Litouwen: verschil tussen versies
k (replaced: [[File: → [[Bestand: (5)) |
k (replaced: |thumb| → |miniatuur| (12)) |
||
| Regel 14: | Regel 14: | ||
=== De Duitse Orde=== |
=== De Duitse Orde=== |
||
| − | [[Bestand:Lithuanian_state_in_13-15th_centuries.png|right|300px| |
+ | [[Bestand:Lithuanian_state_in_13-15th_centuries.png|right|300px|miniatuur|Het [[groothertogdom Litouwen]] op zijn grootste omvang.]] |
In de elfde en twaalfde eeuw ondernamen de Russen vergeefse pogingen om [[Letland]] en [[Estland]] te veroveren. Wat zij achterlieten was de orthodoxe godsdienst. De Litouwse bevolking was destijds verdeeld in twee belangrijke stammen: de Žemaičiai in het westen en de Aukštaitiai in het oosten en zuidoosten van het huidige Litouwen. Een paar steden in deze streek, zoals hoofdsteden [[Riga]] en [[Tallinn]], sloten zich aan bij het Hanzeverbond, een politiek machtig verbond met handelssteden in [[Duitsland]], [[Nederland]], [[Engeland]] en [[Scandinavië]]. Ondertussen begon ook de Duitse Orde zich steeds meer te roeren. |
In de elfde en twaalfde eeuw ondernamen de Russen vergeefse pogingen om [[Letland]] en [[Estland]] te veroveren. Wat zij achterlieten was de orthodoxe godsdienst. De Litouwse bevolking was destijds verdeeld in twee belangrijke stammen: de Žemaičiai in het westen en de Aukštaitiai in het oosten en zuidoosten van het huidige Litouwen. Een paar steden in deze streek, zoals hoofdsteden [[Riga]] en [[Tallinn]], sloten zich aan bij het Hanzeverbond, een politiek machtig verbond met handelssteden in [[Duitsland]], [[Nederland]], [[Engeland]] en [[Scandinavië]]. Ondertussen begon ook de Duitse Orde zich steeds meer te roeren. |
||
| Regel 25: | Regel 25: | ||
=== Pools-Litouwse Gemenebest === |
=== Pools-Litouwse Gemenebest === |
||
| − | [[Bestand:Unia_Lubelska.JPG|left|300px| |
+ | [[Bestand:Unia_Lubelska.JPG|left|300px|miniatuur|Polen en Litouwen werden in de [[Unie van Lublin]] verenigd.]] |
In 1569 worden Polen en Litouwen één land, genaamd de [[Pools-Litouwse Gemenebest]]. De gebieden in het zuiden werden hierdoor aan het Poolse deel overgedragen. De gemenebest stond ook wel bekend als ''Adelsrepubliek''. De [[adel]] had namelijk alle macht, terwijl de koning die haast niet had. Dit was heel bijzonder in die tijd. De Litouwse en Poolse adel vermengden zich met elkaar en Litouwen werd hierdoor steeds Poolser. Het nationale karakter van Litouwen ging hiermee grotendeels verloren. Polen-Litouwen was een heel tolerant land. Er woonden mensen met verschillende culturen en religies. Dit zag men ook aan de gebouwen, aangezien West-Europese architectuur naast Russische architectuur bestond. |
In 1569 worden Polen en Litouwen één land, genaamd de [[Pools-Litouwse Gemenebest]]. De gebieden in het zuiden werden hierdoor aan het Poolse deel overgedragen. De gemenebest stond ook wel bekend als ''Adelsrepubliek''. De [[adel]] had namelijk alle macht, terwijl de koning die haast niet had. Dit was heel bijzonder in die tijd. De Litouwse en Poolse adel vermengden zich met elkaar en Litouwen werd hierdoor steeds Poolser. Het nationale karakter van Litouwen ging hiermee grotendeels verloren. Polen-Litouwen was een heel tolerant land. Er woonden mensen met verschillende culturen en religies. Dit zag men ook aan de gebouwen, aangezien West-Europese architectuur naast Russische architectuur bestond. |
||
| Regel 31: | Regel 31: | ||
=== Onderdeel van Rusland === |
=== Onderdeel van Rusland === |
||
| − | [[Bestand:Jonas_Basanavicius_(1851-1927)_cropped.jpg|right|200px| |
+ | [[Bestand:Jonas_Basanavicius_(1851-1927)_cropped.jpg|right|200px|miniatuur|[[Jonas Basanavičius]]]] |
Polen-Litouwen werd verdeeld onder Rusland, [[Oostenrijk]] en [[Pruisen]]. Het Litouwse deel kwam in bezit van Rusland tussen 1793 en 1795. In de 19e eeuw waren er twee opstanden voor onafhankelijkheid, maar deze werden neergeslagen. De laatste opstand, de [[Januari-opstand]] van 1861, zorgde ervoor dat het Litouws als geschreven taal verboden werd. Litouwse boeken werden hierdoor naar Pruisen gesmokkeld. In Pruisen werden ook kranten en boeken in het Litouws gedrukt. |
Polen-Litouwen werd verdeeld onder Rusland, [[Oostenrijk]] en [[Pruisen]]. Het Litouwse deel kwam in bezit van Rusland tussen 1793 en 1795. In de 19e eeuw waren er twee opstanden voor onafhankelijkheid, maar deze werden neergeslagen. De laatste opstand, de [[Januari-opstand]] van 1861, zorgde ervoor dat het Litouws als geschreven taal verboden werd. Litouwse boeken werden hierdoor naar Pruisen gesmokkeld. In Pruisen werden ook kranten en boeken in het Litouws gedrukt. |
||
| Regel 37: | Regel 37: | ||
