Jozef Stalin

Communisme
Stromingen
Marxisme Marxisme-leninisme Stalinisme Maoïsme Trotskisme Titoïsme Anarchocommunisme
Begrippen
Klassenstrijd Proletariaat Wereldrevolutie Internationalisme Dictatuur van het proletariaat Planeconomie
Sleutelfiguren
Karl Marx Friedrich Engels Leon Trotski Vladimir Lenin Jozef Stalin Mao Zedong
Portaal Politiek

Jozef Stalin in 1942

Jozef Stalin of Stalin (18 december 1878 - 5 maart 1953) was de tweede leider van de Sovjet-Unie, een communistisch land. De eerste leider van de Sovjet-Unie was Vladimir Lenin en toen die stierf (1924) had de Sovjet-Unie voorlopig niet echt een machtige leider. Stalin was toen een hoge functionaris die is gaan verhinderen dat andere belangrijke functionarissen langer gebruik zijn blijven maken van hun bevoegdheden. Hierdoor kreeg Stalin steeds meer macht over de Sovjet-Unie en is hij vijf jaar na Lenins dood de leider hiervan geworden (1929). Hij werd een autocraat (een dictator die het land écht goed onder controle heeft). In 1953 stierf hij en was zijn heerschappij afgelopen.

Veel mensen vonden het niet fijn hoe Stalin heerste. Zij wilden Stalin gevangen nemen of zelfs laten vermoorden. Daarom ging Stalin al zijn tegenstanders uitschakelen. Honderdduizenden mensen zijn geëxecuteerd. Ook wilde Stalin zijn land industrialiseren, (moderniseren, bijvoorbeeld meer fabrieken bouwen) wat voor veel boeren niet zo voordelig was. Omdat de boeren in de Oekraïne in 1932 onvoldoende meewerkten aan de communistische politiek van het afpakken van land, liet Stalin alle voedsel zoals graan, naar steden als Moskou en Leningrad versturen. Daardoor is een groot deel van de bevolking van de Oekraïne in de winter van 1932-1933 verhongerd, waarschijnlijk waren dat er zo'n 7 miljoen.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog vocht Stalins leger hard tegen het leger van Duitsland. Duitsland werd toen geregeerd door dictator Adolf Hitler.

Stalin heeft dus als dictator veel leed veroorzaakt onder zijn volk. Toch is Stalin tot op de dag van vandaag een van de bekendste leiders uit de geschiedenis van Europa. Ook wordt hij door veel mensen beschouwd als iemand die kwaadaardiger was dan Hitler, omdat hij veel meer moorden op zijn geweten heeft. Hier hebben mensen veel meningsverschillen over.

Jeugd

Jozef Stalin is geboren in Gori in wat nu Georgië is. Zijn vader was een schoenmakersjongen en daarom waren ze erg arm. Zijn vader was erg agressief tegen Jozef en zijn broers en vermoordde er zelfs een paar, omdat ze te zwak waren. Gelukkig ging zijn vader weg en werd het rustiger in het gezin van Jozef.

Nadat hij uit huis ging, studeerde hij aan een universiteit, maar omdat hij zijn examens miste en hij ideeën had over het communisme werd hij in 1899 van school af gestuurd.

Van priester naar communist

Nadat Stalin van de universiteit was gestuurd werd hij op aandringen van zijn moeder seminarist (kandidaat priester) maar dat duurde niet lang. Hij voelde meer voor het atheïsme en zijn communistische ideeën zorgden er namelijk al snel voor dat hij zich aansloot bij een groep die zich de bolsjewieken noemde.

Maar hij werd opgepakt omdat het verboden was om de bolsjewieken te steunen. In 1903 lukte het hem om te ontsnappen uit zijn werkkamp in Siberië. Daarna werd hij een vriend van Lenin door zijn kennis over het buitenland.

Hij moest Rusland verlaten omdat hij nog steeds gezocht werd, en toen hij terug ging naar Rusland werd hij weer opgepakt. Pas toen de bolsjewieken aan de macht kwamen werd hij bevrijd.

