Malta
Dit artikel gaat over het land Malta. Voor het eiland Malta, klik hier.| Republiek Malta Repubblika ta' Malta Republic of Malta
| |
|---|---|
| Hoofdstad | Valletta |
| Aantal inwoners | 514.564 (2019) |
| Oppervlakte | 316 km² |
| Regeringsvorm | Parlementaire republiek |
| President | George Vella (sinds 2019) |
| Premier | Robert Abela (sinds 2020) |
| Godsdienst | Christendom (90%) Geen religie (5%) Overig (5%) |
| Taal | Maltees (Malti) Engels (English) |
| Munteenheid | Euro |
| Volkslied | L-Innu Malti |
| Nationale feestdag | 21 september |
| Landcode | MLT |
De Republiek Malta (Maltees: Repubblika ta' Malta, Engels: Republic of Malta) is een land en eilandengroep. Het ligt in de Middellandse Zee, tussen Italië en Libië. Malta ligt in Europa en is lid van de Europese Unie.
Malta heeft 411.277 inwoners. De twee officiële talen zijn Maltees en Engels.
Geschiedenis
Prehistorie
Malta werd waarschijnlijk voor het eerst bewoond rond 5200 v.Chr. Toen kwamen kolonisten uit Sicilië hier aan wal. Zij namen niet alleen vee, zoals geiten en schapen, maar ook gewassen, zoals tarwe en linzen mee. Er zijn spulletjes, zoals potten en gereedschap, gevonden in grotten. Daarom denken historici (mensen die geschiedenis hebben gestudeerd) dat ze in grotten leefden, maar dat weten ze niet zeker. Er zijn namelijk nog veel mysteries over Malta's eerste bewoners.
Vanaf ongeveer 4500 v.Chr. begonnen de Maltezers hun grotten te verlaten. Ze bouwden nu ovale hutten van (klei)steen om in te wonen. Er zijn in deze hutjes ook simpele beeldjes gevonden. De vroege Maltezers hadden dus een of ander geloof of bepaalde rituelen, maar ook daarvan is verder niks bekend.
Na 4100 v.Chr. brak de kopertijd aan. Het grappige is dat ze helemaal geen koper gebruikten! De belangrijkste materialen van de vroege Maltezers waren nog steeds steen en obsidiaan. Uit deze tijd hebben archeologen ook rotsgraven gevonden. Daarin werden hele families begraven. Uit deze rotsgraven zijn de Megalithische tempels van Malta ontstaan. Deze tempels, gebouwd tussen 3600 en 2500 v.Chr, zijn UNESCO Werelderfgoed. Ook over de tempels zijn veel onzekerheden. Misschien dienden ze om voorouders te vereren? Ze waren tenslotte ontstaan uit familiegraven. De tempels waren gedecoreerd met figuren. Ook zijn er beeldjes van naakte vrouwen, gewassen en vee teruggevonden. Ze hoopten dus op vruchtbaarheid.
Oudheid
Rond 1000 voor Christus kwamen de Feniciërs, een volk uit het huidige Libanon, naar Malta. Hun taal, het Fenicisch heeft invloed gehad op het huidige Maltees. 200 jaar later wamen de Grieken aan op Malta. Zij stichtten een stadje: Melitè (Μελίτη). Dat is Grieks voor "honingzoet". Malta zat namelijk vol met bijen, en die maken honing. Rond 400 v.Chr. kwam Malta in handen van Carthago, een stad en zeemacht die ook gesticht was door Feniciërs. Tijdens de Punische Oorlogen tussen Carthago en aartsrivaal Rome, kwam Malta in handen van de Romeinen. Als in de 4e eeuw het Romeinse Rijk wordt gesplitst in een oostelijk en een westelijk deel, komt Malta te horen bij het Oost-Romeinse Rijk.
Malta komt ook voor in de bijbel. Volgens dit boek zou de apostel Paulus hier in het jaar 60 schipbreuk hebben geleden. Paulus wordt nog steeds vereerd als beschermheilige van Malta. Malta is namelijk nog erg Katholiek.
