Palladium (element): verschil tussen versies

Uit Wikikids
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
 
(4 tussenliggende versies door dezelfde gebruiker niet weergegeven)
Regel 1: Regel 1:
−
{{Werk}}
  
 
{{Info Chemisch element
 
{{Info Chemisch element
 
| afbeelding = Palladium (46 Pd).jpg
  
| afbeelding = Palladium (46 Pd).jpg
Regel 16: Regel 15:
   
 
== Voorkomen ==
  
== Voorkomen ==
−
Erts afzettingen van palladium en andere platinagroep metalen (PGM's) zijn zeldzaam. De meest uitgebreide afzettingen zijn gevonden in de noriet-gordel van het Bushveld Igneous Complex dat het Transvaal Basin in [[Zuid-Afrika]] bedekt, het Stillwater Complex in [[Montana (staat)|Montana]], [[Verenigde Staten van Amerika|Verenigde Staten]]; het Sudbury Basin en Thunder Bay District van [[Ontario]], [[Canada]], en het Norilsk Complex in [[Rusland]]. Recycling (hergebruik) is ook een bron, meestal van afgedankte ''katalysatoren''. Doordat er veel toepassingen zijn, maar ook beperkte leveringsbronnen, resulteert dat in een hoge prijs.
 +
Erts afzettingen van palladium en andere platinagroep [[Metaal|metalen]] (PGM's) zijn zeldzaam. De meest uitgebreide afzettingen zijn gevonden in de noriet-gordel van het Bushveld Igneous Complex dat het Transvaal Basin in [[Zuid-Afrika]] bedekt, het Stillwater Complex in [[Montana (staat)|Montana]], [[Verenigde Staten van Amerika|Verenigde Staten]]; het Sudbury Basin en Thunder Bay District van [[Ontario]], [[Canada]], en het Norilsk Complex in [[Rusland]]. Recycling (hergebruik) is ook een bron, meestal van afgedankte ''katalysatoren''. Doordat er veel toepassingen zijn, maar ook beperkte leveringsbronnen, resulteert dat in een hoge prijs.
  +
  +
Aangezien de totale mijnproductie van palladium in 2016 zo'n 208.000 kilogram bereikte, was Rusland de grootste producent met 82.000 kilogram, gevolgd door Zuid-Afrika, Canada en de VS. Palladium kan worden gevonden als een vrij metaal [[Legering|gelegeerd]] met [[goud]] en andere metalen uit de platinagroep. De belangrijkste bronnen voor de handel zijn de [[nikkel]] - [[Koper (element)|koper]] afzettingen. Palladium wordt gevonden in de zeldzame mineralen ''cooperite''  en ''polarite''. Er zijn nog veel meer palladium-mineralen bekend, maar ze zijn allemaal erg zeldzaam.
   
 
== Palladium in erts of mineraal ==
  
== Palladium in erts of mineraal ==
  +
<gallery>
  +
Bestand:Platinum-palladium ore, Stillwater mine MT.JPG|'''Pyrrhotiet''' (lichtbruin) en '''Chalcopyriet''' (goudkleurig) Platina-palladiumerts uit [[Montana (staat)|Montana]], [[Verenigde Staten|VS]].
  +
Bestand:Sulfidic serpentintite (platinum-palladium ore) Johns-Manville Reef, Stillwater Complex.jpg|Sulfidische '''Serpentiniet,''' met ook glanzende gebieden: Platina en Paladium-rijke '''Chalcopyriet''' & '''Pyrrhotiet'''.
  +
Bestand:Cooperite.jpg|Cooperiet
  +
Bestand:Palarstanide, Plumbopalladinite, Polarite & Atokite.jpg|Stukje gepolijst '''Polarite'''. Het is een ondoorzichtig, geelwit mineraal met de chemische formule Pd,(Bi,Pb).
  +
</gallery>
   
 
== Geschiedenis ==
  
== Geschiedenis ==
−
Het [[metaal]] werd in 1803 ontdekt door de Engelse chemicus [[William Hyde Wollaston]]. Hij noemde het naar de [[Asteroïden gordel|asteroïde]] Pallas, die zelf vernoemd was naar het epitheton van de Griekse godin Athena, door haar verworven toen ze Pallas doodde . Palladium, [[platina]], [[rhodium]], [[ruthenium]], [[iridium]] en [[osmium]] vormen een groep elementen die de platinagroep metalen (PGM's) wordt genoemd. Al deze elementen hebben vergelijkbare chemische eigenschappen, maar palladium heeft het laagste smeltpunt en is het minst dicht.
 +
Het [[metaal]] werd in 1803 ontdekt door de Engelse chemicus [[William Hyde Wollaston]]. Hij noemde het naar de [[Asteroïden gordel|asteroïde]] (planetoïde) Pallas, die zelf vernoemd was naar het epitheton van de Griekse godin Athena, door haar gekregen toen ze Pallas doodde. Palladium, [[platina]], [[rhodium]], [[ruthenium]], [[Iridium (element)|iridium]] en [[osmium]] vormen een groep elementen die de platinagroep metalen (PGM's) wordt genoemd. Al deze elementen hebben vergelijkbare chemische eigenschappen, maar palladium heeft het laagste smeltpunt en is het minst dicht.
  +
  +
In 2010 werd de [[Nobelprijs]] voor Scheikunde toegekend "voor door palladium gekatalyseerde kruiskoppelingen in organische synthese" aan Richard F. Heck, Ei-ichi Negishi en Akira Suzuki.
   
