Malaysia Airlines-vlucht 17

Het vliegtuig in Perth.

Malaysia Airlines-vlucht 17 of MH17, ookwel KLM-vlucht 1403 was een vlucht van een passagiersvliegtuig van Malaysia Airlines met 298 passagiers van Amsterdam, Schiphol, naar Kuala Lumpur in Maleisië. Boven Oekraïne, in de buurt van Donetsk waar er een gewapend conflict gaande was tussen het Oekraïense leger en Russische rebellen, verdween het vliegtuig op 17 juli 2014 om 15:18 van de radar en stortte neer. Meteen al werd vermoed dat de oorzaak een vanaf de grond afgevuurde luchtdoelraket was.

Van de 298 inzittenden waren er 196 Nederlands en 4 Belgen. De ramp is daarmee de op een na grootste uit de Nederlandse luchtvaartgeschiedenis, na de vliegramp van Tenerife uit 1977.

Achtergrond

De route van het vliegtuig.

Om 12:14 vertrok de Boeing 777-200ER vanaf Schiphol naar Maleisië. Het vliegtuig stortte om kwart over vier neer bij Hrabove, 50 kilometer van de Russische grens. Nadat het vliegtuig was neergestort, sloot EUROCONTROL het Oekraïense luchtruim voor onbepaalde tijd. Omdat de brokstukken van het vliegtuig over wel 25 kilometer verspreid lagen (tussen de dorpen Shakhtarsk en Hrabove), is het vrijwel zeker dat het vliegtuig hoog in de lucht was geëxplodeerd. Er waren geen overlevenden.

Daders

Zie ook Krimcrisis en Oorlog in Donbass

In de landstreek waar het vliegtuig is neergestort, het oosten van Oekraïne, was sinds het voorjaar een burgeroorlog gaande. Dit kwam door een ruzie tussen Rusland en Oekraïne over dit gebied. De oorlog was tussen de Russische separatisten (dat zijn Russische rebellen in Oekraïne) en de Oekraïense overheid, althans, het Oekraïense leger.

De Oekraïense regering verklaarde kort na de ramp dat de Russische separatisten het vliegtuig hadden neergeschoten. De separatisten ontkenden dit en zeiden dat zij daar de apparatuur niet eens voor hadden. Rond de tijd dat het vliegtuig neerstortte zei de separatistenleider, Igor Girkin, op VKontakte (een soort Twitter) dat hij een Oekraïens militair vliegtuig had neergehaald. Er is grote kans dat dit vlucht MH17 was; een vreselijke vergissing dus. Het bericht is kort daarna verwijderd. Het Twitter-account van de Volksrepubliek Donetsk (dat wil zeggen van de rebellen) verwijderde ook berichten waarop te zien was dat de separatisten wel degelijk over de goede apparatuur beschikte om een vliegtuig neer te halen. De Oekraïense inlichtingendienst heeft een telefoongesprek afgetapt en gepubliceerd waarin twee rebellenleiders zeggen dat ze een vliegtuig hebben neergeschoten. Vlak na de ramp werd dit telefoongesprek al door het NOS Journaal uitgezonden.

Het vliegtuig zelf was voor vertrek in perfecte staat, dus de kans dat het neerstorten door een storing in het vliegtuig zelf kwam, was eigenlijk wel te verwaarlozen. De VN-Veiligheidsraad stelde enkele dagen na de ramp een resolutie op en kwam daarin ook al tot de conclusie dat het toestel wel moest zijn neergeschoten.

Het Verenigd Koninkrijk riep op tot een spoedberaad van de VN-Veiligheidsraad. De separatisten hadden de zwarte dozen gevonden en overgedragen aan de Britten voor onderzoek.

Gevolgen en eindrapport

In december 2014 werd bekend dat het OM een onderzoek was gestart naar de daders. Hier worden ook de satellietbeelden van de Amerikanen bekeken en de onderzoeksresultaten van Justitie van Oekraïne.

