Muziekinstrument

Fragment van momenteel oudste tot op heden gevonden bot-fluit

Een muziekinstrument is een instrument om muziek mee te maken. In principe kan elk voorwerp dat geluid voortbrengt, worden gezien als een muziekinstrument. Denk aan een omgekeerde emmer als trommel, een stuk tuinslang kun je gebruiken als trompet, over een flesje kun je blazen zodat het klinkt als een fluit en een elastiekje om een doosje klinkt al een beetje als een gitaar.

Lijst van muziekinstrumenten

Wereldwijd zijn er in de loop van de eeuwen tal van muziekinstrumenten gemaakt. De westerse instrumenten zal je vaak wel kennen, maar de Aziatische muziekinstrumenten en die van andere werelddelen zijn ook zeker het bekijken en erover lezen waard!

In de lijst staan inmiddels zo'n 250 instrumenten genoemd:

Lijst van muziekinstrumenten

Hoe het begon.

De eerste mensen ontdekten 'spelenderwijs' dat je uit voorwerpen geluid kon halen. Een holle boomstam waar op geslagen werd met een tak is zeer waarschijnlijk de basis geweest voor een 'trommel'. Mogelijk dat bij het stampen en wrijven van voedsel met stenen of iets dergelijks het eerste idee is ontstaan van handelen in een ritme. Mogelijk ging dat samen met andere lichaamsbewegingen. Maar of je dat al muziek en dans mag noemen is de vraag. Een pees van een dood dier werd gebruikt voor een pijl en boog. Bij het afschieten van de pijl hoor je de pees trillen. Al deze voorwerpen werden gaandeweg aangepast om het een echt instrument te laten worden om speciale geluiden te laten maken die we veel later muziek zijn gaan noemen. Veelal werden die geluiden gebruikt bij rituelen of bijvoorbeeld om signalen over langere afstanden te kunnen maken. De oudste fluit (gemaakt uit een bot) zou zo'n 37.000 jaar geleden zijn gemaakt. Maar het kan ook nog langer geleden zijn. Dat weten we niet. In de oudheid werden op verschillende plekken instrumenten gemaakt door groepen mensen. Als deze groepen met elkaar in contact kwamen, leerde men van elkaar. Tijdens de Chinese, Egyptische, Griekse en Romeinse oudheid ontstonden al veel muziekinstrumenten als fluiten en lieren. Gedurende de middeleeuwen werden deze muziekinstrumenten nog steeds gebruikt. Nieuw is dan de ontwikkeling van het orgel. In de barokke muziek periode is bijvoorbeeld het klavecimbel ontstaan. Tijdens het Classicisme en de romantische muziekperioden, die van ongeveer 1750 tot 1900 duurden, werden veel nieuwe muziekinstrumenten ontwikkeld. In de twintigste eeuw ontstonden de elektronische muziekinstrumenten.

In alle soorten en maten

Rotterdams filharmonisch orkest

Het zal je niet verbazen dat er allerlei soorten muziekinstrumenten zijn. Je kunt ze onderverdelen in groepen als de snaarinstrumenten (gitaar, harp, citer), strijkinstrumenten (viool, altviool, cello en contrabas), blaasinstrumenten - onder te verdelen in houtblazers (fluit, klarinet) en koperblazers (trompet, trombone), toetsinstrumenten (orgel, piano, klavecimbel) en slaginstrumenten (trom, drumstel, triangel, tamboerijn). Met die verschillende instrumenten kun je orkesten, ensembles en bands vormen. Van klassieke symfonieorkesten tot popbands. Binnen zo'n groep van instrumenten heeft elk instrument z'n eigen taak: het kan een solo (alleen) spelen, de melodielijn, een tegen-melodielijn, een baslijn of een maatgevende of ritme lijn spelen.

Het indelen van muziekinstrumenten op periode, soort, materiaal, plaats van herkomst of functie noem je classificeren. In de loop van de tijd zijn er al vele indelingen geweest, maar het kloppend krijgen is eigenlijk niet te doen. De instrumenten die ná 1400 ontstonden zijn over het algemeen goed beschreven, zodat vanaf dan het indelen (ordenen) beter gaat.

De meest gebruikte indeling (classificatie) is die van de muziekgeleerden Erich von Hornbostel (1877-1935) en Curt Sachs (1881-1959). Zij gebruiken vier hoofdgroepen, gebaseerd op de wijze van geluidsvorming:

• Idiofonen (trillende instrumenten zonder snaren, lippen of luchtstromen - idio=eigen) slaginstrumenten zonder vel zoals bekkens, triangel, xylofoons, metallofoons, buisklokken, koebellen en dergelijke
• Membranofonen (trilling veroorzaakt door een membraan). Dat zijn slaginstrumenten zoals bijvoorbeeld trommels waarbij het vel het membraan is. Maar bijvoorbeeld ook de kazoos of het blazen tegen een kam waar een vloeipapiertje over gevouwen zit. Het vloeipapier is hierbij het membraan
• Chordofonen (trilling veroorzaakt door één of meer snaren - chordo=snaar). Deze snaarinstrumenten kun je weer verder indelen naar de soort klankkast die er bij gebruikt wordt en hoe die zit ten opzichte van de snaren. Bij een gitaar of viool lopen de snaren evenwijdig langs de klankkast en heb je een hals, terwijl bij een harp de snaren vanuit de klankkast lopen. Bij een piano liggen de snaren als het ware in de klankkast en worden deze met hamertjes verbonden met toetsen aangeslagen (toetsinstrumenten). Het bespelen van de meeste chordofonen kan door plukken, tokkelen (tokkelinstrumenten) of strijken (strijkinstrumenten).
• Aerofonen (trilling veroorzaakt door een trillende luchtkolom - aero=lucht) ofwel blaasinstrumenten. Deze kun je weer verder indelen naar de manier waarop de luchtkolom in het instrument in beweging wordt gebracht. Door de mond aangeblazen over een scherpe rand zoals een fluit, via een riet zoals de klarinet of saxofoon - de houtblazers, of door via trillende lippen te blazen zoals bij trompetten - de koperblazers.
• Sachs voegde de Elektrofonen toe (geluid gemaakt via elektronische weg). Het meest bekende voorbeeld is de synthesizer. Eigenlijk vallen de elektrisch versterkte instrumenten hier niet onder.

Een andere indeling is op basis van het bereik ofwel toonhoogte. Dit is in samenhang van de menselijke zangstem (van hoog naar laag):

• Sopranen
• Alten
• Tenoren
• Baritons
• Bassen

De wijze waarop het muziekinstrument gebouwd is en het materiaal wat erbij is gebruikt is van invloed op het geluid van het instrument. Het maken van muziekinstrumenten is dan ook een vak apart.

Bediening

Het bespelen van muziekinstrumenten gebeurt op verschillende manieren. Met je vingers moet je gaatjes van een fluit afdichten. Later gebeurde dat met verende klepjes zoals bij een dwarsfluit of saxofoon. Een snaar zoals van een harp of gitaar kun je plukken of wegduwen en loslaten. Je kunt er ook met hamertjes op slaan zoals bij een hakkebord. Of je speelt via een klavier of toetsenbord zoals bij een piano, klavecimbel of orgel. Trommelen doe je vaak met stokken ofwel sticks. Dus ook op deze manier kun je instrumenten indelen.

Links

• SchoolTV - Muziekinstrument
• YouTube - Muziekinstrumenten