 
== Gebruik ==
  
== Gebruik ==
−
Meer dan de helft van de voorraad palladium en zijn soortgenoot platina wordt gebruikt in katalysatoren, die maar liefst 90% van de schadelijke gassen in auto-uitlaatgassen (koolwaterstoffen, koolmonoxide en stikstofdioxide) omzetten in minder schadelijke stoffen ([[Stikstof (element)|stikstof]], [[koolstofdioxide]] en [[waterdamp]]). Palladium wordt ook gebruikt in elektronica, tandheelkunde, [[geneeskunde]], waterstofzuivering, chemische toepassingen, grondwaterbehandeling en [[Sieraad|sieraden]]. Palladium is een belangrijk onderdeel van brandstofcellen, die waterstof met zuurstof laten reageren om [[elektriciteit]], [[warmte]] en [[water]] te maken.
 +
Meer dan de helft van de voorraad palladium en zijn soortgenoot platina wordt gebruikt in katalysatoren, die maar liefst 90% van de schadelijke gassen in auto-uitlaatgassen (koolwaterstoffen, koolmonoxide en stikstofdioxide) omzetten in minder schadelijke stoffen ([[Stikstof (element)|stikstof]], [[koolstofdioxide]] en [[waterdamp]]). Palladium wordt ook gebruikt in elektronica, tandheelkunde, [[geneeskunde]], waterstofzuivering, chemische toepassingen, grondwaterbehandeling en [[Sieraad|sieraden]]. Palladium is een belangrijk onderdeel van brandstofcellen, die waterstof met zuurstof laten reageren om [[elektriciteit]], [[warmte]] en [[water]] te maken
  +
  +
Palladium wordt ook gebruikt om horloge's te maken, bloedsuiker teststroken, vliegtuigen-bougies, chirurgische instrumenten en elektrische contacten. Palladium wordt ook gebruikt om professionele [[Dwarsfluit|dwarsfluiten]] (concert- of klassieke) te maken.
   
 
=== Biologie ===
  
=== Biologie ===
  +
Palladium zelf is ongevaarlijk, maar palladiumverbindingen zijn vaak zeer giftig en kankerverwekkend. Daarom zijn ze ook slecht voor het milieu. Het zogeheten isotoop van Palladium is radioactief.
   
 
== Veiligheid ==
  
== Veiligheid ==
  +
<gallery>
  +
Bestand:GHS-pictogram-silhouette.svg|Palladiumverbindingen zijn kankerverwekkend
  +
Bestand:GHS-pictogram-skull.svg|Palladiumverbindingen zijn zeer giftig en daarmee dodelijk
  +
Bestand:GHS-pictogram-pollu.svg|Palladiumverbindingen zijn slecht voor het milieu
  +
Bestand:Picto radioactief 01.png|De zogeheten isotoop van Palladium is radioactief
  +
</gallery>
   
 
== Toepassingen ==
  
== Toepassingen ==
  +
<gallery>
  +
Bestand:Aufgeschnittener Metall Katalysator für ein Auto.jpg|Opengewerkte katalysator
  +
Bestand:25 rubles palladium 1989 Ivan III.jpg|Russische herdenkingsmunt (25 roebel) van palladium, ter ere van Ivan III (Ivan de Grote 1440-1505), 31 augustus 1989.
  +
Bestand:Palladium clock radio 931-241 - Texas Instruments TMS3450NL-8658.jpg|Chip met palladium
  +
</gallery>
   
 
== Plaats in het periodiek systeem ==
  
== Plaats in het periodiek systeem ==
 
{{Periodiek Systeem}}
  
{{Periodiek Systeem}}
  +
[[Categorie:Chemische elementen]]
  +
[[Categorie:Scheikunde]]

Huidige versie van 25 okt 2021 om 15:45

Chemisch element
Palladium (46 Pd).jpg
Het edelmetaal palladium
Naam Palladium
Latijn
Symbool Pd
Atoomnummer 46
Soort Edelmetaal
Kleur Zilverwit
Smeltpunt 1554,9 oC
Kookpunt 2963 oC
Portaal Portal.svg Scheikunde

Palladium is een chemisch element met het symbool  Pd en atoomnummer 46 in het Periodiek Systeem van de scheikunde. ​​Het is een zeldzaam en glanzend zilverwit metaal.

