Lijstduwer
Een lijstduwer is een bekende kandidaat tijdens verkiezingen die helemaal onderaan de kieslijst voor een politieke partij staat. De lijstduwer staat hierdoor op een onverkiesbare plaats. Vaak is een lijstduwer een bekend persoon, zoals een schrijver, activist, professor, oud-politici, topsporter of andere beroemdheid. Een lijstduwer wil zelf niet verkozen worden, maar stelt zich toch verkiesbaar om een partij meer stemmen of meer bekendheid te geven. Het is dus een manier om steun voor een partij uit te spreken.
In Nederland maken verschillende partijen iedere verkiezingen gebruik van lijstduwers. Ze worden niet alleen gebruikt tijdens de Tweede Kamerverkiezingen, maar ook tijdens de gemeenteraadsverkiezingen, de Europese Parlementsverkiezingen en de Provinciale Statenverkiezingen. Je ziet bijvoorbeeld dat landelijk bekende politici meedoen als lijstduwer namens de partijafdeling in hun provincie of gemeente. Hiermee willen ze deze afdelingen van de partij steunen.
In België bestaan er geen lijstduwers, maar verruimingskandidaten. Ook verruimingskandidaten hebben geen bedoeling om verkozen te worden (en hebben vaak geen partijlidmaatschap). In tegenstelling tot een lijstduwer zijn verruimingskandidaten niet altijd onder aan de lijst. In de Belgische politiek worden zij ook wel witte konijnen genoemd, omdat ze vaak plotseling tevoorschijn worden "getoverd".
Een lijstduwer moet niet verward worden met een lijsttrekker die op de eerste plaats van een kieslijst staat.
Kritiek
Er is ook kritiek op het gebruik van lijstduwers. Sommige mensen vinden namelijk dat het "kiezersbedrog" is. De lijstduwer geeft namelijk van tevoren aan zijn zetel niet in te nemen, maar dit staat niet op het stembiljet aangegeven. Hierdoor kunnen kiezers stemmen voor een kandidaat die nooit hen zal vertegenwoordigen.
Andere mensen vinden deze kritiek niet terecht. Een lijstduwer staat op een onverkiesbare plek. En kan dus alleen met voorkeurstemmen gekozen worden. Iets dat vrij moeilijk is. Ook maken lijstduwers in de Nederlandse media vaak bekend dat zij geen behoefte hebben om hun zetel in te nemen.
Voorbeelden
- Tijdens de gemeenteraadsverkiezingen van 2022 was presentator en historicus Maarten van Rossum lijstduwer voor de Partij van de Arbeid (PvdA) in Utrecht.
- Tijdens de Tweede Kamerverkiezingen in 2017, 2021 en 2023 was topsporter Maarten van der Weijden lijstduwer voor de Volkspartij voor Vrijheid en Democratie (VVD).
- Tijdens de Europese Parlementsverkiezingen van 2006 had de Partij voor de Dieren (PvdD) een hele rij aan lijstduwers, waaronder actrice Georgina Verbaan, rechtenfilosoof Paul Cliteur, presentator Martin Gaus en schrijver Maarten 't Hart.