In de politiek

Het lukte Stalin om steeds belangrijkere functies te vervullen. In 1919 werd het Politbureau opgericht, de machtigste commissie binnen de Communistische Partij. Het Politbureau kreeg 5 leden, en Stalin werd er daar één van. De andere leden waren Lenin, Leon Trotski, Lev Kamenev en Nikolai Krestinski.

Secretaris-generaal

Lenin wilde zich meer kunnen concentreren op het bestuur van het land, en zich minder bezig houden met het bestuur van de Partij. Daarom werd Stalin in april 1922 aangesteld als secretaris-generaal van de Partij. Dat betekende onder andere dat hij mocht beslissen welke andere mensen in de Partij bepaalde functies en macht kregen, of juist niet. In de jaren erna zou de functie van secretaris-generaal steeds belangrijker worden, omdat Stalin veel macht naar zichzelf toetrok.

Machtsstrijd

Op 21 januari 1924 stierf Lenin.

En een dag later kwam er een testament een geheim over Stalins gedraag. Lenin schreef dat Stalin onbetrouwbaar is. Hij mag niet de partijleider worden. Hij werd algemeen secretaris van de partij. Bij het versturen van de uitnodigingen van de begrafenis van Lenin stuurde hij naar Trotski een verkeerd tijdstip, zodat hij niet aanwezig was. Mede daardoor kon Stalin de machtsstrijd winnen tegen Leon Trotski, die eigenlijk de belangrijkste opvolger was van Lenin. Neem het woord "machtsstrijd" echter niet te letterlijk, want er vond namelijk geen oorlog tussen Stalin en Trotski plaats. Stalin probeerde er met zijn functie voor te zorgen dat de soldaten, de bestuurders en de agenten enkel naar hem zouden luisteren. Omdat Trotski ook heel hoog stond, moest hij zijn gezag daarvoor zien te ondermijnen. En dat lukte hem. Vervolgens bond Stalin de machtsstrijd aan met andere leiders van de partij. Ook die machtsstrijd wist hij te winnen.

Vanaf dat moment was hij de leider van de Sovjet-Unie, en dat zou hij maar liefst 25 jaar lang blijven. In het begin was hij nog geen alleenheerser, want de Partij was eigenlijk zo ingericht dat de macht bij een aantal mensen lag. Maar Stalin schakelde langzaam maar zeker zijn belangrijkste tegenstanders uit en maakte zijn eigen functie steeds belangrijker. Tegen het begin van de jaren '30 was de Partij zo veranderd dat Stalin een echte dictator kon worden genoemd.

Het vernietigen van kathedralen zoals deze was een deel van het hervormingsbeleid van Stalin

Hervormingen

Al meteen nadat hij de leider werd van de Sovjet-Unie begon hij al zijn concurrenten en politieke tegenstanders (dus de mensen die het niet met hem eens waren) uit de weg te ruimen. Dit deed hij ook om zijn eigen macht te behouden. Maar dat was niet de enige grote verandering die hij begon. Hij begon namelijk ook aan het hervormen van de economie en het bouwen van heel veel industrie. Jozef Stalin zorgde voor een groot aantal fabrieken. Dat bouwen gebeurde heel snel en dit kwam omdat Stalin heel veel dwangarbeiders gebruikte. Hij maakte 18 miljoen mensen tot slaaf. Stalin wilde de economie groter maken door meer mensen in de industrie te laten werken, en bijvoorbeeld minder op kleine boerderijtjes op het platteland. Om de economie succesvoller te maken, moesten alle fabrieken werken met de plannen die de Partij maakte. Daar stond bijvoorbeeld in hoeveel ze moesten produceren. Zo'n economie heet een planeconomie.

Hij besliste verder dat de landbouw gecollectiviseerd moest worden. Dat betekende dat de boeren, die nu allemaal een eigen kleine boerderij hadden, verplicht moesten gaan samenwerken. Hij liet hele grote boerderijen bouwen die eigendom waren van de staat. Die boerderijen heetten sovchozen. De boeren uit een hele regio moesten hun land en hun machines afgeven aan die grote staatsboerderij, en daar gaan werken. De rijke boeren, die altijd zelfstandig waren geweest, werden door Stalin en de Partij "koelakken" genoemd. Natuurlijk wilden die koelakken liever niet alles wat ze hadden zomaar kwijtraken, maar Stalin liet de koelakken oppakken en vermoorden of naar werkkampen in Siberië sturen.