=== 1918 - 1940 === |
=== 1918 - 1940 === |
||
| − | [[Bestand:Antanas_Smetona_2.jpg|left|120px| |
+ | [[Bestand:Antanas_Smetona_2.jpg|left|120px|miniatuur|[[Antanas Smetona]]]] |
Rusland erkende de onafhankelijkheid in 1920 en in 1921 was Litouwen door de meeste andere landen als land erkend. De regering van Litouwen zat niet in Vilnius, aangezien Polen dit bezette tussen 1920 en 1939. De regering zat hierdoor in [[Kaunas]]. Vanwege de bezetting van Vilnius en het gebied eromheen was er een gespannen relatie tussen Polen en Litouwen. In 1923 kreeg Litouwen als compensatie het bestuur van westelijke [[Memelland]] op zich. Het Memelland bestond uit een voormalig Duits gebied, dat nu het Russische [[oblast Kraliningrad]] is. Na het verlies van Duitsland tijdens de Eerste Wereldoorlog kwam dit onder de [[Volkenbond]] (de voorloper van de [[VN]]) terecht. |
Rusland erkende de onafhankelijkheid in 1920 en in 1921 was Litouwen door de meeste andere landen als land erkend. De regering van Litouwen zat niet in Vilnius, aangezien Polen dit bezette tussen 1920 en 1939. De regering zat hierdoor in [[Kaunas]]. Vanwege de bezetting van Vilnius en het gebied eromheen was er een gespannen relatie tussen Polen en Litouwen. In 1923 kreeg Litouwen als compensatie het bestuur van westelijke [[Memelland]] op zich. Het Memelland bestond uit een voormalig Duits gebied, dat nu het Russische [[oblast Kraliningrad]] is. Na het verlies van Duitsland tijdens de Eerste Wereldoorlog kwam dit onder de [[Volkenbond]] (de voorloper van de [[VN]]) terecht. |
||
| Regel 43: | Regel 43: | ||
=== Nazi-Duitsland en de Sovjet-Unie === |
=== Nazi-Duitsland en de Sovjet-Unie === |
||
| − | [[Bestand:Latvia_1944_Liberation_from_Nazis.jpg|right|300px| |
+ | [[Bestand:Latvia_1944_Liberation_from_Nazis.jpg|right|300px|miniatuur|De "bevrijding" door het Rode Leger. Anders dan de mensen op deze foto, waren veel Litouwers hier niet bepaald blij mee.]] |
[[Adolf Hitler]] en [[Josef Stalin]] sloten in 1939 de [[Molotov-Ribbentroppact]]. Hierin spraken Duitsland en de [[Sovjet-Unie]] af om elkaar niet aan te vallen en Oost-Europa te verdelen. Het Memelland ging naar Duitsland samen met een deel van Litouwen. De rest van Litouwen werd hierdoor aan de Sovjet-Unie gegeven. Op 14 juni 1941 begon de Sovjet-Unie met de grootschalige [[deportatie]] van Litouwers naar Siberië. Nazi-Duitsland bezette Litouwen tussen 1941 en 1944. Veel Litouwers werkten overigens samen met de Duitsers en waren juist blij met de nazi's. De nazi's waren in hun ogen minder wreed voor de Litouwers dan de Sovjets. De grote Joodse gemeenschap in Litouwen werd echter grotendeels vermoord in deze jaren. In 1944 werd Litouwen "bevrijd" door de Sovjet-Unie. Inmiddels waren al tienduizenden Litouwers gevlucht naar West-Europa en de Verenigde Staten. |
[[Adolf Hitler]] en [[Josef Stalin]] sloten in 1939 de [[Molotov-Ribbentroppact]]. Hierin spraken Duitsland en de [[Sovjet-Unie]] af om elkaar niet aan te vallen en Oost-Europa te verdelen. Het Memelland ging naar Duitsland samen met een deel van Litouwen. De rest van Litouwen werd hierdoor aan de Sovjet-Unie gegeven. Op 14 juni 1941 begon de Sovjet-Unie met de grootschalige [[deportatie]] van Litouwers naar Siberië. Nazi-Duitsland bezette Litouwen tussen 1941 en 1944. Veel Litouwers werkten overigens samen met de Duitsers en waren juist blij met de nazi's. De nazi's waren in hun ogen minder wreed voor de Litouwers dan de Sovjets. De grote Joodse gemeenschap in Litouwen werd echter grotendeels vermoord in deze jaren. In 1944 werd Litouwen "bevrijd" door de Sovjet-Unie. Inmiddels waren al tienduizenden Litouwers gevlucht naar West-Europa en de Verenigde Staten. |
||
Tussen 1945 en 1953 werden er opnieuw Litouwers gedeporteerd naar Siberië. Na Stalins dood in 1953 keerden degenen die het overleefd hadden weer terug, maar de meeste waren overleden in de werkkampen. Eind jaren 80 werd onder Sovjetleider [[Michail Gorbatsjov]] de [[glasnost]] (openheid) en [[perestroijka]] (economische hervormingen) geïntroduceerd. Dit was dramatisch voor de economie van de Sovjet-Unie, die al vastgelopen was, maar aan de andere kant konden Litouwers protesteren zonder opgepakt te worden. |
Tussen 1945 en 1953 werden er opnieuw Litouwers gedeporteerd naar Siberië. Na Stalins dood in 1953 keerden degenen die het overleefd hadden weer terug, maar de meeste waren overleden in de werkkampen. Eind jaren 80 werd onder Sovjetleider [[Michail Gorbatsjov]] de [[glasnost]] (openheid) en [[perestroijka]] (economische hervormingen) geïntroduceerd. Dit was dramatisch voor de economie van de Sovjet-Unie, die al vastgelopen was, maar aan de andere kant konden Litouwers protesteren zonder opgepakt te worden. |