Middeleeuwen en Nieuwe tijd
Rond 870 namen islamitische Arabieren Malta in. Ook hun taal, het Arabisch, is van invloed geweest op het huidige Maltees. In 1091 werd Malta veroverd door de Normandiërs, een volk uit het westen van het huidige Frankrijk (Normandië) dat afstamde van de vikingen. Eerst moesten de Arabische bestuurders belasting betalen aan de koning, Rogier I van Sicilië. Later liet zijn zoon, Rogier II, de Arabische bestuurders vervangen door Normandiërs. In 1224 werden alle overgebleven moslims van het eiland verdreven. Malta bleef tot 1282 onderdeel van het Koninkrijk Sicilië. Tussen 1282 en 1409 hoorde het bij het Koninkrijk Aragón.
In 1530 gaf Karel V, dezelfde man die de Nederlanden had veroverd, het eiland aan de johannieters, een groep van christelijke (rooms-latholieke) ridders. Zij bestaan nog steeds als de Maltezer Orde. Zij stichtten onder andere de hoofdstad Valletta.
In 1798 bezette Napoleon Malta toen hij op weg was naar Egypte. Twee jaar later, in 1800 veroverden de Engelsen het eiland.
Engelse kolonie
Maar wat nu? Napoleon is inmiddels verslagen. De overwinnaars van Napoleon hielden een groot congres, het Congres van Wenen. Hier besloten ze over de toekomst van Europa. Ze konden het eiland natuurlijk niet teruggeven aan Frankrijk, maar er was ook nog de Maltezer Orde... Uiteindelijk besloten ze om Malta aan Engeland te geven, omdat de Maltezer Orde zich niet altijd even netjes had gedragen. Zo bleef Malta twee eeuwen een Engelse kolonie. De Engelsen waren daar blij mee, want die hadden nu een marinebasis in de Middellandse Zee. En de Maltezer Orde? Die hebben nu geen eigen land meer, maar wel een nieuw hoofdkantoor: Het Palazzo di Malta in Rome, Italië.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd Malta zwaar gebombardeerd door de Duitsers. De Britse Koning George VI verleende het eiland daarom een hoge onderscheiding: het George Cross. Dit kruisje is nog steeds te vinden op de Maltese vlag.
Onafhankelijkheid
Malta was een Britse kolonie tot de onafhankelijkheid binnen het Britse gemenebest op 21 september 1964. Tot 1974 was de Britse koningin het staatshoofd; daarna werd het land een republiek.
Bevolking
De inwoners van Malta worden Maltezen genoemd (man: Maltees, vrouw: Maltese). Vooral vroeger hoorde je vaak Maltezers (man: Maltezer).
Malta heeft 411.277 inwoners. Daarvan woont 92% op het hoofdeiland Malta. Het is één van de dichtst bevolkte landen ter wereld, nog dichter bevolkt dan Nederland en België.
Taal
Malta heeft twee officiële talen: Het Maltees (Malti) en het Engels (English). De meeste mensen hebben het Maltees als moedertaal, maar bijna iedereen spreekt ook goed Engels. Dat het Engels ook officieel is, komt doordat Malta vroeger een Engels kolonie was. Het Engels en het Maltees zijn beide officiële werktalen van de Europese Unie.
Het Maltees is een Semitische taal, net als het Arabisch en het Hebreeuws, maar kent ook veel leenwoorden uit het Engels en het Italiaans. Het wordt geschreven in het Latijnse alfabet, maar dan met een paar extra tekens:
| Hoofdletters | |||||||||||||||||||||||||||||
| A | B | Ċ | D | E | F | Ġ | G | Għ | H | Ħ | I | IE | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Ż | Z |
| Kleine letters | |||||||||||||||||||||||||||||
| a | b | ċ | d | e | f | ġ | g | għ | h | ħ | i | ie | j | k | l | m | n | o | p | q | r | s | t | u | v | w | x | ż | z |
De combinaties għ en ie worden als aparte letters beschouwt, net zoals de ij in het Nederlands.
Godsdienst
Maar liefst 97% van de Maltezen is rooms-katholiek. Hiermee is Malta één van de katholiekste landen ter wereld. 48% van de Maltezen bezoekt één van de 376 kerken van het land. Nergens in de Europese Unie is het kerkbezoek zo hoog, maar net zoals in de andere Europese landen neemt het kerkbezoek af: zo'n 1% per jaar.
Bestuur
Malta is een parlementaire republiek. De twee belangrijkste politieke partijen zijn de Partit Nazzjonalista (Nationalistische Partij) en de Malta Labour Party (Maltese Arbeiderspartij). De Arbeiderspartij is momenteel de grootste en heeft 39 van de 65 zetels in het parlement. De overige 30 zijn voor de Nationalistische Partij. De huidige minister-president is Joseph Muscat van de Arbeiderspartij. De president is sinds 2009 partijgenoot George Abela.
