witte donderdag, goede vrijdag en paaszaterdag, de drie dagen vóór Pasen.

• 

  Een Purim- gragger, een soort ratel die in het jodendom wordt gebruikt

• 

  Een plastic versie van de gragger

• 

  Een ratel gebruikt in een processie in Braga, Portugal

• 

  14de eeuwse Franse ratel

• 

  Verschillende ratels

Trivia

Ratelen is het werkwoord wat bij dit instrument hoort. Dat kan ook veel en snel achter elkaar kletsen of praten betekenen. Iemand die dus praat als een ratel.

Links

• YouTube - Stadsomroeper met ratel