Lijst van Nederlandse spreekwoorden P-U

Spreekwoorden A t/m E - F t/m J - K t/m O - P t/m U - V t/m Z

Uitdrukkingen en gezegden A t/m E - F t/m J - K t/m O - P t/m U - V t/m Z

paard

Men mag een gegeven paard niet in de bek kijken.

Men mag niet klagen over de kwaliteit van iets dat men gratis krijgt.

De paarden die de haver verdienen, krijgen ze niet.

Een verdienste blijft vaak onbeloond.

Het oog van de meester maakt het paard vet.

Als de baas toekijkt gaat alles beter.

Waar het paard aangebonden is, moet het vreten.

Wie gebonden is moet zich aanpassen.

Denken moet je aan een paard overlaten, die hebben een groter hoofd.

Niet teveel denken maar doen.

Witte paarden hebben veel stro nodig.

Pronkzieke vrouwen kosten veel geld.

pastoor

De koe van de pastoor eet iedere dag mals gras.

Wie trouw is aan machtige mensen, heeft een heerlijk leven.

De pastoor gaat voor en de dominee loopt met hem mee.

Altijd eerst de machtige mensen, dan de mindere mens.

Als de boeren niet meer klagen en de pastoors niet meer vragen, dan nadert het einde der dagen

Sommige mensen veranderen nooit.

Hij kijkt er naar uit als de pastoor naar het geld in het kerkenzakje

Hij kijkt ergens vol verwachting naar uit.

Wie de pastoor niet eert, wie zijn absolutie riskeert

Om je ambitie te bereiken, moet je extra aardig zijn voor de hoge heren.

Paus

Dat gebeurt pas als de Paus een geus wordt

Dat gebeurt nooit

Hij is in Rome geweest, maar heeft de Paus gemist

Hij heeft het belangrijkste laten schieten

pen

Het puntje van een scherpe pen is 't felste wapen dat ik ken.

(toegeschreven aan Huygens)

De pen is machtiger dan het zwaard.

Door het publiceren van teksten kan men meer invloed uitoefenen dan door het toepassen van geweld.

Piet

Beter blooie Piet dan dooie Piet.

Beter een aarzelend iemand dan iemand die ondoordacht handelt.

pot

De pot verwijt de ketel dat hij zwart ziet.

Iemand verwijt een ander iets waaraan hij zich zelf ook schuldig maakt.

Kleine potjes hebben grote oren.

Je moet uitkijken met wat je zegt als er kinderen bij zijn.

In de kleinste potjes zit de beste zalf.

Kleine dingen of gebeurtenissen hebben vaak een grote waarde.

Op ieder potje past een dekseltje.

Bij iedereen hoort iemand.

put

Als het kalf verdronken is, dempt men de put.

(Preventieve) maatregelen komen altijd te laat.

raad

Goede raad is duur.

Het is moeilijk nog een goede oplossing te vinden.

Goede raad is goud waard.

Met goede aanwijzingen kan je heel veel doen.

Komt tijd, komt raad

Als je even afwacht, zal zich een oplossing aandienen

renegaat

Een renegaat is nog erger dan een Turk

Een vroegere vriend is een veel gevaarlijker vijand dan iemand die altijd een vijand is geweest.

roest

Rust roest.

Als men niets meer doet, treedt het verval en de veroudering in.

(Waarschijnlijk het kortste spreekwoord in het Nederlands.)

Rome

Alle wegen leiden naar Rome.

(Alternatieve vorm: Vele wegen leiden naar Rome.)

Betekenis: er zijn meerdere methoden om iets te bereiken.

De Romeinen waren pioniers op het gebied van de wegenbouw. Vanuit hun hoofdstad Rome werden vele wegen aangelegd om met hun legioenen alle uithoeken van het rijk te kunnen bereiken, bijvoorbeeld de Via Appia. Vandaar dat de meeste wegen inderdaad van en naar Rome liepen.

rook

Waar rook is, is vuur

Waar geruchten over wangedrag zijn, zal er ook wel iets mis zijn.

roos

Er zijn geen rozen zonder doornen.

Bij elk geluk is er ook verdriet.

rust

Rust roest.

Als men niets meer doet, treedt het verval en de veroudering in.

(Waarschijnlijk het kortste spreekwoord in het Nederlands.)

Na gedane arbeid is het goed rusten.

als een klusje geklaard is kan men er tevreden op terug kijken dat het af is

schaap

Zo koud als een kaalgeschoren schaap.

Heel erg koud.

Als er één schaap over de dam is, volgen er meer.

Als één persoon iets nieuws geprobeerd heeft, durven anderen ook wel.