Voorkomen

Erts afzettingen van palladium en andere platinagroep metalen (PGM's) zijn zeldzaam. De meest uitgebreide afzettingen zijn gevonden in de noriet-gordel van het Bushveld Igneous Complex dat het Transvaal Basin in Zuid-Afrika bedekt, het Stillwater Complex in Montana, Verenigde Staten; het Sudbury Basin en Thunder Bay District van Ontario, Canada, en het Norilsk Complex in Rusland. Recycling (hergebruik) is ook een bron, meestal van afgedankte katalysatoren. Doordat er veel toepassingen zijn, maar ook beperkte leveringsbronnen, resulteert dat in een hoge prijs.

Aangezien de totale mijnproductie van palladium in 2016 zo'n 208.000 kilogram bereikte, was Rusland de grootste producent met 82.000 kilogram, gevolgd door Zuid-Afrika, Canada en de VS. Palladium kan worden gevonden als een vrij metaal gelegeerd met goud en andere metalen uit de platinagroep. De belangrijkste bronnen voor de handel zijn de nikkel - koper afzettingen. Palladium wordt gevonden in de zeldzame mineralen cooperite  en polarite. Er zijn nog veel meer palladium-mineralen bekend, maar ze zijn allemaal erg zeldzaam.

Palladium in erts of mineraal

  • Pyrrhotiet (lichtbruin) en Chalcopyriet (goudkleurig) Platina-palladiumerts uit Montana, VS.

  • Sulfidische Serpentiniet, met ook glanzende gebieden: Platina en Paladium-rijke Chalcopyriet & Pyrrhotiet.

  • Cooperiet

  • Stukje gepolijst Polarite. Het is een ondoorzichtig, geelwit mineraal met de chemische formule Pd,(Bi,Pb).

Geschiedenis

Het metaal werd in 1803 ontdekt door de Engelse chemicus William Hyde Wollaston. Hij noemde het naar de asteroïde (planetoïde) Pallas, die zelf vernoemd was naar het epitheton van de Griekse godin Athena, door haar gekregen toen ze Pallas doodde. Palladium, platina, rhodium, ruthenium, iridium en osmium vormen een groep elementen die de platinagroep metalen (PGM's) wordt genoemd. Al deze elementen hebben vergelijkbare chemische eigenschappen, maar palladium heeft het laagste smeltpunt en is het minst dicht.

In 2010 werd de Nobelprijs voor Scheikunde toegekend "voor door palladium gekatalyseerde kruiskoppelingen in organische synthese" aan Richard F. Heck, Ei-ichi Negishi en Akira Suzuki.

Gebruik

Meer dan de helft van de voorraad palladium en zijn soortgenoot platina wordt gebruikt in katalysatoren, die maar liefst 90% van de schadelijke gassen in auto-uitlaatgassen (koolwaterstoffen, koolmonoxide en stikstofdioxide) omzetten in minder schadelijke stoffen (stikstof, koolstofdioxide en waterdamp). Palladium wordt ook gebruikt in elektronica, tandheelkunde, geneeskunde, waterstofzuivering, chemische toepassingen, grondwaterbehandeling en sieraden. Palladium is een belangrijk onderdeel van brandstofcellen, die waterstof met zuurstof laten reageren om elektriciteit, warmte en water te maken

Palladium wordt ook gebruikt om horloge's te maken, bloedsuiker teststroken, vliegtuigen-bougies, chirurgische instrumenten en elektrische contacten. Palladium wordt ook gebruikt om professionele dwarsfluiten (concert- of klassieke) te maken.

Biologie

Palladium zelf is ongevaarlijk, maar palladiumverbindingen zijn vaak zeer giftig en kankerverwekkend. Daarom zijn ze ook slecht voor het milieu. Het zogeheten isotoop van Palladium is radioactief.

Veiligheid

  • Palladiumverbindingen zijn kankerverwekkend

  • Palladiumverbindingen zijn zeer giftig en daarmee dodelijk

  • Palladiumverbindingen zijn slecht voor het milieu

  • De zogeheten isotoop van Palladium is radioactief

Toepassingen

  • Opengewerkte katalysator

  • Russische herdenkingsmunt (25 roebel) van palladium, ter ere van Ivan III (Ivan de Grote 1440-1505), 31 augustus 1989.

  • Chip met palladium

Plaats in het periodiek systeem

Periodiek systeem
H He
Li Be B C N O F Ne
Na Mg Al Si P S Cl Ar
K Ca Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn Ga Ge As S e Br Kr
Rb Sr Y Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd In Sn Sb Te I Xe
Cs Ba * Hf Ta W Re Os Ir Pt Au Hg Tl Pb Bi Po At Rn
Fr Ra ** Rf Db Sg Bh Hs Mt Ds Rg Cn Nh Fl Mc Lv Ts Og
↓
* La Ce Pr Nd Pm Sm Eu Gd Tb Dy Ho Er Tm Yb Lu
** Ac Th Pa U Np Pu Am Cm Bk Cf Es Fm Md No Lr
Afkomstig van Wikikids , de interactieve Nederlandstalige Internet-encyclopedie voor en door kinderen. "https://wikikids.nl/index.php?title=Palladium_(element)&oldid=691019"