Persoonlijkheidscultus

Op 21 december 1929 vierde Stalin zijn vijftigste verjaardag. Vanaf dat moment begon hij een steeds grotere rol te spelen in de propaganda: Stalin werd afgebeeld als een alwetende, almachtige en perfecte leider die alles aankon. Dit wordt een persoonlijkheidscultus genoemd.

Stalinkanaal

In 1933 werd het Stalinkanaal (nu= Witte Zeekanaal) geopend. Ongeveer 300.000 gevangenen hebben aan dit meer dan 200 kilometer lange kanaal gewerkt. Zo liet ook de Sovjet-Unie moderne hervormingen zien aan de buitenwereld. In werkelijkheid was het de aanleg voor een nieuw drama: meer dan 30.000 arbeiders stierven tijdens de aanleg. En dat terwijl het kanaal voor de meeste schepen niet eens diep genoeg was.

De Grote Zuivering

Verder zorgde Stalin er ook voor dat alle niet etnisch zuivere mensen (mensen die Stalin niet perfect vond zoals Hitler dat bij de joden had) werden vermoord of gedwongen moesten verhuizen. Hij liet ook iedereen oppakken die het niet met hem eens was, mensen die zijn macht bedreigden en al helemaal mensen die dingen deden als spioneren. Tijdens de Grote Zuivering (1934-1938) werden vanaf 1937 elke dag 1000 mensen vermoord. Tegen 1938 had Stalin hij al zijn tegenstanders uitgeschakeld. Daar zaten ook veel goede legergeneraals tussen. Dit maakte voor hem het begin met de oorlog tegen Hitler moeilijker. In die tijd hebben latere opvolgers van Stalin, namelijk Chroesjtsjov en Leonid Brezjnev snelle carrière kunnen maken.

De Tweede Wereldoorlog

Zie Sovjet-Unie in de Tweede Wereldoorlog voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

In 1939 sloot Stalin een niet-aanvalsverdrag met Adolf Hitler: het Molotov-Ribbentroppact. De Sovjet-Unie was namelijk nog niet klaar om de oorlog aan de gaan met Duitsland. Stalin en Hitler wisten beiden dat dit pact kort zou duren.

Hierna viel de Sovjet-Unie Finland binnen, ook wel de Winteroorlog genoemd. Door slechte legerkeuzes mislukte dit en werd er maar een klein deel veroverd. Ook werden de Baltische Staten door de Sovjet-Unie aangevallen (Estland, Letland en Litouwen). Het veroveren van deze landen lukte wel.

Oekraïne en Wit-Rusland waren zoiets als provincies van de Sovjet-Unie. Duitsland en de Sovjet-Unie zaten dus aan de weerszijden van Polen (bedenk wel dat de grenzen van de genoemde landen er heel anders uitzagen in die tijd). En toen Hitler Polen aanviel deed Stalin dit ook, daardoor werd de ene helft van de Sovjet-Unie en de andere van Duitsland. De Sovjet-Unie wilde namelijk niet dat Moskou dicht bij de grens zat, en gebruikte Polen dus als een soort buffer, ook wilden ze niet dat heel Polen onder controle kwam van Duitsland

In 1941 viel Hitler de Sovjet-Unie toch aan en hierop ontstond dus ook oorlog tussen Duitsland en de Sovjet-Unie. Samen met het Verenigd Koninkrijk, de Verenigde Staten en andere landen, probeerde Jozef Stalin Adolf Hitler te verslaan. In 1942 bij Stalingrad kwam er een keerpunt tegen Duitsland en werd het Duitse leger verslagen in 1943. Dankzij het grote leger van de Sovjet-Unie – Stalin had in de jaren 30 zijn leger vergroot – kon Europa vanuit het oosten bevrijd worden. De Duitsers hadden de Sovjet-Unie 10 miljoen soldaten en 11 miljoen burgers gekost. Op 6 juni 1944 landden troepen van de Geallieerden in Normandië, waarmee ook de bevrijding vanuit het westen begon.

