Marine

Dit artikel gaat over de strijdkracht die de marine heet. Ben je op zoek naar andere vormen van de marine? Kijk dan hier.

De Zr. Ms. Van Speijk vuurt.

De marine is het onderdeel van het leger dat vecht op het water. De marine hoort bij een land en verdedigt dat land op zee of vecht ervoor. De marine is samen met de landmacht het oudste deel van het leger en ze heeft een belangrijke rol gespeeld in de wereldgeschiedenis.

Wat is de marine?

De marine is een van de drie strijdkrachten. De andere twee zijn de landmacht en de luchtmacht.

De marine bestaat niet alleen maar uit schepen, ze maakt ook gebruik van helikopters en werkt vaak samen met de land- en luchtmacht. De schepen zijn over het algemeen grijs omdat dat moeilijk te zien is tegen de zee (die vaak behoorlijk grijs is) en wolken. Ze hebben vaak radars, antennes, torpedo’s, raketten en kanonnen aan boord. Vroeger werden met de marine alle schepen van een land bedoeld en dus niet alleen maar de oorlogsschepen.

De marine voert allerlei taken uit. Ze bestrijdt piraterij, houdt de zeeën veilig en beschermt handelsschepen in gevaarlijk gebied. Sommige landen gebruiken hun marine voor slechtere taken. Dan wordt de marine gebruikt om andere landen aan te vallen en zeeslagen uit te vechten. Ook wordt de marine wel gebruikt om een land te beschermen, dus alleen voor de verdediging. De marine is een erg belangrijk onderdeel van het leger doordat ze onder andere legers naar alle landen kan brengen. Vliegtuigen kunnen dat ook alleen die kunnen niet landen in vijandelijk gebied. Vooral in de gebieden rond Somalië zijn veel marineschepen actief om piraten te verjagen.

De marine heeft ook een belangrijke rol gespeeld in de wereldgeschiedenis. Was de Nederlandse marine vroeger niet de grootste ter wereld? Nederland heeft eeuwenlang geprofiteerd van zijn marine en heeft vaak de veel grotere landen Engeland en Spanje verslagen. Zeker is dat zonder de marine Nederland waarschijnlijk nog eeuwenlang onderdrukt zou zijn en dat Engeland, Spanje er dan nog lang om hadden gevochten.

Marineschepen zijn er ook in alle soorten en maten. Er zijn gigantische vliegdekschepen en kleine mijnenjagers. Samen vormen ze een geheel dat de marine genoemd wordt.

Geschiedenis van de marine

Oudheid

De marine bestaat al sinds de mens kon varen. De eerste echte marine ontstond in de tijd van het Oude Egypte. De schepen werden toen veel beter en daarom kwamen er natuurlijk ook veel meer piraten. De marine was nog niet echt wat je noemt fantastisch. Op zee kwam ze vrijwel niet, alleen maar op de rivieren en de boten hadden weinig bereik. Die werden bemand door boogschutters en moesten dus best dichtbij komen. Ook waren de boogschutters niet goed beschermd, dus vielen er veel doden bij de beveiliging van de rivieren.

Later kwamen de Grieken met hun marine en onder hen werd de marine een serieus onderdeel van het leger. In die tijd ontstonden ook piratenstaatjes die, zoals de naam al zegt , vooral leefden van piraterij. Tegen de Romeinse tijd kwamen er betere, grotere schepen en alles werd beter georganiseerd. Onder andere in de Romeins-Carthaagse oorlogen was de vloot van de Romeinen misschien doorslaggevend voor de uitslag. Zonder z’n marine, was misschien niet het Romeinse, maar het Carthaagse Rijk herrezen! De Romeinse vloot was onderverdeeld in zogenaamde classis. Die waren weer onderverdeeld in vexillatio. Ook de beroemde generaal Julius Caesar heeft te maken gehad met piraten.