||
| − | [[Bestand:1989_08_23_Baltijoskelias14.jpg|left|300px| |
+ | [[Bestand:1989_08_23_Baltijoskelias14.jpg|left|300px|miniatuur|Het [[Baltische Weg]]-protest in Litouwen]] |
Dit leidde tot een onafhankelijkheidsbeweging, aangezien de meeste Litouwers onafhankelijkheid wilden. De Litouwers, Letten en Esten protesteerden trouwens samen, zoals in de ''[[Baltische Weg]]''. In dit protest werd er een keten van mensen van Vilnius, naar [[Riga]] naar [[Tallinn]] gemaakt van mensen die de volksliederen van hun land zongen. |
Dit leidde tot een onafhankelijkheidsbeweging, aangezien de meeste Litouwers onafhankelijkheid wilden. De Litouwers, Letten en Esten protesteerden trouwens samen, zoals in de ''[[Baltische Weg]]''. In dit protest werd er een keten van mensen van Vilnius, naar [[Riga]] naar [[Tallinn]] gemaakt van mensen die de volksliederen van hun land zongen. |
||
| Regel 57: | Regel 57: | ||
==Geografie== |
==Geografie== |
||
===Landschap=== |
===Landschap=== |
||
| − | [[Bestand:Serksnas_laukuose.jpg|300px|right| |
+ | [[Bestand:Serksnas_laukuose.jpg|300px|right|miniatuur|Winter in Litouwen]] |
Litouwen heeft 1747 km aan landsgrenzen en heeft een kustlijn van 99 km. Litouwen ligt aan de [[Oostzee]], maar in het zuidwesten ligt ook een grote inham genaamd het [[Koerse Haf]]. Het Koerse Haf en de Oostzee worden gescheiden door de [[Koerse Schoorwal]], die op de werelderfgoedlijst staat. De schoorwal en het haf zijn beschermd als natuurgebied. Litouwen zelf heeft een vrij vlak landschap. Er is wat [[heuvelland]] in het westen en zuiden, maar ook dit is niet heel hoog. Het land is voor een derde bedekt met bossen. Meren en moerassen komen door het hele land voor. Litouwen heeft verschillende rivieren, zoals de [[Memel]], de [[Neris]] en de [[Venta]]. Het grootste meer in Litouwen is het [[Kauno Marios]]. |
Litouwen heeft 1747 km aan landsgrenzen en heeft een kustlijn van 99 km. Litouwen ligt aan de [[Oostzee]], maar in het zuidwesten ligt ook een grote inham genaamd het [[Koerse Haf]]. Het Koerse Haf en de Oostzee worden gescheiden door de [[Koerse Schoorwal]], die op de werelderfgoedlijst staat. De schoorwal en het haf zijn beschermd als natuurgebied. Litouwen zelf heeft een vrij vlak landschap. Er is wat [[heuvelland]] in het westen en zuiden, maar ook dit is niet heel hoog. Het land is voor een derde bedekt met bossen. Meren en moerassen komen door het hele land voor. Litouwen heeft verschillende rivieren, zoals de [[Memel]], de [[Neris]] en de [[Venta]]. Het grootste meer in Litouwen is het [[Kauno Marios]]. |
||
| Regel 107: | Regel 107: | ||
==Bevolking== |
==Bevolking== |
||
===Bevolkingsgroepen=== |
===Bevolkingsgroepen=== |
||
| − | [[Bestand:Dubravos_apyrubė._Įspėjimas.JPG|left|300px| |
+ | [[Bestand:Dubravos_apyrubė._Įspėjimas.JPG|left|300px|miniatuur|Een informatiebord over de natuur in een bepaald park in het [[Litouws]]]] |
In 2001 had Litouwen 3,48 miljoen inwoners, maar in 2011 had Litouwen 2,98 miljoen inwoners. Er is dus een daling in het bevolkingsaantal. Dit komt omdat er veel mensen naar West-Europa verhuizen. In 2001 kwam 83,4 % van de bevolking uit Litouwen zelf. 6,7% kwam uit [[Polen]] en 6,3% kwam uit [[Rusland]]. |
In 2001 had Litouwen 3,48 miljoen inwoners, maar in 2011 had Litouwen 2,98 miljoen inwoners. Er is dus een daling in het bevolkingsaantal. Dit komt omdat er veel mensen naar West-Europa verhuizen. In 2001 kwam 83,4 % van de bevolking uit Litouwen zelf. 6,7% kwam uit [[Polen]] en 6,3% kwam uit [[Rusland]]. |
||
| Regel 116: | Regel 116: | ||
===Religie=== |
===Religie=== |
||
| − | [[Bestand:Hill_of_crosses.JPG|right|300px| |
+ | [[Bestand:Hill_of_crosses.JPG|right|300px|miniatuur|De [[Heuvel der Kruisen]] bij de stad [[Šiauliai]] is een christelijk bedevaartsoord.]] |
Litouwen is een christelijk land. 77% van de bevolking is aanhanger van de [[Rooms-Katholieke Kerk]]. Daarnaast zijn er nog andere christelijke minderheden, zoals de [[Russisch-Orthodoxe Kerk]] (4,1%) en het [[lutheranisme]] (0,6%). Dit betekent dat in totaal meer dan 80% het christendom aanhangt. De Russisch-Orthodoxe Kerk wordt overigens vooral door de Russische minderheden in het oosten aangehangen. Het lutheranisme werd door de Duitse orde naar Litouwen gebracht en wordt niet echt door een specifieke groep aangehangen. |