Oostblok

Toen hij Duitsland uiteindelijk had verslagen was het Rode Leger (het leger van de Sovjet-Unie) verspreid in 1945 over heel oost-Europa. Eerst was het Stalin zijn bedoeling om al deze landen terug te geven zoals hij ook beloofd had aan de andere geallieerden. Later besloot hij echter om al deze landen tot satellietstaten (een land dat zich voordoet als onafhankelijk maar dit niet is) te maken. Hij zorgde dat alle landen communistisch werden en luisterden naar de Sovjet-Unie. Ook zorgde hij voor een deling van Duitsland.

In 1949 werd Stalin ook in China geëerd

Na de Tweede Wereldoorlog

Na de Tweede Wereldoorlog begon Stalin zijn leger weer uit te breiden (tussen 1947-1948). Het jaar daarop begon hij met de zuivering waarop de joden werden vervolgd. Ook begon hij zijn land razendsnel weer op te bouwen omdat hij bang was dat de Verenigde Staten hem zouden aanvallen. Ook dan zou hij populair blijven volgens de propagandisten. En op zijn zeventigste verjaardag nodigde Stalin de Chinese leider Mao Zedong uit in Moskou.

Stalin stierf op 5 maart 1953 in zijn huis, waarschijnlijk door een hersenbloeding. Omdat iedereen bang was voor Stalin, durfde niemand zijn kamer op te komen. Daardoor heeft hij ongeveer een dag lang op de grond gelegen achter zijn bureau. Vele mensen gingen huilend de straat op, nadat ze hoorden dat Stalin dood was. Hij was jarenlang verteld dat Stalin en de communistische revolutie de redder van het land was.

Massamoord

Stalin deed niet moeilijk om de dood van een of meer inwoners van zijn land. Hij zei: De dood van een bekende is een tragedie. De dood van miljoenen zijn een statistiek. Het is moeilijk te schatten hoeveel mensen zijn gestorven tijdens de regering van Stalin. Het moet ergens tussen de 20 en 40 miljoen zijn geweest. Een berucht voorbeeld is de hongerwinter in de Oekraïne in 1932-1933. Omdat de boeren niet meewerkten met zijn politiek, liet hij alle oogsten uitvoeren en brengen naar Moskou en verkopen aan het buitenland. Het gevolg was een hongersnood die tussen de 3 en de 7 miljoen mensen het leven heeft gekost. Die wordt de Holodomor genoemd en wordt soms met de Holocaust vergeleken.

Weetjes

• Stalin was niet zijn echte naam (het betekent man van staal in het Russisch).
• Stalin was eigenlijk een Georgiër en geen Rus!
• Stalin zat vroeger op de priesterschool, maar moest er af omdat hij verboden boeken las.
• Stalin had weinig op met zijn familie en liet sommige familieleden zelfs vermoorden.
• Stalin was wel dol op zijn enige dochter Svetlana. Zij werd geboren in 1926 en overleed in 2011.
• Stalin moest niets van zijn zoon Yakov hebben. Deze stierf in een concentratiekamp.
• Stalins andere zoon, Vasili, stierf volgens de officiële verhalen in 1962 aan alcoholisme.
• Lenins testament beschouwde hem als onbetrouwbaar en stelde dat Stalin geen macht mocht hebben.
• Stalin liet het mausoleum voor Lenins gebalsemde lichaam bouwen.
• Stalin trouwde twee keer.

Media

Video's

• Wie was Stalin? (NTR/High Speed History)
• Wie was Stalin? (NTR/Clipphanger)
• Goelag: Russische strafkampen onder Stalin (AVROTROS/EenVandaag in de klas)
• Wantrouwen in Rusland (VPRO/In Europa)

Informatie

• Jozef Stalin (Historiek)
• Getal: Stalins doden (VPRO Buitenland)

	Staatshoofden van de Sovjet-Unie en Rusland
Sovjet-Unie: Vladimir Lenin · Jozef Stalin · Nikita Chroesjtsjov · Leonid Brezjnev · Joeri Andropov · Konstantin Tsjernenko · Michail Gorbatsjov Russische Federatie (van na 1991): Boris Jeltsin · Vladimir Poetin · Dmitri Medvedev · Vladimir Poetin