Karel V van het Heilige Roomse Rijk: verschil tussen versies

Versie van 2 jan 2014 12:22

Karl (Gent, België, 24 februari 1500 – Yuste, Spanje, 21 september 1558) was een groot heerser. Hij werd leider over de gehele Nederlanden (Betekenis: dat wat nu Nederland, België en Luxemburg heet), hij was de eerste koning van Spanje, hij was aartshertog van Oostenrijk en keizer van het Heilige Roomse Rijk. Zijn ouders waren Felipe I van Castilië en Juana van Aragon.

In Nederland wordt vaak de naam Karel gebruikt en het is niet duidelijk of zijn naam Karl of Carlos was, maar hier is hij in ieder geval bekend als Karl.

Macht

Afstamming

Dankzij drie zeer belangrijke huwelijken is Karl zeer machtig geworden

Karl V was zo machtig omdat hij allerlei verschillende titels (functies) van zijn familie heeft geërfd. De opa's en oma's van Karl V behoorden allen tot een ander vorstengeslacht (familie van vorsten):

Maximilian I van het Heilige Roomse Rijk, opa aan vaderszijde, behoorde tot het vorstengeslacht Habsburg. Leden van het huis (een familie wordt wel huis genoemd) Habsburg hebben voor Maximilians dood steeds de erfbare titel Aartshertog van Oostenrijk gekregen. Oostenrijk lag binnen de grenzen van het Heilige Roomse Rijk, maar het was wel een eigen land. Dat houdt dus in dat Aartshertogen van Oostenrijk steeds aan de keizer van het Heilige Roomse Rijk geld moesten betalen om eigen wetten te mogen hebben. Maximilian was toevallig zelf naast Aartshertog van Oostenrijk ook nog keizer van het Heilige Roomse Rijk, maar deze laatste was geen erfbare titel.
Marie van Bourgondië, oma aan de vaderszijde, behoorde tot het vorstengeslacht van Bourgondische hertogen. In de loop der jaren hebben Bourgondische hertogen, meestal op eerlijke wijze, allerlei Nederlandse gewesten in het bezit gekregen. De Nederlandse gewesten waren allerlei verschillende landen binnen het Heilige Roomse Rijk waarvan de baas geld aan de keizer van het Heilige Roomse Rijk moest betalen om eigen wetten te mogen hebben. Bourgondië was ook zo'n land. Naast gravin van Bourgondië (zij had het graafschap-deel niet geërfd) was Marie ook nog:
- hertogin van Brabant
- hertogin van Gelre (Gelderland)
- hertogin van Limburg
- gravin van Lothier
- gravin van Luxemburg
- markgravin van Namen
- gravin van Artesië
- gravin van Charolais
- gravin van Vlaanderen
- gravin van Henegouwen
- gravin van Holland
- gravin van Zeeland
- gravin van Zutphen.
Fernando II van Aragon, opa aan de moederszijde, behoorde tot het het vorstengeslacht van koningen van Aragon. Zelf was hij ook koning van Aragon.
Isabel I van Castilië, oma aan de moederszijde, behoorde tot het vorstengeslacht van koningen van Castilië. Zelf was zij ook koningin van Castilië.

Karl heeft alle erfbare titels die zijn grootouders in bezit hadden zelf gekregen. Hij kreeg niet alles in één keer, maar in 1519 kwam hij uiteindelijk in het bezit van al deze titels.

Aragon en Castilië werden sinds Karl over beide heerste tezamen Spanje genoemd. Zo werd Spanje dus gevormd. Tijdens de regeerperiode van Isabel I van Castilië heeft Columbus onder de Castiliaanse vlag het werelddeel Amerika ontdekt en zijn de Castilianen dus hier het rijk uit gaan breidden. Karl V heerste over het grootste deel van Midden-AmerikaMidden- en Zuid-Amerika.

