Onweer
Onweer is een bui waarbij het vaak regent, bliksemt en dondert. Het is een van de meest indrukwekkende weersverschijnselen.
Maar hoe ontstaat onweer eigenlijk? Hoe weet je hoever onweer van je vandaan is? Wat moet je doen als het onweert? Welke typen onweer zijn er?
En is het echt zo eng als het lijkt? Dat ga je hier lezen!
Wist je dat terwijl je dit leest er over de hele wereld ongeveer 2000 onweersbuien aan de gang zijn? Dit zijn er meer dan 8 miljoen per dag!
Wat je niet moet doen als het onweert is onder een boom schuilen, omdat je dan sneller geraakt kan worden.
Hoe ontstaat een onweersbui?
Onweer is een weersverschijnsel, het is onderdeel van het weer. Het komt het vaakst voor in de zomer, want voor onweer heb je warmte nodig.
Als de temperatuur stijgt kan het heel warm worden. Als er dan koude lucht bij komt, kan er een onweerswolk ontstaan.
De wolk ontstaat doordat de koude lucht ervoor zorgt dat de vochtige warme lucht gaat stijgen. Een wolk bestaat namelijk uit hele kleine waterdruppeltjes. Deze wolk wordt steeds groter, omdat er steeds meer warme vochtige lucht bij komt. De waterdruppeltjes die helemaal bovenin de wolk zitten kunnen bevriezen, want heel hoog in de lucht is het heel koud (op sommige plekken wel -23 graden Celsius)!
De waterdruppeltjes en ijskristallen in de wolk worden, net als de wolk, steeds groter! Zo groot zelfs dat ze niet meer in de lucht kunnen blijven zweven maar naar beneden gaan zakken. Ze vallen dan naar beneden als regen en/of hagel. Maar bij een onweersbui regent het niet alleen, doordat de warme lucht bij de koude lucht komt ontstaat er wrijving in de wolk en kan het gaan bliksemen. Wrijving betekent dat twee stoffen langs elkaar schuren. Door deze wrijving wordt de wolk elektrisch geladen, net als bij een batterij. De elektrisch geladen wolk wil dan weer ontladen, net zoals een batterij die leeg loopt. De wolk schiet dan een vonk uit de wolk die een weg zoekt naar een andere wolk of naar de aarde. Doordat een vonkje een weg moet zoeken ziet het er altijd vertakt en schokkerig uit. De reis van het vonkje naar de aarde duurt minder dan een halve seconde! Het gebeurt echt in een flits!
Het vonkje wordt zo warm dat de lucht begint te gloeien, een bliksemschicht is dan wat wij zien. Wat wij horen is donder, dit is een harde knal die ontstaat doordat de warme lucht plotseling uitzet, ontploft.
Waar ben je veilig als het onweert?
Onweer kan vervelende gevolgen hebben als er geen goede maatregelen worden genomen. Als de bliksem bijvoorbeeld zou inslaan in je huis kunnen alle elektrische apparaten stuk gaan. Dat komt omdat er dan ineens heel veel stroom door een apparaat loopt en daar kan dat apparaat niet tegen. Ook kan bijvoorbeeld een boom in brand vliegen, omdat de bliksem heel erg heet is. Een zelfs een mens kan geraakt worden, dit overleeft iemand meestal niet. Daarom is het belangrijk om te weten wat je moet doen als het onweert!
Om blikseminslag te voorkomen kun je een bliksemafleider installeren, door deze bliksemafleider wordt de energie van de bliksem naar de aarde geleid. Een bliksemafleider bevindt zich op het hoogste punt van een gebouw, is puntig om zo de bliksem naar zich toe te trekken en is gemaakt van koper.
Zelf kun je het beste een veilige plek opzoeken, zoals: in je huis. In een auto of vliegtuig ben je ook veilig, vanwege de materialen waarvan ze zijn gebouwd. Namelijk een volledig gesloten metalen omhulsel, dus de elektriciteit kan niet binnen dringen. Maar als dit niet kan omdat je buiten bent ga dan niet onder een boom schuilen! Maak je zo klein mogelijk, het liefst gehurkt, zodat je zo dicht mogelijk bij de grond bent. Het is belangrijk dat je voeten de grond goed aanraken. Doordat je klein bent zal de bliksem niet zo snel in jou slaan.
Ga nooit tijdens de onweer onder boom schuilen en ga ook nooit douchen tijdens de onweer want als de onweer in de waterleiding slaat: dan kom jij onder de douche ook onder stroom te staan.