Litouwen is een christelijk land. 77% van de bevolking is aanhanger van de [[Rooms-Katholieke Kerk]]. Daarnaast zijn er nog andere christelijke minderheden, zoals de [[Russisch-Orthodoxe Kerk]] (4,1%) en het [[lutheranisme]] (0,6%). Dit betekent dat in totaal meer dan 80% het christendom aanhangt. De Russisch-Orthodoxe Kerk wordt overigens vooral door de Russische minderheden in het oosten aangehangen. Het lutheranisme werd door de Duitse orde naar Litouwen gebracht en wordt niet echt door een specifieke groep aangehangen. |
||
| Regel 123: | Regel 123: | ||
==Politiek== |
==Politiek== |
||
===Nationale politiek=== |
===Nationale politiek=== |
||
| − | [[Bestand:Baltijas_Asamblejas_31.sesija_Viļņā_(8169253176).jpg|left|300px| |
+ | [[Bestand:Baltijas_Asamblejas_31.sesija_Viļņā_(8169253176).jpg|left|300px|miniatuur|De Seimas, het parlement van Litouwen, van binnen]] |
Sinds de onafhankelijkheid in 1990 is Litouwen een democratie. Het land heeft een jonge, maar sterke, democratische traditie. Litouwen is een zogenoemde [[parlementaire democratie]], waarin het parlement de meeste macht heeft. Het parlement van Litouwen heet de [[Seimas]] en bestaat uit slechts één kamer van 141 zetels. Een parlementslid moet minimaal 25 jaar oud zijn om gekozen te kunnen worden. Het kiezen gebruikt door middel van rechtstreekse verkiezingen, die om de 4 jaar gehouden worden. |
Sinds de onafhankelijkheid in 1990 is Litouwen een democratie. Het land heeft een jonge, maar sterke, democratische traditie. Litouwen is een zogenoemde [[parlementaire democratie]], waarin het parlement de meeste macht heeft. Het parlement van Litouwen heet de [[Seimas]] en bestaat uit slechts één kamer van 141 zetels. Een parlementslid moet minimaal 25 jaar oud zijn om gekozen te kunnen worden. Het kiezen gebruikt door middel van rechtstreekse verkiezingen, die om de 4 jaar gehouden worden. |
||
| Regel 129: | Regel 129: | ||
===Bestuurlijke indeling=== |
===Bestuurlijke indeling=== |
||
| − | [[Bestand:Lietuvos apskritys.png|right|300px| |
+ | [[Bestand:Lietuvos apskritys.png|right|300px|miniatuur|De districten van Litouwen.]] |
Litouwen bestaat uit 10 districten. Alle districten zijn vernoemd naar de hoofdstad van het district: |
Litouwen bestaat uit 10 districten. Alle districten zijn vernoemd naar de hoofdstad van het district: |
||
* [[Alytus (district)|Alytus]], met als hoofdstad [[Alytus (stad)|Alytus]]. |
* [[Alytus (district)|Alytus]], met als hoofdstad [[Alytus (stad)|Alytus]]. |
||
| Regel 143: | Regel 143: | ||
==Economie== |
==Economie== |
||
| − | [[Bestand:Dimitriškės_32100,_Lithuania_-_panoramio_(2).jpg|left|300px| |
+ | [[Bestand:Dimitriškės_32100,_Lithuania_-_panoramio_(2).jpg|left|300px|miniatuur|[[Graan]] in Litouwen]] |
In Litouwen betaald ben sinds 2015 met de [[euro]]. Sinds het jaar 2000 is de Litouwse economie eigenlijk alleen maar gegroeid. Litouwen is tegenwoordig een [[open markteconomie]] (vergelijkbaar met Nederland en België). Na de val van het communisme en de onafhankelijkheid groeiende de economieën van Estland, Letland en Litouwen hard. De drie werden hierdoor de [[Baltische tijgers]] genoemd. De drie landen wisten hun verouderde [[planeconomie]] in een moderne economie om te toveren in een relatief korte tijd. |
In Litouwen betaald ben sinds 2015 met de [[euro]]. Sinds het jaar 2000 is de Litouwse economie eigenlijk alleen maar gegroeid. Litouwen is tegenwoordig een [[open markteconomie]] (vergelijkbaar met Nederland en België). Na de val van het communisme en de onafhankelijkheid groeiende de economieën van Estland, Letland en Litouwen hard. De drie werden hierdoor de [[Baltische tijgers]] genoemd. De drie landen wisten hun verouderde [[planeconomie]] in een moderne economie om te toveren in een relatief korte tijd. |
||
Versie van 10 okt 2021 20:46
| Republiek Litouwen Lietuvos Respublika
| |
|---|---|
| Hoofdstad | Vilnius |
| Aantal inwoners | 2.794.961 (2022) |
| Oppervlakte | 65.300 km² |
| Regeringsvorm | Semi-presidentiële republiek |
| President | Gitanas Nausėda (sinds 2019) |
| Premier | Ingrida Šimonytė (sinds 2022) |
| Godsdienst | Christendom (79,4%) Geen religie (6,1%) Overig (14,5%) |
| Taal | Litouws (Lietuvių kalba) |
| Munteenheid | Euro |
| Volkslied | Tautiška giesmė |
| Nationale feestdag | 16 februari |
| Landcode | LTU |
Litouwen is het grootste en zuidelijkste land van de Baltische staten met een oppervlakte van 65.200 km² en van noord naar zuid ongeveer 260 km en van oost naar west 360. Het ligt in Oost-Europa en grenst aan de landen Letland, Wit-Rusland, Polen en het Oblast Kraliningrad, dat onderdeel is van Rusland. De hoofdstad van het land is Vilnius, dit is ook de grootste stad van het land. De officiële talen zijn Litouws, Pools en Russisch. Litouwen telt ongeveer 3 miljoen inwoners, de kustlijn is 99 km lang.
