Paleis op de Dam
Het Paleis op de Dam is een paleis op de Dam in de binnenstad te Amsterdam. Het paleis wordt tegenwoordig gebruikt voor de bezoeken van het Nederlands Koninklijk Huis en er worden vaak tentoonstellingen gehouden.
Beschrijving
Stijl en vorm
Het paleis is een monumentaal gebouw. Het heeft wat sobere versiering, maar een heldere opzet. Het paleis is gebouwd in de vorm van het Hollands classicisme. De beelden en het beeldhouwwerk op het gebouw mocht nergens de aandacht van afleiden. De aandacht moest blijven op het geheel.
Gevel
De gevel heeft wat weg van de Klassieke Tijd. Het middelste stuk loopt uit in een punt dak. Als je voor het gebouw staat zie dat ook. Aan beide kanten zit nog een soort van vleugel. Het midden stuk en de twee torentjes zijn later nog wat naar voren gebracht.
Beeldhouwwerk
Aan het beeldhouwwerk valt haast niks op. Op Het gebouw zitten wel stukken waar in marmer is beeld gehouden. Op de punten van de daken zie je ook bronzen beelden.
Koepel
Boven het midden stuk zit een koepel. Hier kon men vroeger schepen de haven zien binnenkomen. Op de top van de koepel zit een windwijzer. De windwijzer heeft de vorm van een Koggeschip. Dat was het vroegere symbool van de stad Amsterdam.
Ingang
Wat opvallend is dat er geen monumentale ingang is en dat het gebouw een ontoegankelijke indruk geeft. De officiële ingang is aan de Nieuwezijds Voorburgwal. Voor bezoekers en toeristen is er ook een ingang aan de Damzijde.
Indeling
Souterrain
|
|
|
Eerste verdieping
|
|
|
Tweede verdieping
- Burgerzaal
- Krijgsraadszaal
- Galerij
- Vierschaar (Soort van rechtbank)
Geschiedenis
Bouw
Het paleis op de Dam is oorspronkelijk gebruikt als stadhuis. Het gebouw moest een vervanging vormen voor het oude Stadhuis van Amsterdam. Door onder meer de Vrede van Münster werd het stadhuis vervangen. In Europa was er nog nooit eerder zo'n bouwwerk gebouwd met veel decoratie. Veel mensen vinden dat dit het toppunt is van de Gouden eeuw. Het gebouw is het grootste niet-religieuze gebouw van de Gouden eeuw. Het was het symbool van Amsterdam in die tijd. In die tijd noemden veel mensen het stadhuis zelfs het achtste wereldwonder. Het gebouw moest alle rijkdom en al het aanzien van Amsterdam symboliseren. De bouw van het gebouw kostte in totaal 8,5 miljoen gulden. Dat was in die tijd een enorm hoog bedrag.
Oorspronkelijke stond het gebouw op 13659 houten heipalen. Veel Amsterdamse kinderen die naar school gingen moesten in die tijd leren dat het zoveel heipalen had. Nu zijn het er 13657. Ooit werden er twee verwijderd om te kijken of ze niet verrot waren.
Het gebouw is gemaakt van Bentheimer zandsteen en het interieur bestaat vooral uit marmer. Jacob van Campen liet zich inspireren door Romeinse paleizen. Een zilveren toffel werd door de burgemeester gebruikt om de eerste stenen neer te leggen. Die toffel is nog steeds te zien in het Rijksmuseum Amsterdam.
Jacob van Campen ontwierp het gebouw wel, maar Daniël Stalpaert zorgde ervoor dat het gebouw ook van de grond kwam. Na een klein conflict in 1654 kreeg Stalpaert de leiding. Het beeldhouwwerk op het gebouw werd gemaakt door Artus Quellinus. Het gedicht op het gebouw werd geschreven door Joost van den Vondel.
Inwijding
Op 29 juli 1655 vond de inwijding van het gebouw plaats. 's Ochtends om 8 uur werd een dienst gehouden in de Nieuwe en in de Oude kerk. Vervolgens gingen belangrijke mensen naar het Prinsenhof. Daarna was er een optocht door de stad. Na de optocht hield Cornelis de Graeff een toespraak. Vervolgens was er een toespraak van de burgemeester in de kerk. Na de middag was er een groot feestmaal op kosten van de stad zelf. Rond een uur of 7 waren de feestelijkheden klaar.