Sinds 1 mei 2004 is Malta lid van de Europese Unie. Vier jaar later, dus in 2008, verving de euro de Maltese lire als munteenheid.
Nadat Malta toetrad tot de Europese Unie, ontstond al snel een groot probleem. Mensen uit Afrika varen met gammele bootjes de Middellandse Zee over naar Europa om daar hun geluk te beproeven. Ze komen dan aan als asielzoeker of illegale immigrant op Malta of het Italiaanse eiland Lampedusa, als ze tenminste niet zijn omgekomen tijdens deze gevaarlijke tocht over zee. Mensensmokkelaars verdienen veel geld met de overtochten, terwijl de immigranten bijna nooit Europa in komen.
Districten
Malta is verdeeld in 68 districten, waarvan 54 op Malta en 14 op Gozo. De Maltese districten zijn vergelijkbaar met de gemeenten in Nederland en België.
Geografie
Het land Malta bestaat uit drie eilanden:
- Malta - Het hoofdeiland
- Gozo (Għawdex) - Kleiner dan Malta, maar lijkt er qua landschap erg op.
- Comino (Kemmuna) - De kleinste, ligt tussen Malta en Gozo in en heeft maar 5 vaste inwoners.
Verder is er nog het kleinere Manoel Island en wat kleine onbewoonde eilanden, zoals Cominotto, Filfla, Fungus Rock en de Saint Paul's Islands.
Klimaat
Malta heeft een mediterraan klimaat. Dat betekent dat Malta lange, droge zomers en zachte winters heeft. 's Zomers is het er gemiddeld zo'n 26°C. Ook wil de sirocco Dan nog wel eens waaien. Dat is een wind die vanuit het zuiden komt. Vanuit de Sahara waait hij dan over de Middellandse Zee naar Malta. Hij brengt (woestijn)stof en tempraturen van wel 40°C met zich mee, maar veroorzaakt ook stormen.
Ook 's winters is het op Malta niet koud. Het is dan gemiddeld zo'n 12°C. Dit is ook de periode waarin het regent. Gemiddeld valt er jaarlijks zo'n 500 mm neerslag op Malta. Ter vergelijking: In Nederland is dat zo'n 832,5 mm.
Natuur
Malta is een kaal, rotsachtig eiland. Er zijn veel heuvels. Het hoogste punt van Malta is de 253 meter hoge Ta' Dmejrek. Malta's kust heeft ontzettend veel baai en kleine inhammen. De stranden zijn vooral rotsstranden, maar in het noordwesten zijn er ook een paar zandstranden te vinden. Deze zandstranden zijn druk en toeristisch. Er zitten dan ook veel hotels.
Qua natuur lijkt Gozo erg op Malta. Er is wel meer begroeiing.
Steden
Er zien 11 plaatsen op Malta die historisch als stad (città) gezien worden: Birgu (Città Vittoriosa), Bormla (Città Cospicua), Mdina (Città Notabile), Qormi (Città Pinto), Rabat (Gozo) (Città Vittoria of Victoria), Senglea (Città Invicta of Isla), Siġġiewi (Città Ferdinand), Valletta (Città Umilissima), Żabbar (Città Hompesch), Żebbuġ (Malta) (Città Rohan) en Żejtun (Cittá Beland). Dit zijn echter niet de grootste plaatsen van het land.
Malta is een verstedelijkt land. Dat betekent dat er veel steden zijn en minder natuur. De meeste mensen wonen rond de hoofdstad Valletta. Om Valletta heen zijn veel andere steden gegroeid, zoals Sliema of San Ġiljan, wat onder de naam St. Julian's bekend is bij veel jongeren. Zij gaan namelijk daar naartoe om te feesten. Deze stad heeft dan ook veel barretjes en clubs.
Economie
Malta heeft een goede economie. Belangrijk voor het land is de industrie, de scheepsbouw en het toerisme. Hoewel Malta een eilandnatie is, is de visserij niet belangrijk. Het land telt maar zo'n duizend vissers. Er is wel een grote haven, de Malta Freeport, maar die is vooral bedoeld voor containers. Het is de op negen na grootste haven van Europa. Ook de landbouw is maar beperkt. Malta produceert maar 20% van zijn voedsel zelf, dus moet veel voedsel importeren.