Langzaam maar zeker werd later duidelijk dat het Romeinse Rijk op instorten stond. De keizers vierden alleen maar feest en volgden elkaar in hoog tempo op. Het leger kwam in onder andere de provincies Germania Inferior (Nederland) en Noricum (Oostenrijk) ernstig in de problemen en zelfs op het land konden de Romeinen zich niet langer handhaven. Met de Romeinen verdween in West-Europa ook de marine. Alleen het Byzantijnse Rijk had nog een goed geregelde marine.

Middeleeuwen

Dat gebrek aan de marine maakte het ook lekker makkelijk voor de Vikingen. Dit waren boze krijgsmannen uit het hoge Noorden die de boel kort en klein sloegen. Tenminste… Dat dachten we. Nu is gebleken dat die Vikingen ook gewoon handelaren waren die misschien wel voor hun eigen ondergang hebben gezorgd! Sommige van die Noormannen gingen namelijk gewoon in Europa wonen, en door hun verstand van schepen ontstonden plaatselijk kleine marines. In de Late Middeleeuwen werden de zeeën weer slecht bewaakt. De vorsten uit die tijd hielden niet echt van varen en per boot werd dan ook alleen gereisd als het echt moest. Behalve de Hanze was er geen echte handel via zee. Wel kondigde Maximiliaan I van Oostenrijk, keizer van het Heilige Roomse Rijk, aartshertog van Oostenrijk en heer der Nederlanden de Ordonnantie van Admiraliteit af. Vanaf dat moment had ook Nederland een marine.

16e en 17e eeuw

Een schilderij van de slag bij Lepanto.

Rond 1500, toen Amerika werd ontdekt leefde de handel op. Piraten zagen hun kans schoon en piraterij was aan de orde van de dag. Om dat tegen te gaan werden marines opgericht. De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden, Spanje en Engeland hadden sterke en redelijk goed georganiseerde marines, maar het Heilige Roomse Rijk had die bijvoorbeeld weer niet. Ook was de grens soms erg onduidelijk. Venetië bijvoorbeeld plunderde Arabische steden. ‘’In naam van het christendom’’ zeiden ze. ‘’en van het geld’’ dachten ze er achteraan. De schepen werden groter en de Ottomanen kwamen op. Hun snelle galeien waren de plaag van de Middellandse Zee. Het was zo erg dat toen paus Adrianus VII van Spanje naar Rome wilde varen dat niet kon omdat er Ottomanen waren. Uiteindelijk werden de Ottomanen toch in een alles-of-niets slag verslagen. Deze slag bij Lepanto was een overwinning voor de christelijke kooplieden, en hoewel het Ottomaanse Rijk nog eeuwen zou bestaan, wisten de Europeanen nu dat ze niet onoverwinnelijk waren.

tot 1850

De tijd van de galeien was voorbij en de grotere schepen kwamen op. Nederland werd een machtig land, net zoals Spanje en vooral Engeland. Langzaam werd de marine zowat het belangrijkste deel van het leger. Dat werd zo erg, dat toen Frankrijk Nederland in het Rampjaar 1672 binnenviel het leger ter land zo verzwakt was dat het de Fransen helemaal niet kon tegenhouden, terwijl op zee de vloot zegevierde!

De marine betekende ongelofelijk veel voor Europa. Engeland, Spanje, Portugal, Zweden, Nederland en Frankrijk breidden hun rijk maar uit door met hun sterke marine onbekende gebieden te veroveren. In Indië, Afrika en Amerika hadden volken geen sterke marine en deze gebieden werden dan ook overrompeld door de sterke vloot van de westerse landen, die langzamerhand de wereld gingen overheersen. Handel ging via de marine, vechten ging via de marine, ja, de marine was in die tijd erg belangrijk!

Maar naarmate de tijd verstreek veranderde de marine toch. Nederland, Spanje en Portugal werden minder machtig terwijl de Britten en Fransen juist wereldrijken stichtten. De tijd verstreek en de marine kreeg gigantische, ingewikkelde houten schepen die alle wereldzeeën bevoeren. Maar de techniek bleef zich verder ontwikkelen en zo kwam het dat er op een gegeven moment ijzeren schepen waren.

De bepantserde schepen komen op

De HMS Warrior.