Het land heeft een lange geschiedenis en was onderdeel van het land Polen-Litouwen. Uiteindelijk werd het grondgebied ingenomen door het Russische Keizerrijk. In 1918 verwierf Litouwen onafhankelijkheid, maar werd in 1940 werd Litouwen bezet door nazi-Duitsland en werd na de oorlog onderdeel van de Sovjet-Unie. In 1990 wist Litouwen opnieuw onafhankelijkheid te verwerven na een vreedzame revolutie. Het land werd in 2004 onderdeel van de Europese Unie (EU) en de NAVO. Sinds 2015 betaald men in het land met de euro.
Geschiedenis
Prehistorie
Toen de ijskap die over de Baltische landen vanuit Scandinavië naar het zuiden trok was gesmolten en de laatste ijstijd voorbij was, waagden zich voor het eerst mensen in het gebied wat nu Litouwen is. Vanaf 9000 voor Christus in de Steentijd zwierven jagers in deze streek. Ze kwamen uit het zuiden en westen van Europa. In de loop van de tijd droogden grote stukken grond op, waardoor het gebied aantrekkelijker werd voor andere volkeren, die uit Centraal Rusland kwamen. Vanaf 2000 voor Christus kwamen de bandkeramiekers uit het Midden-Oosten. Deze mensen werden zo genoemd omdat zij hun aardewerk versierden met lijnen en banden. Hoe ze zichzelf noemden weet nog niemand. Het waren boeren die voor langere tijd op een stuk grond zich vestigden. Ze verbouwden erwten, vlas, en oude graansoorten, zoals eenkoren, een soort tarwe. Ze hielden ook wat vee: varkens, geiten, schapen, en runderen. De overgang van de leefwijze van jagers en verzamelaars naar akkerbouwers ging heel geleidelijk maar met name de jagers leerden van de nieuwe volken.
Het goud van het noorden
Vanaf 500 voor Christus ontstond er een levendige handel in barnsteen. De barnsteen werd gevonden aan de Oostzeekust in Polen en aan de Baltische kusten. Het is geen steensoort, zoals je misschien uit de naam zou kunnen opmaken, maar een fossiel van hars, heel licht in gewicht en meer dan 40 miljoen jaar oud. Er werden en worden sieraden van gemaakt. Vanuit het Romeinse Rijk kwam veel vraag naar het zogenoemde 'goud van het noorden'. Barnsteen werd ook naar Griekenland en Egypte gebracht. De grote bloeitijd van de handel in barnsteen was de periode van 100 tot 500 na Christus.
Vanuit het zuiden begonnen Slavische volkeren het gebied binnen te dringen, maar deze kregen geen vaste Litouwse grond onder voeten. Gesteund door de Pruisen die in Polen woonden werden de Slaven weer verdreven. De mensen dit de streek Litouwen bewoonden waren handelaren, boeren en jagers. Rond 600 vielen de Vikingen deze streken binnen gelokt door de handel in barnsteen. De Vikingen dreven handel met Rusland en Oekraine en hun handelsroute liep langs de Daugava-rivier in Litouwen. Deze route was vooral in de achtste en negende eeuw erg belangrijk.
De Duitse Orde
In de elfde en twaalfde eeuw ondernamen de Russen vergeefse pogingen om Letland en Estland te veroveren. Wat zij achterlieten was de orthodoxe godsdienst. De Litouwse bevolking was destijds verdeeld in twee belangrijke stammen: de Žemaičiai in het westen en de Aukštaitiai in het oosten en zuidoosten van het huidige Litouwen. Een paar steden in deze streek, zoals hoofdsteden Riga en Tallinn, sloten zich aan bij het Hanzeverbond, een politiek machtig verbond met handelssteden in Duitsland, Nederland, Engeland en Scandinavië. Ondertussen begon ook de Duitse Orde zich steeds meer te roeren.
Maar aan het eind van de twaalfde eeuw was de Duitse Orde omgevormd tot een echte ridderorde met een vastomlijnd doel: de heidense Pruisen en Balten in Estland en Letland bekeren tot het christendom en hun gebieden veroveren. De orde werd hierbij gesteund door de paus en de keizer van Duitsland. Tegen het Russisch leger, onder leiding van Alexander Nevski, leden de ridders in 1242 een fikse nederlaag op het dichtgevroren Peipusmeer, het grote meer tussen Estland en Rusland. Ze trokken zich terug en vestigden hun hoofdzetel in 1309 in Malbork, Polen.