In juli 2015 stelden een aantal betrokken landen, waaronder Nederland en Oekraïne, in de VN-Veiligheidsraad voor een speciaal VN-tribunaal in het leven te roepen. Dat houdt in dat er een internationaal gerechtshof komt, om de daders van de massamoord te berechten. Rusland stelde geen vertrouwen in het voorstel en sprak bij de stemming zijn veto uit. Bondgenoten van Rusland onthielden zich van een stem. Het tribunaal kwam er niet.

In oktober 2015 werd bekend dat de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV), in samenwerking met Justitie, het onderzoek had afgerond. Voor de publicatie van het eindrapport (dat op 13 oktober zou plaatsvinden) kreeg de media al door dat de Onderzoeksraad had ontdekt dat er vezeltjes van een zogenaamde BUK-raket in de lichamen van de slachtoffers was aangetroffen. Dat zou concreet bewijs zijn dat het vliegtuig was neergehaald door één van de strijdende partijen (ofwel de Russische separatisten, ofwel het Oekraïense leger) met een raketwerper. Een Oekraïne politieman en kandidaat-politicus liet in een interview met Nieuwsuur los dat er zelfs al daders in beeld waren.

Op 12 oktober werd bekend dat de Russen geen vertrouwen hebben in het eindrapport van de OVV.

Op 13 oktober publiceerde de Onderzoeksraad zijn eindrapport. In de hangar van een vliegveld in Gilze-Rije had de commissie het vliegtuig nagebouwd, aan de hand van bouwtekeningen en schaalmodellen. De materialen waren brokstukken van MH17 die uit Oekraïne overgebracht waren naar Nederland. Volgens de voorzitter was de conclusie dat MH17 was neergeschoten met een BUK-raket. De cockpit was van het toestel gescheurd. Diezelfde middag verklaarde hij in het parlement dat dit gebeurd was vanaf grondgebied dat onder heerschappij van de rebellen stond. Een strafrechtelijk onderzoek werd echter niet ingesteld. Dat is aan het Joint Investigation Team (JIT), dat onder leiding van het Nederlands OM staat.

Op 13 oktober schreef de NOS dat het JIT vermoedelijk in 2016 het onderzoek zou afronden. Het vinden van getuigen en het bekijken van bewijsstukken kost volgens het onderzoeksteam veel tijd. Tot op heden zijn er nog geen arrestaties verricht.

Slachtoffers

Hieronder is een lijst te zien uit welke landen de slachtoffers kwamen. Sommige slachtoffers hebben een dubbele nationaliteit.

Onder de doden waren enkele bekende mensen, zoals aids-expert Joep Lange en zijn vrouw en assistent. Zij waren op weg naar een conferentie in Australië. Ook Willem Witteveen, lid van de Eerste Kamer voor de PvdA, hoort bij de slachtoffers, evenals de Australische schrijver Liam Davison.

Cor van Hout, een drummer uit Volendam die ook in het vliegtuig zat, werd bekend doordat hij voordat het vliegtuig vertrok nog een grapje op Facebook gezet had over het vliegtuig dat misschien wel "zou verdwijnen". Een heleboel mensen op Facebook lachten er nog om. Achteraf gezien was het voor iedereen, en zeker voor de nabestaanden, natuurlijk geen leuke grap meer.

Het bergen van de lichamen was voor onderzoekers erg moeilijk. In de streek werd nog steeds heftig gevochten. Op 23 juli 2014 kwamen de eerste slachtoffers aan in Nederland. Daarvoor waren ze met de koeltrein van Hrabove naar Charkov gereden, en daar steeg het vliegtuig op voor de laatste reis van de slachtoffers naar Nederland. Het leger werd ingezet om de slachtoffers veilig uit het vliegtuig te halen.