Malta is een geliefde vestigingsplaats voor (internet-)gokbedrijven en callcenters. Dit zorgt voor veel banen. Voor callcenters is Malta ideaal. De Maltezen zijn goedkoper (hoeven minder salaris) dan de Engelsen, maar spreken toch perfect Engels.
De munteenheid van Malta is de euro. Deze verving op 1 januari 2008 de Maltese lira.
Transport
.jpg)
Hoewel Malta een klein land is, zijn er ontzettend veel auto's. In tegenstelling tot Nederland en België, rijdt men in Malta aan de linkerkant van de weg, net zoals in het Verenigd Koninkrijk. In totaal telt Malta 2254 km aan wegen, waarvan 87,5% verhard is. De overige 12,5% bestaat uit zandweggetjes.
De belangrijkste vorm van openbaar vervoer is veerweg de bus (xarabank of karozza tal-linja in het Maltees). Er zijn veel buslijnen, waarvan twee stadsbussen voor de hoofdstad Valetta en omgeving. Je kan de bus niet alleen overdag, maar ook 's nachts gebruiken.
Malta kent vijf havens, waarvan drie natuurlijke havens zijn. De grootste is de Malta Freeport (zie kopje economie). Andere havens zijn de Grand Harbour en de Marsamxett Harbour bij Valletta, de Ċirkewwa Harbour en de Mġarr Harbour. Tussen die laatste twee vaart een ferry, die het eiland Malta met het eiland Gozo verbindt.
De internationale luchthaven van Malta is Malta International Airport (Ajruport Internazzjonali ta' Malta). Dit is ook meteen het enige vliegveld. Het is de thuisbasis van de nationale luchtvaartmaatschappij Air Malta, maar ook een basis voor de goedkope luchtvaartmaatschappij Ryanair. Vanuit de Malta wordt er gevlogen naar veel Europese bestemmingen, waaronder Amsterdam, Eindhoven en Brussel.
Onderwijs
Sinds 1947 is op Malta de basisschool verplicht voor alle kinderen. In 1971 is de leerplicht verhoogd tot 16 jaar. De scholen op Malta zijn gratis en zijn of van de staat of van de kerk. Op zowel de basisschool als op de middelbare school is het onderwijs tweetalig Maltees-Engels. Op de universiteit worden de meeste colleges in het Engels gegeven. Malta heeft één universiteit: The University of Malta (L-Università ta' Malta).
Volkslied
Het volkslied van Malta is het L-Innu Malti. De tekst van het lied werd geschreven door Dun Karm Psaila. Het was oorspronkelijk bedoeld als een schoolliedje, maar werd officieel aangenomen als het volkslied van Malta in 1945.
| Originele tekst | Nederlandse vertaling | |
Lil din l-art ħelwa, l-Omm li tatna isimha,
|
Bewaak haar oh heer, zoals u altijd heeft bewaakt.
|
Fotogalerij
- Malta lokatie.png
Locatie in Europa
- Flag of Malta.png
Vlag van Malta
- Malta wapen.gif
Wapen van Malta
- Satelliet Malta.jpg
Een satellietfoto van Malta.
Externe link
|
Europese Unie | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
|||||||||
| Landen, afhankelijke gebieden en niet-erkende staten in Europa | 
| ||
|---|---|---|---|
| Albanië · Andorra · Armenië · Azerbeidzjan · België · Bosnië en Herzegovina · Bulgarije · Cyprus · Denemarken · Duitsland · Estland · Finland · Frankrijk · Georgië · Griekenland · Hongarije · IJsland · Ierland · Italië · Kazachstan · Kroatië · Letland · Liechtenstein · Litouwen · Luxemburg · Malta · Moldavië · Monaco · Montenegro · Nederland · Noord-Macedonië · Noorwegen · Oekraïne · Oostenrijk · Polen · Portugal · Roemenië · Rusland · San Marino · Servië · Slovenië · Slowakije · Spanje · Tsjechië · Turkije · Vaticaanstad · Verenigd Koninkrijk · Wit-Rusland · Zweden · Zwitserland Alle schuine landen liggen ook in een ander werelddeel. Afhankelijke gebieden: Ålandseilanden · Faeröer · Gibraltar · Guernsey · Jan Mayen · Jersey · Man · Spitsbergen |
|||