Castilië (in werkelijkheid groter, vanwege Columbus)
Aragon

Keizerskeuze

Bestand:Heilige Roomse Rijk.jpg

Het Heilige Roomse Rijk. De witte strepen zijn de grenzen van nu.

Het keizerschap over het Heilige Roomse Rijk was niet erfelijk. De keizer werd telkens gekozen door de keurvorsten, die steeds een leider van een ander land kozen (er moet hierbij dus niet gedacht worden aan een democratie, want dat is heel anders). Ze kozen nu steeds weer een heersende aartshertog van Oostenrijk. Het was dus best voorspelbaar dat Karl tot keizer van het Heilige Roomse Rijk gekroond zou worden. Op 23 oktober 1520 gebeurde dit en werd hij gekroond door paus Leo X. Sinds dien heette hij Karl V, omdat hij de vijfde keizer van het Heilige Roomse rijk was die Karl heette. Voorgaande keizers van het Heilige Roomse Rijk met die naam waren:

Karl V had geen totale macht over het gebied wat rechts aangegeven wordt. Binnen de grenzen van het Heilige Roomse Rijk waren allerlei kleinere landjes. De leiders hiervan mochten eigen wetten hebben en op eigen wijze regeren, maar daarvoor moesten ze wel geld aan de keizer betalen. Karl V was zelf ook leider van zulke landjes binnen het Heilige Roomse Rijk (neem Oostenrijk en een aantal Nederlandse gewesten bijvoorbeeld).

Leider over de gehele Nederlanden

Allerlei voorouders van Karl V wilden zoveel mogelijk Nederlandse gewesten in handen krijgen. Karl was in feite al leider over de gehele Nederlanden bij zijn keizerschap, maar hij vond dit niet genoeg. Er waren immers kleinere landjes binnen de Nederlanden die geld aan Karl moesten betalen, maar Karel wou zelf leider over deze landjes zijn.

Zijn overgrootvader, Karel de Stoute (vader van Marie van Bourgondië), was al oorlog begonnen tegen de landen die Karl V nu wilde veroveren. Uiteindelijk is het Karl V gelukt leider over de gehele Nederlanden te worden, zonder dat hier kleinere landjes binnen waren. Hij werd:

in 1524 Heer van Friesland
in 1525 Heer van Doornik en het Doornikse
in 1528 Heer van Utrecht
in 1528 Heer van Overijssel
in 1528 Heer van Drenthe
in 1528 Heer van Wedde
in 1528 Heer van Westwoldingerland
in 1536 Heer van Groningen
in 1543 Hertog van Gelre
in 1543 Graaf van Zutphen

Zo is Karl V in 1543 dus leider over de gehele Nederlanden geworden.

Huwelijk en kinderen

Op 10 maart 1526 trouwde hij in Sevilla met Isabel van Portugal. Ze kregen vijf kinderen:

Felipe (21 mei 1527 - 13 september 1598)
María (21 juni 1528 - 26 februari 1603)
Fernando (1530-1530)
Juana (26 juni 1537 - 7 september 1573)
Juan (20 april 1539 - 20 april 1539)

Troonsafstand

In 1555 tradt hij af en volgde zijn oudste zoon hem op; de oude keizer was oud geworden en leidde aan de jicht en aan artritis. Hij kon niet meer goed regeren maar zijn zoon kon dat wel. Het volk was erg verdrietig want de keizer was populairder dan zijn zoon.

Externe links

Weetje Karl de Vijfde

Dit artikel is een beginnetje. Je wordt uitgenodigd op bewerk te klikken om dit artikel aan te vullen.

Meer informatie over dit onderwerp vind je hier:
Tekst: Wikipedia • NPO Kennis • Google
Afbeeldingen: Wikimedia Commons (oud) • WikiKids Beeldbank
Clipjes: Schooltv • Beeld & Geluid • YouTube

Dit artikel is een beginnetje.

Maak een account aan en help mee!