Er zijn veel fabeltjes over de veiligheidsmaatregelen die je moet nemen als het onweert, zoals:
- De mobiele telefoon trekt de bliksem aan, dit doet de telefoon niet doordat het van materialen is gemaakt die geen bliksem aantrekken.
- In een vliegtuig zitten is gevaarlijk, nee want het toestel bestaat namelijk uit een volledig gesloten metalen omhulsel, dus de elektriciteit kan niet in de cabine terecht komen.
- Je moet met je auto tegen een lantaarnpaal gaan staan als de auto door de bliksem getroffen is, dit is niet waar. Je houdt er alleen autoschade aan over!
Hoever is het onweer van je vandaan?
Wanneer het onweert dan zie en hoor je nooit een bliksemschicht en donder tegelijkertijd. Hoe komt dat toch?
De afstand naar de aarde is niet groot voor een bliksemschicht. In minder dan een halve seconde zoekt de bliksemschicht een weg. De snelheid van het geluid is veel minder snel.
Elke 3 seconden die je telt tussen het zien van de bliksemschicht en de donderslag die je hoort = is 1 km. Je telt het aantal seconden tussen de bliksemschicht en de donderslag en deelt deze door 3. Dan weet je hoe ver het onweer van je vandaan is. Dus wanneer je 6 seconden ertussen hebt geteld, deel je deze seconden door 3. Dan weet je dat het onweer nog 2 km van je vandaan is!
Aantal seconden ÷ 3 = .... km
Maar pas wel op: een onweersbui kan snel dichterbij komen! Je kunt een klein beetje er een idee van krijgen als je ook bij de volgende bliksemschichten telt. Maar: helemaal zeker weten hoe snel een onweersbui dichterbij komt? Dat kun je niet.
Waar onweert het eigenlijk op de wereld?
Op de Noord- en Zuidpool is nooit onweer, net zoals in een woestijn, want onweer ontstaat alleen bij stijgende luchtstromen en daar is warmte voor nodig.
In de Tropen heb je de meeste onweersbuien: in Centraal-Afrika komt onweer meer dan de helft van het jaar voor.
In Europa verschilt het per land, in IJsland zijn de minste en de meeste zijn in Spanje.
Welke typen onweer zijn er? En waar komen deze typen voor?
Typen onweer:
- Warmte onweer:
Ontstaat wanneer vochtige, hete lucht, stijgt en wolken vormt. De voorkeur van de wolken ligt voor gebieden die het sterkst verhit worden, zoals: grote steden, zandvlakten, gebergten en in de tropen.
- Frontaal onweer:
Ontstaat in de zomer als koude lucht botst tegen warme lucht. Want koude lucht duikt onder warme lucht, omdat de koude lucht lichter is dan warme. Frontaal onweer vindt plaats in heel Europa.
In Zwitserland komt deze botsing bij onweer regelmatig voor. De zuidkant van de alpen bevat vooral warme lucht en de noordkant van de alpen bevat vooral koude lucht. Wanneer beiden luchten met elkaar in aanraking komen, ontstaat er wrijving. Doordat de luchten met snelheden tot 100 km/h onder elkaar duiken ontstaat er instabiliteit in de lucht en kan er naast veel neerslag ook hagel naar beneden komen.
- Zwaar onweer:
Ontstaat als de luchtvochtigheid erg hoog is. Het flitst en dondert continue. Dit kan overal ontstaan waar de temperatuur meer dan 30 graden is. Tijdens deze onweersbui kan het wel 10 tot 15 graden afkoelen. Zwaar onweer is vaak een supercell. Een zware onweersbui kan ontstaan door onstabiliteit van >2000 j/kg, en een hoge windschering.
- Winter onweer:
Ontstaat doordat het zeewater een hogere temperatuur heeft dan de temperatuur op het land. De warme lucht wordt verjaagd door de koudere lucht. Het winter onweer vindt altijd plaats aan de kust.
De verklaring van de ligging van onweersgebieden is de combinatie van warmte en onstabiel weer, waardoor onweersbuien kunnen ontstaan.
Belangrijk elementen hierbij zijn: temperatuurverschillen, het klimaat, water en de ligging ten opzichte van de evenaar.
Wist je dat?
- De oude Grieken dachten dat de God Zeus zorgde voor onweer. Hij zou als hij boos was slaan met een vlammende speer.