Litouwen, een Europese macht
In het midden van de dertiende eeuw slaagde de leider van Aukštaitiai graaf Mindaugas, er in om de Litouwse stammen te verenigen. Zodoende kon hij zich beter verdedigen tegen de Duitse Orde. Om te voorkomen dat deze in Litouwen een grote invloed zou krijgen, hij liet zich dopen en bekeerde zich. Maar in werkelijkheid bleven zowel Mindaugas als de bevolking heidens. In 1253 riep hij zichzelf uit tot de koning van Litouwen.
Onder zijn opvolger Gediminas werd Litouwen een belangrijke Europese macht met een multinationale en multiculturele samenleving. Delen van Rusland en het huidige Letland behoorden toen tot het vorstendom Litouwen. De bevolking bestonden onder meer uit Litouwers, Slaven, heidenen en orthodoxe christenen. De strijd was er volop tegen de Duitse orde. Door huwelijken van de Litouwse vorsten met Poolse prinsessen waren de betrekkingen tussen beide landen zeer nauw en in 1385 stichtten Litouwen en Polen een unie. Jogaila van Litouwen mocht vorst zijn, mits hij beloofde het volk te kerstenen. En zo werd Litouwen het laatste Europees land dat het heidendom afzwoer.
Pools-Litouwse Gemenebest
In 1569 worden Polen en Litouwen één land, genaamd de Pools-Litouwse Gemenebest. De gebieden in het zuiden werden hierdoor aan het Poolse deel overgedragen. De gemenebest stond ook wel bekend als Adelsrepubliek. De adel had namelijk alle macht, terwijl de koning die haast niet had. Dit was heel bijzonder in die tijd. De Litouwse en Poolse adel vermengden zich met elkaar en Litouwen werd hierdoor steeds Poolser. Het nationale karakter van Litouwen ging hiermee grotendeels verloren. Polen-Litouwen was een heel tolerant land. Er woonden mensen met verschillende culturen en religies. Dit zag men ook aan de gebouwen, aangezien West-Europese architectuur naast Russische architectuur bestond.
In 1579 werd de universiteit van Vilnius gesticht. De universiteit is één van de oudste van Europa. Door vele oorlogen met andere landen ontstonden interne problemen. Hierdoor werd het land steeds afhankelijker van het buitenland, voornamelijk Rusland.
Onderdeel van Rusland
_cropped.jpg)
Polen-Litouwen werd verdeeld onder Rusland, Oostenrijk en Pruisen. Het Litouwse deel kwam in bezit van Rusland tussen 1793 en 1795. In de 19e eeuw waren er twee opstanden voor onafhankelijkheid, maar deze werden neergeslagen. De laatste opstand, de Januari-opstand van 1861, zorgde ervoor dat het Litouws als geschreven taal verboden werd. Litouwse boeken werden hierdoor naar Pruisen gesmokkeld. In Pruisen werden ook kranten en boeken in het Litouws gedrukt.
In 1905 verklaarde Jonas Basanavičius een autonoom land. In Rusland was toen een revolutie aan de gang, maar deze werd met harde neergeslagen. Hoewel Litouwen geen autonoom land werd, kreeg het wel meer vrijheden op het gebied van politiek en cultuur. In 1915 werd Litouwen door Duitsland bezet tijdens de Eerste Wereldoorlog. Zij trokken zich terug in 1918 en gaven het gebied aan Rusland terug. Echter, er was in 1917 een burgeroorlog in Rusland uitgebroken als gevolg van de Russische Revolutie. Hierdoor riep Litouwen de onafhankelijkheid uit.
1918 - 1940
Rusland erkende de onafhankelijkheid in 1920 en in 1921 was Litouwen door de meeste andere landen als land erkend. De regering van Litouwen zat niet in Vilnius, aangezien Polen dit bezette tussen 1920 en 1939. De regering zat hierdoor in Kaunas. Vanwege de bezetting van Vilnius en het gebied eromheen was er een gespannen relatie tussen Polen en Litouwen. In 1923 kreeg Litouwen als compensatie het bestuur van westelijke Memelland op zich. Het Memelland bestond uit een voormalig Duits gebied, dat nu het Russische oblast Kraliningrad is. Na het verlies van Duitsland tijdens de Eerste Wereldoorlog kwam dit onder de Volkenbond (de voorloper van de VN) terecht.
In 1926 kwam een einde aan de democratie in Litouwen toen de linkse president Antanas Smetona aan de macht kwam. Hij ontbond het parlement en was tot 1940 alleenheerser over Litouwen.
Nazi-Duitsland en de Sovjet-Unie
Adolf Hitler en Josef Stalin sloten in 1939 de Molotov-Ribbentroppact. Hierin spraken Duitsland en de Sovjet-Unie af om elkaar niet aan te vallen en Oost-Europa te verdelen. Het Memelland ging naar Duitsland samen met een deel van Litouwen. De rest van Litouwen werd hierdoor aan de Sovjet-Unie gegeven. Op 14 juni 1941 begon de Sovjet-Unie met de grootschalige deportatie van Litouwers naar Siberië. Nazi-Duitsland bezette Litouwen tussen 1941 en 1944. Veel Litouwers werkten overigens samen met de Duitsers en waren juist blij met de nazi's. De nazi's waren in hun ogen minder wreed voor de Litouwers dan de Sovjets. De grote Joodse gemeenschap in Litouwen werd echter grotendeels vermoord in deze jaren. In 1944 werd Litouwen "bevrijd" door de Sovjet-Unie. Inmiddels waren al tienduizenden Litouwers gevlucht naar West-Europa en de Verenigde Staten.