De CSS Viriginia.

Deze eerste ijzeren schepen hadden gewoon een houten frame maar werden beschermd door ijzeren platen. De Britse HMS Warrior was het eerste gepantserde schip, hoewel het nog veel weg had van een schip van de oude stempel. In de Amerikaanse Burgeroorlog (1861-1865) kwamen de eerste moderne zeeslagen. De schepen hadden een beetje weg van een duikboot. De eerste slag tussen hen was tussen de USS Monitor en de CSS Virginia. In deze oorlog waren ze nog niet doorslaggevend, maar het was duidelijk: stoomboten en bepantserde boten hadden de toekomst.

20e eeuw

Een Dreadnought.

In de late 18e en vroege 19e eeuw ontwikkelde de marine zich snel. De keizerrijken Duitsland, Oostenrijk en Rusland bouwden ook grote marines op en de zeilboten verdwenen. In plaats daarvan kwamen er in de late 19e eeuw onderzeeërs. Deze zouden in de Eerste Wereldoorlog al een grote rol spelen. De Britten introduceerden de Dreadnought, een erg sterk een krachtig schip. Toen de Eerste Wereldoorlog uitbrak kwam er ook oorlog op zee. Een paar slagen tussen de Britten en Duitsers eindigden onbeslist, tot de grote Slag bij Jutland. Het is ook onduidelijk wie deze hadden gewonnen. De Britten verloren meer schepen, maar de Duitsers vluchtten naar hun havens en kwamen daar voor de rest van de oorlog niet meer uit. Verder waren en nog wat kleine slagen tussen Oostenrijk en Italië maar die waren nou niet wat je noemt indrukwekkend. In de Tweede Wereldoorlog kwamen de grote vliegdekschepen op en bleven onderzeeërs erg belangrijk. De grote Slag om de Atlantische Oceaan werd gewonnen door de geallieerden en was de laatste echt belangrijke slag tot nu toe.

Tegenwoordig hebben de Verenigde Staten de grootste marine. De marine wordt nu vooral gebruikt om piraten weg te jagen.

De marine is dus, zoals je leest, de afgelopen 5000 jaar enorm gegroeid. Zo veranderde ze van houten bootjes met boogschutters in een zeemacht die met gigantische vliegdekschepen rond de wereld vaart.

Schepen van de marine

De marine heeft natuurlijk schepen nodig om een goede marine te zijn. Hieronder staan een paar scheepstypes die veel worden gebruikt gebruikt.

Vliegdekschepen

Vliegdekschepen zijn de grootste marine schepen die er bestaan. Ze kunnen veel vliegtuigen vervoeren, soms meer dan de luchtmacht van een klein land! Ze hebben een plat dak waarop vliegtuigen kunnen landen. Om ze op te laten stijgen moeten ze soms met een lier de lucht in worden geslingerd. Ze stammen uit de late Eerste Wereldoorlog. Nederland heeft momenteel geen vliegdekschepen meer. België heeft ze nooit gehad.

Kruisers

Kruisers zijn oorlogsschepen die geschikt zijn voor heel veel taken. Ze zijn niet erg groot en lijken ook op torpedobootjagers. Kruisers bestaan al erg lang. In de tijd van de zeilschepen waren er ook al veel kruisers. Kruisers zijn echte aanvalsschepen en hebben meestal dan ook veel aan boord. Luchtafweergeschut en helikopters horen daarbij. Je hebt veel verschillende soorten kruisers. Zo heb je slagkruisers, pantserschepen en zware kruisers.

