Jan van Riebeeck

Johan Anthoniszoon (Jan) van Riebeeck was een chirurgijn (arts), en koopman in dienst van de VOC.

Biografie

Jan van Riebeeck werd geboren in Culemborg in april 1619 in Achterstraat 38 in Culemborg. Hij was een chirurgijn (een soort dokter) en koopman (handelaar). Zijn vader was ook een chirurgijn en zijn opa was een notaris en later schepenburgemeester van Culemborg. Na 11 jaar in Culemborg geleefd te hebben verhuisde hij naar Schiedam waarna hij als leerling chirurgijn naar Nederlands-Brazilië en naar Groenland ging.

In 1639 werd hij lid van de VOC en vertrok hij weer. Door een schipbreuk bracht hij een paar dagen door aan de kust van West-Afrika maar hij kwam uit eindelijk wel bij zijn oom in Batavia aan waar hij naar op weg was. Daarna ging hij nog naar Atjeh, Taiwan, China en Japan. Daarna ging hij terug naar Amsterdam in 1648, en vestigde zich als koopman. Een jaar later trouwde hij met Maria de la Queillerie. Ze kregen acht kinderen maar veel overleden op jonge leeftijd.

Na een paar jaar werd Jan van Riebeeck uitgezonden door de VOC om een verversingsstation (een plek waar boten kunnen aanleggen en nieuw fruit en andere levensmiddelen krijgen) te stichten. Die plaats heet nu Kaap de Goede Hoop wat een goede naam is aangezien het de hoop geeft dat je geen scheurbuik krijgt, want veel mensen kregen in die tijd scheurbuik doordat ze niet genoeg vers fruit aten. Op de Kaap legden ze tuinen aan voor fruit en groenten en een amandelhaag om vee uit de tuinen te houden. Hij was commandeur op Kaap de Goede Hoop tot 1662 toen hij werd opgevolgd Zacharias Wagener. Daarna ging hij terug naar Batavia. Daar was hij 3 jaar gouverneur van Nederlands-Malakka waarna zijn vrouw overleed aan de pokken. Hij hertrouwde met de weduwe Maria Scipioin en werd secretaris van de Hoge Regering van Indië. Hij bleef secretaris tot zijn dood op 18 januari 1677.

Culemborg & Zuid-Afrika

Culemborg en Zuid-Afrika waren sterk met elkaar verbonden. In 1952 werd zelfs in Culemborg en Zuid-Afrika met meerdere festiviteiten herdacht dat Jan van Riebeeck 300 jaar geleden voet aan wal zette. Bij die festiviteiten werd in Zuid-Afrika de hele Culemborgse markt nagebouwd. Die goede verbinding kwam onder andere door Jan van Riebeeck.

Jan en de VOC

De VOC was in die tijd het grootste handelsbedrijf ter wereld. De VOC had ook vestigingen in andere landen in de buurt bij Azië. De VOC sloegen hun eigen munten en hadden zelfs legers en oorlogsschepen waarmee ze hun bedrijf konden uitbreiden. Jan van Riebeeck werd geboren op 21 april 1619. Later in de 18e eeuw hebben de Engelsen verschillende van de VOC-vestigingen ingenomen en op 31 december 1799 verdween de VOC. Deze compagnie voerde handel met Indië. Daar naartoe reizen duurde erg lang, omdat ze geen motor in de boot hadden zitten. Onderweg stopte ze weleens, omdat ze het anders niet zouden redden en in Zuid-Afrika stichtte Jan van Riebeeck daar koloniën.

Het Jan van Riebeeckhuis

Het huis ‘de Fonteyn’ staat in Culemborg op Achterstraat 36-38. Hier zou Jan van Riebeeck geboren moeten zijn. Wat wel zeker is, is dat zijn opa daar heeft gewoond. Het huis komt uit de 16e eeuw en is nu een museum. In de tuin worden planten getoond die Van Riebeeck zelf ook liet aanplanten in de tuin van het verversingsstation Kaap de Goede Hoop, de Old Company’s Garden. Eén van de parken in het huidige Kaapstad draagt nog steeds deze naam. Het huis is ingericht zoals het er in de 16e eeuw uitgezien kan hebben en laat zien hoe Culemborg en Zuid-Afrika verbonden waren.

Gebruik

Het Jan van Riebeeckhuis was het geboortehuis van de beroemde VOC wereldreiziger Jan van Riebeeck. In 1966 werd het huis door de gemeente overgedragen aan de Jan van Riebeeck stichting. De stichting was in staat om de restauratie van het huis te betalen, die restauratie gebeurde van 1968 tot 1971. Vanaf 1985 tot 2008 werd het gebruikt als stadsarchief .Het Jan van Riebeeckhuis word sinds 2011 gebruikt als museum met onder andere kruiden uit Indonesië waar de VOC in handelde. Je kan er Woensdag 10.30-18.30 uur, Donderdag 10.30-18.30 uur, Vrijdag 10.30-21.00 uur en Zaterdag 10.00-17.30 voor maar 1 euro naar binnen. Het museum is vooral in een idyllische ommuurde binnentuin. In die tuin word niet alleen een beeld gegeven van Jan van Riebeeck maar ook van de relatie tussen Culemborg (Gelderland) en Zuid-Afrika. Het museum wil nu vooral de samenleving kennis laten maken met de persoonlijke geschiedenis van de 17e Eeuwse ontdekkingsreiziger Jan van Riebeeck en zijn rol in de ontwikkeling van Zuid-Afrika.

Het huis is gebouwd in de 16e eeuw en bevind zich vlak achter het stadshuis te Culemborg. Tussen 1622 en 1623 heeft de eerste vaste bewoner samen met notaris Govert Anthonisz het huis verbouwd. Het is tenslotte ook twee panden (dubbelpand). De oorspronkelijke structuur van het huis is gemoderniseerd, door de panden hoger te maken en er trapgevels in te bouwen. Toch is de bouwkunst van de 17e eeuw nog te zien, zoals de echt splittrap en de balklagen. Toen de tijd droeg het huis de naam ‘’de Fonteyn’’ nog met zich mee. Tussen 1640 en 1740 was Gaesbeeck de eigenaar. In 1966 droeg de gemeente van Culemborg het huis over aan De Nederlandse Stichting Jan van Riebeeckhuis, ook de stichting heeft het gebouw weer gerenoveerd tussen 1968 en 1971. Architect C.W. Royaards heeft bij dit project veel werk op zich genomen.Tot 1980 was het pand een museum, waarin uiteindelijk een notariskantoor is gevestigd. In 1985 kwam het stadsarchief in de plaats, dat in 2008 werd werd overgebracht aan het Regionaal Archief Rivierenland te Tiel.

Feitjes

• ‘ ‘Heeden is Gode loff aan de Caepse wijnen, d’eerste mael wijn geperst’ , schreef Jan van Riebeeck op 2 februari 1659 in zijn dagboek.
• In 1650 werd zijn eerste zoon in Amsterdam gedoopt, het eerste zoontje overleed snel.

Abraham van Riebeeck

Abraham van Riebeeck was de zoon van Jan van Riebeeck. Hij werd in het jaar 1653 geboren in Kaap de Goede Hoop. Dat is een verversingsstation van de VOC waar mensen eten en drinken konden halen. In 1662 gingen zijn ouders naar Nederlands Malakka. Toen vertrok Abraham met zijn broer naar Nederland. In 1676 begon hij een opleiding als onderkoopman bij de VOC. Hij was net als zijn vader een ontdekkingsreiziger. Hij overleed in 1713 aan dysenterie, een zware vorm van diarree.