Tussen 1945 en 1953 werden er opnieuw Litouwers gedeporteerd naar Siberië. Na Stalins dood in 1953 keerden degenen die het overleefd hadden weer terug, maar de meeste waren overleden in de werkkampen. Eind jaren 80 werd onder Sovjetleider Michail Gorbatsjov de glasnost (openheid) en perestroijka (economische hervormingen) geïntroduceerd. Dit was dramatisch voor de economie van de Sovjet-Unie, die al vastgelopen was, maar aan de andere kant konden Litouwers protesteren zonder opgepakt te worden.
Dit leidde tot een onafhankelijkheidsbeweging, aangezien de meeste Litouwers onafhankelijkheid wilden. De Litouwers, Letten en Esten protesteerden trouwens samen, zoals in de Baltische Weg. In dit protest werd er een keten van mensen van Vilnius, naar Riga naar Tallinn gemaakt van mensen die de volksliederen van hun land zongen.
Definitief onafhankelijk
De onafhankelijkheidsstrijd in Litouwen verliep vreedzaam. De Sovjets grepen eerst niet in, aangezien ze dachten dat de protesten vanzelf wel zouden ophouden. De Rode Leger voerde uiteindelijk een aanval op een televisiestation uit, waarbij 13 doden vielen. Als reactie hierop werd Litouwen door een aantal landen als land erkend, waaronder IJsland. Na de mislukte Augustusstaatsgreep later dat jaar verklaarde Litouwen zich onafhankelijk. Hierna werd Litouwen internationaal erkend en lid van de Verenigde Naties.
Litouwen trad in 2004 toe tot de Europese Unie en de NAVO. De Litouwse litas werd in 2015 vervangen door de euro.
Geografie
Landschap
Litouwen heeft 1747 km aan landsgrenzen en heeft een kustlijn van 99 km. Litouwen ligt aan de Oostzee, maar in het zuidwesten ligt ook een grote inham genaamd het Koerse Haf. Het Koerse Haf en de Oostzee worden gescheiden door de Koerse Schoorwal, die op de werelderfgoedlijst staat. De schoorwal en het haf zijn beschermd als natuurgebied. Litouwen zelf heeft een vrij vlak landschap. Er is wat heuvelland in het westen en zuiden, maar ook dit is niet heel hoog. Het land is voor een derde bedekt met bossen. Meren en moerassen komen door het hele land voor. Litouwen heeft verschillende rivieren, zoals de Memel, de Neris en de Venta. Het grootste meer in Litouwen is het Kauno Marios.
Het hoogste punt in Litouwen is de Aukštojas met een hoogte van 294 meter.
Klimaat
Litouwen heeft een zogeheten vochtig landklimaat. Het hele land heeft hetzelfde klimaat, maar het westen heeft kleinere temperatuurverschillen dan het oosten. De winters zijn over het algemeen vrij streng met gemiddeld -2,5 tot -6 graden Celsius. De zomers zijn koel met gemiddeld 16 tot 22 graden Celsius. Sneeuw valt in Litouwen tussen oktober en april. In mei en september is er meestal vrij veel regen.
Door klimaatverandering heeft Litouwen te maken met droogte en bosbranden.
Grote steden
| 10 grootste steden van het land | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Nummer | Stad | Inwoners | ||||||||
| 1 | Vilnius | 532.762 | ||||||||
| 2 | Kaunas | 297.846 | ||||||||
| 3 | Klaipėda | 154.326 | ||||||||
| 4 | Šiauliai | 102.981 | ||||||||
| 5 | Panevėžys | 93.598 | ||||||||
| 6 | Alytus | 54.431 | ||||||||
| 7 | Marijampolė | 37.599 | ||||||||
| 8 | Mažeikiai | 35.208 | ||||||||
| 9 | Jonava | 28.568 | ||||||||
| 10 | Utena | 27.179 | ||||||||
Bevolking
Bevolkingsgroepen
In 2001 had Litouwen 3,48 miljoen inwoners, maar in 2011 had Litouwen 2,98 miljoen inwoners. Er is dus een daling in het bevolkingsaantal. Dit komt omdat er veel mensen naar West-Europa verhuizen. In 2001 kwam 83,4 % van de bevolking uit Litouwen zelf. 6,7% kwam uit Polen en 6,3% kwam uit Rusland.
Taal
De enige officiële taal in Litouwen is Litouws. Meer dan 2.700.000 inwoners van Litouwen spreken de taal. Het Litouws is een Baltische taal en staat het dichtst bij het Lets. De twee talen zijn ver verwant van de Slavische talen en verder verwant aan veel andere Europese talen, zoals het Frans, Nederlands en Engels. De taal heeft daarnaast zeven naamvallen.
Naast Litouws zijn er ook andere talen. Zo spreken 360.000 inwoners Pools, 344.000 inwoners spreken Russisch, 63.000 inwoners spreken Wit-Russisch, 45.000 inwoners spreken Oekraïens, 5.000 inwoners spreken Tartaars, 5.000 inwoners spreken Lets en 300 inwoners spreken Karamisch. De meeste andere talen worden gesproken in het oosten en zuiden van het land aan de grenzen.