Er gaan vele makke schapen in een hok.

Als men zich rustig houdt, kunnen veel mensen in een kleine ruimte verblijven.

schieten

Niet geschoten is altijd mis.

Het is altijd de moeite waard om iets te proberen, ook al weet men van tevoren niet of het lukt.

schijn

Schijn bedriegt

Dingen zijn niet altijd zoals ze zich voordoen.

schip

Een schip op het strand een baken in zee.

Lering trekken uit andermans ongeluk; om te voorkomen dat hetzelfde ongeluk jou treft.

Als 't schip zinkt dan zinkt ook de lading.

Als een zaak bankroet gaat, dan is men meestal ook alles kwijt.

Een klein lek doet een groot schip zinken.

Een geringe onachtzaamheid kan tot grote schade leiden.

schoen

Wie de schoen past, trekke hem aan.

(gezegd van een kritische uitspraak)

Dit wordt niet tot een specifieke persoon gezegd. Laat iedereen voor zichzelf nagaan of dit op hem van toepassing is.

De drager kan het beste zeggen waar de schoen wringt.

Degene die een probleem heeft, kan de kern van dit probleem vaak het scherpste benoemen.

schoenmaker

Schoenmaker, blijf bij je leest!

Hou je niet bezig met dingen waar je niets van weet.

slof

Wie zijn klomp breekt, schiet gemakkelijk uit zijn slof.

Als je wordt teleurgesteld, kun je gemakkelijk boos worden.

smaak

Over smaak valt niet te twisten.

Over verschil in smaak moet men geen ruzie maken.

soep

De soep wordt nooit zo heet gegeten, als zij wordt opgediend.

Er worden meestal minder zware maatregelen toegepast dan was aangekondigd.

spaanders

Waar gehakt wordt, vallen spaanders.

Waar gewerkt wordt, gebeuren ongelukken.

spoed

Haastige spoed is zelden goed.

Zaken in te hoog tempo afwerken vergroot de kans op fouten.

spuit

Spuit elf geeft ook modder.

Over iemand die een opmerking maakt of iets zegt wat al gezegd is.

stad

Beter van een stad dan van een dorp.

Je kan beter wat krijgen van een rijk persoon dan van een arme.

Strijd

Zonder strijd, geen overwinning.

Na grote inspanning wordt succes pas bereikt.

stuurlui

De beste stuurlui staan aan wal.

Buitenstaanders hebben veel commentaar. Het is gemakkelijk commentaar te hebben als men geen verantwoordelijkheid draagt.

tand

Die de minste tanden hebben, kauwen het meest

De domste mensen voeren gewoonlijk het hoogste woord.

Oog om oog en tand om tand.

Wraak nemen, verbitterd vechten.

thuis

Oost west, thuis best.

Het is thuis het allerprettigst.

Zoals het klokje thuis tikt, tikt het nergens.

Uiteindelijk gaat er niets boven het eigen huis.

Zoals het handje thuis tost, tost het nergens.

Uiteindelijk gaat er niets boven het eigen huis.

tijd

De tijd gaat snel, gebruik haar wel.

Verspil nooit de tijd die je kan gebruiken.

De tijd heelt alle wonden.

Na lange tijd zal de pijn vanzelf over gaan.

Tijd is geld.

Zaken zo snel mogelijk voor elkaar krijgen is het goedkoopste.

Beidt Uw tijd, duur Uw uur.

Op de toren van de Amsterdamse koopmansbeurs.

Komt tijd, komt raad.

Er zal mettertijd wel een oplossing komen. (Dus: maak je niet teveel zorgen).

toon

Het is de toon die de muziek maakt.

Het gaat om de manier waarop iets gezegd wordt.

Uit het Frans: "C'est le ton qui fait la musique"

In het Duits: "Der Ton macht die Musik."

tuin

Wie zijn eigen tuintje wiedt, ziet het onkruid van een ander niet.

Het is beter om energie te steken in het verbeteren van jezelf, dan in het bekritiseren van anderen.

Met een dochter begiet je de tuin van de buurman

(Iraans spreekwoord)

Een dochter kost je een bruidsschat

uil

Elk meent zijn uil een valk te zijn.

Elke ouder denkt dat zijn kind het beste is

Een uiltje knappen.

Een dutje doen

uitstel

Stel niet uit tot morgen, wat gij heden doen kunt.

Doe de dingen vandaag als het mogelijk is.

Van uitstel komt afstel.

Als je iets niet meteen doet, loop je het risico dat het nooit meer gebeurt.

uitzondering

De uitzondering bevestigt de regel

Overal zijn er uitzonderingen.