In een kazerne bij Hilversum werden de lichamen geïdentificeerd met behulp van DNA-profielen. Dat is bij twee mensen (allebei Nederlanders) echter nog steeds niet gelukt en zal waarschijnlijk ook nooit meer lukken. Op 1 juli 2015 was het identificatieproces officieel afgerond.

Nationaliteit	Passagiers	Bemanning
Nederland	193
Maleisië	28	15
Australië	27
Indonesië	12
Verenigd Koninkrijk	10
België	4
Duitsland	4
Filipijnen	3
Canada	1
Nieuw-Zeeland	1
Totaal:	283	15

Reacties

• Nederland

Minister-president Mark Rutte kwam terug van zijn vakantie. De vlag hing op 18 juli 2014 op alle regeringsgebouwen halfstok. 23 juli 2014 was speciaal vanwege de ramp een dag van de nationale rouw in Nederland, dit was voor het eerst in meer dan een halve eeuw. De laatste keer was bij koningin Wilhelmina (1962).

• Maleisië

Premier Nazjib Razak was geschokt door het nieuws en vond dat de daders onmiddellijk berecht moeten worden. Op 22 augustus was het ook in Maleisië een dag van nationale rouw.

• België

Minister-president Elio Di Rupo vond het eveneens verschrikkelijk wat er was gebeurd en bracht z'n condoleances over aan vrienden en familie van de slachtoffers.

• Oekraïne

President Petro Porosjenko bracht zijn condoleances over aan Mark Rutte. Hij noemde de ramp geen "incident of catastrofe, maar een terroristische aanslag."

• Rusland

President Poetin van Rusland beweerde "dat dit nooit was gebeurd als er vrede was."

• Verenigde Staten

Een buitenlandse minister (Chuck Hagel) tekent het condoleanceregister

President Barack Obama van de Verenigde Staten "betuigde zijn medeleven aan de nabestaanden." Hij dacht dat het vliegtuig uit de lucht is geschoten en zijn belangrijkste punt was om Amerikaanse slachtoffers en hun nabestaanden te helpen.

• Duitsland

Bondskanselier Angela Merkel was ook geschokt door het ongeluk, en als het vliegtuig echt neergeschoten is is dat een treurige ontwikkeling in het conflict in Oost-Oekraïne.

• Frankrijk

François Hollande had met diepe emotie kennis genomen van het neerstorten van het vliegtuig. Hij zei dat Frankrijk er alles aan zou doen om een goed onderzoek mogelijk te maken.

• Verenigd Koninkrijk

Premier David Cameron zei diep geschokt te zijn door het vreselijke ongeval en vroeg een spoedberaad van de VN-Veiligheidsraad aan.

• Verenigde Naties

Ban Ki-moon riep op tot een groot en diepgaand onderzoek naar wat er precies is gebeurd. Ook bracht hij zijn condoleances over aan familie en vrienden van de slachtoffers.

Bijzonder

• Het lot wil dat er eerder in 2014 ook al een ramp was geweest met een vliegtuig van Malaysia Airlines, zie daarvoor Malaysia Airlines-vlucht 370.
• De dag na de ramp daalde de aandelen van Malaysia Airlines met ruim 11 procent. Dit was een behoorlijke klap voor hen, want een paar maanden eerder waren de aandelen door de vliegramp in de Indische Oceaan (zie hierboven) ook al gedaald.
• Voor de dertiende etappe in de Ronde van Frankrijk 2014 werd een minuut stilte gehouden.

Externe links

• Het eindrapport van de Onderzoeksraad voor Veiligheid staat hier online (in het Engels).

Bronnen

• Eindrapport van de Onderzoeksraad voor Veiligheid
• Reportage van KRO: Reconstructie van de ramp. Interviews met betrokkenen en nabestaanden.
• Diverse nieuwsberichten van de NOS en verslaggevers ter plaatse.
• Beelden op Televisie van de NOS, Nieuwsuur en CNN.