Religie
Litouwen is een christelijk land. 77% van de bevolking is aanhanger van de Rooms-Katholieke Kerk. Daarnaast zijn er nog andere christelijke minderheden, zoals de Russisch-Orthodoxe Kerk (4,1%) en het lutheranisme (0,6%). Dit betekent dat in totaal meer dan 80% het christendom aanhangt. De Russisch-Orthodoxe Kerk wordt overigens vooral door de Russische minderheden in het oosten aangehangen. Het lutheranisme werd door de Duitse orde naar Litouwen gebracht en wordt niet echt door een specifieke groep aangehangen.
De overige 20% van de bevolking is voornamelijk ongelovig. In de Sovjetperiode was het uitoefenen van religie verboden, maar na de onafhankelijkheid vielen veel mensen terug op het christendom. Het overige gedeelte bleef echter ongelovig en de hoeveelheid ongelovigen stijgt de afgelopen jaren een beetje. Onder de 20% vallen ook zeer kleine groepen die het jodendom en de islam aanhangen. Litouwen had ooit een grote groep Joden, maar deze verdween tijdens de Tweede Wereldoorlog. Bij de islam gaat het om een groep moslims die al sinds de 14e eeuw in Litouwen leeft.
Politiek
Nationale politiek
.jpg)
Sinds de onafhankelijkheid in 1990 is Litouwen een democratie. Het land heeft een jonge, maar sterke, democratische traditie. Litouwen is een zogenoemde parlementaire democratie, waarin het parlement de meeste macht heeft. Het parlement van Litouwen heet de Seimas en bestaat uit slechts één kamer van 141 zetels. Een parlementslid moet minimaal 25 jaar oud zijn om gekozen te kunnen worden. Het kiezen gebruikt door middel van rechtstreekse verkiezingen, die om de 4 jaar gehouden worden.
Het staatshoofd van Litouwen is president Gitanas Nausėda. die sinds 2019 president is. De president wordt direct gekozen in rechtstreekse verkiezingen voor een periode van vijf jaar. Hij mag maximaal twee termijnen zitten. De president is verantwoordelijk voor de bescherming en buitenlandse relaties van het land en is het hoofd van het leger. De president kiest de premier, tegenwoordig Saulius Skvernelis, en de andere ministers van het kabinet.
Bestuurlijke indeling
Litouwen bestaat uit 10 districten. Alle districten zijn vernoemd naar de hoofdstad van het district:
- Alytus, met als hoofdstad Alytus.
- Kaunas, met als hoofdstad Kaunas.
- Klaipėda, met als hoofdstad Klaipėda.
- Marijampolė, met als hoofdstad Marijampolė.
- Panevėžys, met als hoofdstad Panevėžys.
- Šiauliai, met als hoofdstad Šiauliai.
- Tauragė, met als hoofdstad Tauragė.
- Telšiai, met als hoofdstad Telšiai.
- Utena, met als hoofdstad Utena.
- Vilnius, met als hoofdstad Vilnius.
Economie
.jpg)
In Litouwen betaald ben sinds 2015 met de euro. Sinds het jaar 2000 is de Litouwse economie eigenlijk alleen maar gegroeid. Litouwen is tegenwoordig een open markteconomie (vergelijkbaar met Nederland en België). Na de val van het communisme en de onafhankelijkheid groeiende de economieën van Estland, Letland en Litouwen hard. De drie werden hierdoor de Baltische tijgers genoemd. De drie landen wisten hun verouderde planeconomie in een moderne economie om te toveren in een relatief korte tijd.
De grootste handelspartners van Litouwen zijn Rusland, Letland, Duitsland, Polen, de Verenigde Staten, Zweden, Estland, Italië en Nederland. Litouwen is bekend vanwege de lage belastingen. De inkomsten- en bedrijfsbelastingen zijn in Litouwen het laagste van heel Europa. Sommige buitenlandse bedrijven hebben hierdoor kantoren en fabrieken in Litouwen, zoals Google, Uber en Danske Bank. Door de goede internetverbindingen in Litouwen heeft het land ook veel ICT en banken.
Litouwen is niet heel erg populair onder toeristen, maar sinds het toetreden tot de Europese Unie komen er elk jaar meer toeristen naar het land. Vooral Duitse, Russische, Letse, Poolse en Wit-Russische toeristen komen veel in Litouwen. De Koerse Schoorwal en het stadje Nida zijn erg populair onder toeristen.
Fotogalerij
Locatie in Europa
Satelietfoto
Vlag van Litouwen in de Sovjet-Unie periode
Wapen van Litouwen in de Sovjet-Unie periode
Externe link
|
Europese Unie | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
|||||||||
| Landen, afhankelijke gebieden en niet-erkende staten in Europa | 
| ||
|---|---|---|---|
| Albanië · Andorra · Armenië · Azerbeidzjan · België · Bosnië en Herzegovina · Bulgarije · Cyprus · Denemarken · Duitsland · Estland · Finland · Frankrijk · Georgië · Griekenland · Hongarije · IJsland · Ierland · Italië · Kazachstan · Kroatië · Letland · Liechtenstein · Litouwen · Luxemburg · Malta · Moldavië · Monaco · Montenegro · Nederland · Noord-Macedonië · Noorwegen · Oekraïne · Oostenrijk · Polen · Portugal · Roemenië · Rusland · San Marino · Servië · Slovenië · Slowakije · Spanje · Tsjechië · Turkije · Vaticaanstad · Verenigd Koninkrijk · Wit-Rusland · Zweden · Zwitserland Alle schuine landen liggen ook in een ander werelddeel. Afhankelijke gebieden: Ålandseilanden · Faeröer · Gibraltar · Guernsey · Jan Mayen · Jersey · Man · Spitsbergen |
|||