Fregatten

Fregatten zijn marineschepen die je vaak ziet en die ook het meeste werk doen bij de marine. Ze jagen op torpedo’s, beschermen konvooien en schieten vijandige vliegtuigen uit de lucht. Fregatten bestaan al heel lang en waren vroeger zeilschepen. Je hebt ook jagers. Die lijken heel erg op fregatten en de Koninklijke Marine vindt ook dat ze dezelfde zijn. Ook een ‘’ondersoort’’ van het fregat is de korvet. Dat is een type klein soort fregat. Het verschil tussen fregatten en korvetten is dat fregatten meerdere taken tegelijk kunnen doen en korvetten maar een. Zweden heeft bijna alleen maar korvetten in de marine. Eerst hadden ze ook grote schepen, maar toen dachten ze van: ‘’Hé, als er nou een oorlog op de Oostzee komt, zijn kleine, snelle bootjes wel handig, want vliegtuigen kunnen die moeilijker raken.’’ Zo wisselden ze hun grote schepen in. Zo’n geweldig idee was het niet, want kleine scheepjes kunnen in hun eentje natuurlijk niet zoveel uitrichten tegen een groot fregat. Om die reden heeft Zweden ook weer grotere schepen.

Mijnenjagers

Mijnenjagers zijn schepen die zeemijnen ontmijnen. Het grootste deel van de Belgische marine bestaat uit mijnenjagers want na de tweede wereldoorlog waren er ongelooflijk veel zeemijnen en de schepen die gemaakt waren voor de ontmijning zijn bewaard gebleven.

De marine in verschillende landen

Veel landen hebben een marine. Hier lees je wat over een paar landen en hun marine.

Nederland

De zogenaamde "Geus" van de Koninklijke Marine.

Zie Koninklijke Marine voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Vanzelfsprekend heeft Nederland ook een marine. Die heet de Koninklijke Marine. Het motte van de Koninklijke Marine is: Wereldwijd veiligheid op en vanaf zee. De marine is officieel opgericht in 1488, maar toen was Nederland nog niet eens een echt land. Het hoofd van de Nederlandse marine is Matthieu Borsboom. De Nederlandse marine was in de Gouden Eeuw een van de machtigste ter wereld, maar is dat nu al lang niet meer. Een bekend deel van de marine is het Korps Mariniers. Die doen operaties op de grens van land en water en staan bekend om hun goede training.

België

De oorlogsvlag ter zee van België.

Zie Marinecomponent van Defensie voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

België heeft ook een marine, maar die heet het Marinecomponent. De Belgische marine is opgericht in 1831, toen België zich afscheidde van het Koninkrijk der Verenigde Nederlanden. Sinds 1927 had België geen marine meer, en in de Tweede Wereldoorlog was die er nog steeds niet. Na de Tweede Wereldoorlog werd de vloot wel opgericht, maar echt groot of belangrijk is hij nooit geworden, en een echte rol heeft het in oorlogen ook nog niet gespeeld. De hoofdbasis van de Belgische marine is in Zeebrugge, maar ook in het Nederlandse Den Helder liggen wat schepen.

Verenigd Koninkrijk

De vlag van de Roal Navy.

Zie Royal Navy voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

De marine van het Verenigd Koninkrijk heet de "Royal Navy", dat bekent Koninklijke Marine. De Engelse marine bestaat al verschrikkelijk lang. Hij in de 10e eeuw opgericht door koning Alfred de Grote om te vechten tegen de Vikingen. Toen die eenmaal waren verslagen, verdween ook de marine. In de 16e eeuw werd de Admiraliteit van Engeland heropgericht, en de marine werd een van de grootste ter wereld. In de 20e eeuw en de 19e eeuw was de Britse marine ook onoverwonnen en zelfs nu is de marine nog erg groot daar, hoewel hij steeds kleiner wordt.

Verenigde Staten

Het zegel van de Amerikaanse marine.

Zie United States Navy voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

De marine van de Verenigde Staten heet de United States Navy, vaak wordt hij kort de US Navy genoemd. Deze marine is opgericht in 1794, hij is dus veel ouder dan de Belgische marine! De marine is opgericht omdat in die tijd de Amerikaanse schepen vaak werden geplunderd door piraten, en daarom besloot het Congres tot oprichting van een marine. De leider van de marine (admiraal) is Jonathan Greenert. De US Navy is vooral na de Eerste Wereldoorlog erg belangrijk geworden. Ze hebben nu 286 schepen en er zijn rond de 321.000 mensen in dienst. Van 286 schepen zijn 11 vliegdekschepen.