@@ Regel 1: / Regel 1: @@
-[[Afbeelding:Carlos V van het Heilige Roomse Rijk.jpg|right|200px|Karel de Vijfde]]
+[[Afbeelding:Carlos V van het Heilige Roomse Rijk.jpg|right|200px|Karl de Vijfde]]
-'''Carlos''' ([[Gent]], [[België]], 24 [[februari]] 1500 – [[Yuste]], [[Spanje]], 21 [[september]] 1558) was een groot heerser. Hij werd leider over de gehele [[Nederlanden]] (Betekenis: dat wat nu Nederland, België en Luxemburg heet), hij was de eerste koning van Spanje, hij was aartshertog van Oostenrijk en keizer van het [[Heilige Roomse Rijk]]. Zijn ouders waren [[Felipe I van Castilië]] en [[Juana van Aragon]].
+'''Karl''' ([[Gent]], [[België]], 24 [[februari]] 1500 – [[Yuste]], [[Spanje]], 21 [[september]] 1558) was een groot heerser. Hij werd leider over de gehele [[Nederlanden]] (Betekenis: dat wat nu Nederland, België en Luxemburg heet), hij was de eerste koning van Spanje, hij was aartshertog van Oostenrijk en keizer van het [[Heilige Roomse Rijk]]. Zijn ouders waren [[Felipe I van Castilië]] en [[Juana van Aragon]].
-In [[Nederland]] wordt vaak de naam '''Karel''' gebruikt en het is niet duidelijk of zijn naam '''Karl''' of Carlos was, maar hier is hij in ieder geval bekend als Carlos.
+In [[Nederland]] wordt vaak de naam '''Karel''' gebruikt en het is niet duidelijk of zijn naam '''Karl''' of '''Carlos''' was, maar hier is hij in ieder geval bekend als Karl.
 ==Macht==
 ===Afstamming===
-[[Afbeelding:Karel_V_afstamming.jpg|thumb|right|300px|Dankzij drie zeer belangrijke huwelijken is Karel zeer machtig geworden]]
+[[Afbeelding:Karel_V_afstamming.jpg|thumb|right|300px|Dankzij drie zeer belangrijke huwelijken is Karl zeer machtig geworden]]
-Karel V was zo machtig omdat hij allerlei verschillende titels (functies) van zijn familie heeft geërfd. De opa's en oma's van Karel V behoorden allen tot een ander vorstengeslacht (familie van vorsten):
+Karl V was zo machtig omdat hij allerlei verschillende titels (functies) van zijn familie heeft geërfd. De opa's en oma's van Karl V behoorden allen tot een ander vorstengeslacht (familie van vorsten):
 *'''[[Maximilian I van het Heilige Roomse Rijk]]''', opa aan vaderszijde, behoorde tot het vorstengeslacht [[Habsburg]]. Leden van het huis (een familie wordt wel huis genoemd) Habsburg hebben voor Maximilians dood steeds de erfbare titel Aartshertog van Oostenrijk gekregen. Oostenrijk lag binnen de grenzen van het [[Heilige Roomse Rijk]], maar het was wel een eigen land. Dat houdt dus in dat Aartshertogen van Oostenrijk steeds aan de keizer van het Heilige Roomse Rijk geld moesten betalen om eigen wetten te mogen hebben. Maximilian was toevallig zelf naast Aartshertog van Oostenrijk ook nog keizer van het Heilige Roomse Rijk, maar deze laatste was geen erfbare titel.
 *'''[[Marie van Bourgondië]]''', oma aan de vaderszijde, behoorde tot het vorstengeslacht van Bourgondische hertogen. In de loop der jaren hebben Bourgondische hertogen, meestal op eerlijke wijze, allerlei Nederlandse gewesten in het bezit gekregen. De Nederlandse gewesten waren allerlei verschillende landen binnen het Heilige Roomse Rijk waarvan de baas geld aan de keizer van het Heilige Roomse Rijk moest betalen om eigen wetten te mogen hebben. Bourgondië was ook zo'n land. Naast gravin van Bourgondië (zij had het graafschap-deel niet geërfd) was Marie ook nog:
@@ Regel 26: / Regel 26: @@
 *'''[[Isabel I van Castilië]]''', oma aan de moederszijde, behoorde tot het vorstengeslacht van koningen van Castilië. Zelf was zij ook koningin van Castilië.
-Karel heeft alle erfbare titels die zijn grootouders in bezit hadden zelf gekregen. Hij kreeg niet alles in één keer, maar in 1519 kwam hij uiteindelijk in het bezit van al deze titels.
+Karl heeft alle erfbare titels die zijn grootouders in bezit hadden zelf gekregen. Hij kreeg niet alles in één keer, maar in 1519 kwam hij uiteindelijk in het bezit van al deze titels.
-Aragon en Castilië werden sinds Karel over beide heerste tezamen [[Spanje]] genoemd. Zo werd Spanje dus gevormd. Tijdens de regeerperiode van Isabel I van Castilië heeft [[Columbus]] onder de Castiliaanse vlag het werelddeel [[Amerika]] ontdekt en zijn de Castilianen dus hier het rijk uit gaan breidden. Karel V heerste over het grootste deel van Midden- en Zuid-Amerika.
+Aragon en Castilië werden sinds Karl over beide heerste tezamen [[Spanje]] genoemd. Zo werd Spanje dus gevormd. Tijdens de regeerperiode van [[Isabel I van Castilië]] heeft [[Columbus]] onder de Castiliaanse vlag het werelddeel [[Amerika]] ontdekt en zijn de Castilianen dus hier het rijk uit gaan breidden. Karl V heerste over het grootste deel van [[Midden-AmerikaMidden-]] en [[Zuid-Amerika]].
 <center><gallery>
 Afbeelding:LocationKingdomOfCastile.png|Castilië (in werkelijkheid groter, vanwege Columbus)
@@ Regel 36: / Regel 36: @@
 ===Keizerskeuze===
 [[Afbeelding:Heilige_Roomse_Rijk.jpg|thumb|right|300px|Het Heilige Roomse Rijk. De witte strepen zijn de grenzen van nu.]]
-Het keizerschap over het [[Heilige Roomse Rijk]] was niet erfelijk. De keizer werd telkens gekozen door de keurvorsten, die steeds een leider van een ander land kozen (er moet hierbij dus niet gedacht worden aan een [[democratie]], want dat is heel anders). Ze kozen nu steeds weer een heersende aartshertog van Oostenrijk. Het was dus best voorspelbaar dat Karel tot keizer van het Heilige Roomse Rijk gekroond zou worden. Op 23 oktober 1520 gebeurde dit en werd hij gekroond door [[paus Leo X]]. Sinds dien heette hij Karel V, omdat hij de vijfde keizer van het Heilige Roomse rijk was die Karel heette. Voorgaande keizers van het Heilige Roomse Rijk met die naam waren:
+Het keizerschap over het [[Heilige Roomse Rijk]] was niet erfelijk. De keizer werd telkens gekozen door de keurvorsten, die steeds een leider van een ander land kozen (er moet hierbij dus niet gedacht worden aan een [[democratie]], want dat is heel anders). Ze kozen nu steeds weer een heersende aartshertog van [[Oostenrijk]]. Het was dus best voorspelbaar dat Karl tot keizer van het [[Heilige Roomse Rijk]] gekroond zou worden. Op 23 [[oktober]] 1520 gebeurde dit en werd hij gekroond door [[paus Leo X]]. Sinds dien heette hij Karl V, omdat hij de vijfde keizer van het Heilige Roomse rijk was die Karl heette. Voorgaande keizers van het Heilige Roomse Rijk met die naam waren:
-*[[Karel de Grote]] (oftewel Karel I van het Heilige Roomse Rijk)
+*[[Karel de Grote|Karl de Grote]], Karl de Grote
+*[[Karl de Kale]]
-*[[Karel de Kale]] (oftewel Karel II van het Heilige Roomse Rijk)
+*[[Karl de Dikke]]
-*[[Karel III de Dikke]] (oftewel Karel III van het Heilige Roomse Rijk)
-*[[Karel IV van het Heilige Roomse Rijk]]
+*[[Karl IV van het Heilige Roomse Rijk]]
-Karel V had geen totale macht over het gebied wat rechts aangegeven wordt. Binnen de grenzen van het Heilige Roomse Rijk waren allerlei kleinere landjes. De leiders hiervan mochten eigen wetten hebben en op eigen wijze regeren, maar daarvoor moesten ze wel geld aan de keizer betalen. Karel V was zelf ook leider van zulke landjes binnen het Heilige Roomse Rijk (neem Oostenrijk en een aantal Nederlandse gewesten bijvoorbeeld).
+Karl V had geen totale macht over het gebied wat rechts aangegeven wordt. Binnen de grenzen van het Heilige Roomse Rijk waren allerlei kleinere landjes. De leiders hiervan mochten eigen wetten hebben en op eigen wijze regeren, maar daarvoor moesten ze wel geld aan de keizer betalen. Karl V was zelf ook leider van zulke landjes binnen het Heilige Roomse Rijk (neem Oostenrijk en een aantal Nederlandse gewesten bijvoorbeeld).
 ==Leider over de gehele Nederlanden==
-Allerlei voorouders van Karel V wilden zoveel mogelijk Nederlandse gewesten in handen krijgen. Karel was in feite al leider over de gehele Nederlanden bij zijn keizerschap, maar hij vond dit niet genoeg. Er waren immers kleinere landjes binnen de Nederlanden die geld aan Karel moesten betalen, maar Karel wou zelf leider over deze landjes zijn.
+Allerlei voorouders van Karl V wilden zoveel mogelijk Nederlandse gewesten in handen krijgen. Karl was in feite al leider over de gehele Nederlanden bij zijn keizerschap, maar hij vond dit niet genoeg. Er waren immers kleinere landjes binnen de Nederlanden die geld aan Karl moesten betalen, maar Karel wou zelf leider over deze landjes zijn.
-Zijn overgrootvader, [[Karel de Stoute]] (vader van Marie van Bourgondië), was al oorlog begonnen tegen de landen die Karel V nu wilde veroveren. Uiteindelijk is het Karel V gelukt leider over de gehele Nederlanden te worden, zonder dat hier kleinere landjes binnen waren. Hij werd:
+Zijn overgrootvader, [[Karel de Stoute]] (vader van Marie van Bourgondië), was al oorlog begonnen tegen de landen die Karl V nu wilde veroveren. Uiteindelijk is het Karl V gelukt leider over de gehele Nederlanden te worden, zonder dat hier kleinere landjes binnen waren. Hij werd:
 *in 1524 Heer van Friesland
 *in 1525 Heer van Doornik en het Doornikse
@@ Regel 59: / Regel 59: @@
 *in 1543 Graaf van Zutphen
-Zo is Karel V in 1543 dus leider over de gehele Nederlanden geworden
+Zo is Karl V in 1543 dus leider over de gehele Nederlanden geworden.
 ==Huwelijk en kinderen==
 Op 10 [[maart]] 1526 trouwde hij in [[Sevilla (stad)|Sevilla]] met [[Isabel van Portugal (1503-1539)|Isabel van Portugal]]. Ze kregen vijf kinderen:
@@ Regel 72: / Regel 73: @@
 ==Externe links==
-* [http://weetje-karel5.yurls.net/ Weetje Karel de Vijfde]
+* [http://weetje-karel5.yurls.net/ Weetje Karl de Vijfde]
 {{beginnetje}}