- De Germanen dachten dat onweer kwam door ruzies tussen twee Goden. Deze werden Wodan en Thor genoemd.
- De indianen beeldden onweer af als een boze adelaar. De adelaar had flitsende en klapperende vleugels.
- Benjamin Franklin was een experimentele wetenschapper. Hij probeerde dingen te verklaren door experimenten uit te voeren. Dat deed hij ook bij onweer en kwam er als eerste achter dat elektriciteit te maken heeft met onweer. Hij heeft ook de bliksemafleider uitgevonden.
- Bogor (Indonesië) is de stad die het vaakst door onweer wordt getroffen. In 1916 waren er 322 van de 366 dagen (1916 was een schrikkeljaar) in het jaar onweersbuien.
- De Catatumbobliksem is een zeer intensieve onweersbui in Venezuela. Het onweert hier gedurende zo'n 140 tot 160 dagen per jaar en wel 10 uur per dag!
- Bliksem kan ook uit de grond komen! Dan gaat er een vonkje van de aarde naar de onweerswolk toe.
- Er bestaan sites waarop je onweersbuien kunt volgen, je kunt daar ook zien hoe erg een onweersbui op dat moment is. Dit is allemaal live.
Wil je meer weten?
Koop dan het boek: 'Waarom is er donder en bliksem?' van Darice Bailer.
Of ga naar de website van de KNMI: KNMI (z.j.) Uitleg: onweer. Opgehaald op 5-11-2018 van: http://www.knmi.nl/kennis-en-datacentrum/uitleg/onweer
En: Hoe ontstaat onweer? (NPO Kennis).
Zie ook
Bronnen
- Alpenweerman.nl. (z.j.). Onweer. Opgehaald op 2 november 2018, van https://www.alpenweerman.nl/onweer/
- Art-of-thunders.nl. (2018). Onweer en bliksem. Opgehaald op 2 november 2018, van http://www.art-of-thunders.nl/l/onweer-en-bliksem/
- 6-9.Jeugdbibliotheek.nl. (z.j.). info-voor-werkstuk-en-spreekbeurt. Opgehaald op 1 november 2018, van https://6-9.jeugdbibliotheek.nl/weten/info-voor-werkstuk-en-spreekbeurt/de-aarde/onweer.html
- Nemosciencemuseum.nl. (z.j.). doe-het-zelf-bliksem-maken.Opgehaald op 15 oktober 2018, van https://www.nemosciencemuseum.nl/nl/ontdek/doe-het-zelf/bliksem-maken/
- Nl.wikipedia.org. (2018). Onweer. Opgehaald op 18 oktober 2018, van https://nl.wikipedia.org/wiki/Onweer
- Schooltv.nl. (2014). Onweer. Opgehaald op 15 oktober 2018, van https://schooltv.nl/video/het-klokhuis-onweer/
- Versloot, C. (2016). Is onweer gevaarlijk voor vliegtuigen? Opgehaald op 2 november 2018, van https://bliksemdetectie.nl/index.php/onweervragen/2989/is-onweer-gevaarlijk-voor-vliegtuigen
- Vwkweb.nl. (2013). Index. Opgehaald op 15 oktober 2018, van https://www.vwkweb.nl/index.php?page=319
- Weerindelft.nl. (z.j.). Onweer. Opgehaald op 1 november 2018, van http://weerindelft.nl/Het%20weer/pagina21aaaa.html
- Wetenschap.infonu.nl. (z.j.). Is-mobiel-telefoneren-tijdens-onweer-gevaarlijk. Opgehaald op 18 oktober 2018, van https://wetenschap.infonu.nl/weer/171410-is-mobiel-telefoneren-tijdens-onweer-gevaarlijk.html
- Wetenschap.infonu.nl. (z.j.). Verschillende-soorten-onweer-en-bliksem. Opgehaald op 18 oktober 2018, van https://wetenschap.infonu.nl/weer/161702-verschillende-soorten-onweer-en-bliksem.html
- Willemwever.kro-ncrv.nl (z.j.). Onweert het op de noordpool en op de zuidpool. Opgehaald op 1 november 2018, van https://willemwever.kro-ncrv.nl/vraag_antwoord/de-aarde/onweert-het-ook-op-de-noordpool-en-op-de-zuidpool
- Yoo.rs. (z.j.). Iedere dag een beetje slimmer – Onweer. Opgehaald op 1 november 2018, van https://yoo.rs/wonderlust/blog/iedere-dag-een-beetje-slimmer-1-onweer-1441459832.html