Paleis
Tot 1808 werd het gebouw gebruikt als stadhuis. Daarna werd aan Lodewijk Napoleon Bonaparte het stadhuis aangeboden als paleis. De galerijen werden door middel van houten wanden in slaapkamers verdeelt. Aan de voorzijde werd een balkon erbij gemaakt. Het beeldhouwwerk dat stoorde werd achter doeken verborgen. Ook werd een deel van het paleis ingericht als kapel. Toen Lodewijk vertrok liet hij een aantal zilver voorwerpen achter. In het paleis zijn ook meubels te zien in Empirestijl, deze werden neergezet door Lodewijk. In 1810 toen Nederland deel werd van het Franse keizerrijk, werd het gebouw een tijdje een Keizerlijk paleis. Lodewijk vestigde in het paleis een deel van Amsterdamse kunst. Het paleis heette nu Koninklijk museum, later zou dit Nederland zijn belangrijkste museum worden Rijksmuseum Amsterdam.
In 1913 keerde koning Willem I terug naar ons land. Willem I gaf het paleis terug aan de stad als stadhuis. Het stadsbestuur wilde niet weer terug verhuizen en kon de onderhoudskosten niet betalen. Het bestuur stelde daarom ook voor dat de Koning in Amsterdam ging wonen. In 1815 werd dit ook een van de belangrijkste paleizen van Nederland. In 1936 kreeg de staat het gebouw, hiervoor moest de staat 10 miljoen gulden betalen aan de stad Amsterdam. Amsterdam wilde het geld gebruiken voor de bouw van een nieuw stadhuis. Pas in de jaren 50 kwam dat nieuwe stadhuis er, het Stopera.
Restauratie en renovatie
In de 20ste eeuw werd het paleis vele keren gerestaureerd. De meeste dingen die Lodewijk creëerde werden verwijderd. De galerijen werden weer gecreëerd. In 1960 werden delen van het gebouw opengesteld voor publiek. Tussen september 2005 en juni 2009 werd het paleis tijdelijk gesloten voor restauratie. Hierbij werd al het asbest verwijderd en werd alle technische installaties vervangen. Een deel van de Keizerlijke trap moest hierbij verwijderd worden. Dit was heel erg omstreden. Toch vertelde de burgemeester dat de trap al een eeuw geleden is verwijderd. De slaapkamers van het personeel tijdens staatsbezoeken werden gemoderniseerd. Ook werden interieurs van de gastenverblijven op de Tweede verdieping opgeknapt. De hele renovatie kostte zo'n 80 miljoen euro. Het paleis werd heropend door toenmalig koningin Beatrix.
De restauratie van de gevel werd uitgesteld. Begin 2009 werd hiermee begonnen. De gemeente Amsterdam had verschillende keren aan de de Rijksgebouwendienst gevraagd of ze het paleis wilden restaureren. Toch deden ze het niet. Het ging om het schoonspuiten van de gevel. Er was te weinig kennis om de gevel veilig en verantwoord te kunnen reinigen. De dienst zei dat het een oud en monumentaal gebouw is en dat dat gezien mag worden. In 2001 werd begonnen met een onderzoek naar het reinigen van zandsteen. In 2008 werden de resultaten bekend. Toch is er nog niet begonnen met het reinigen.
Hedendaags gebruik
Dat het stadhuis later een Koninklijk paleis is geworden, is een discussie. Het grootste deel van de bevolking van Amsterdam is wel tevreden. Momenteel zijn 's zomers vaak tentoonstellingen in het paleis.
Externe links
- Website van het Koninklijk Paleis op de Dam
- Het Koninklijk Paleis op de Dam
- Stadhuis op de Dam (1648/65), thans Koninklijk Paleis
- Koninklijk Huis: Paleis Amsterdam
| Nederlands Koninklijk Paleis | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
| ||||||||||