Israël: verschil tussen versies

Uit Wikikids
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
(Versie 478266 van Maxie1hoi (overleg) ongedaan gemaakt / joden zijn aanhangers van het jodendom, Joden zijn een volk)
(26 tussenliggende versies door 14 gebruikers niet weergegeven)
Regel 1: Regel 1:
  +
{{Portaal beschikbaar|Israël}}
 
{{Israël}}
  
{{Israël}}
−
'''Israël''' is een [[land]] in het [[Midden-Oosten]]. Israël grenst aan [[Libanon]], [[Syrië]], [[Jordanië]] en [[Egypte]] en ligt aan de [[Middellandse Zee]].
 +
'''Israël''' (officieel de '''Staat Israël''') is een [[land]] in het [[Midden-Oosten]]. Israël grenst aan [[Libanon]], [[Syrië]], [[Jordanië]] en [[Egypte]] en ligt aan de [[Middellandse Zee]]. Het land heeft zo'n 8,7 miljoen inwoners, en de hoofdstad is, volgens Israël zelf [[Jeruzalem]] (veel andere landen erkennen Jeruzalem als hoofdstad niet. Voor de meeste andere landen is dat Tel Aviv). Zowel Israël als de [[Palestina]] claimen Jeruzalem als hoofdstad. Het is de enige staat in het Midden-Oosten waarvan de meerderheid van de inwoners geen moslim is, er wonen namelijk vooral joden.
−
Het land heeft zo'n 7,8 miljoen inwoners, en de hoofdstad is [[Jeruzalem]].
  
−
Het is de enige staat in het Midden-Oosten waarvan de meerderheid van de inwoners geen moslim is, er wonen namelijk vooral joden.
 
   
−
==Geschiedenis==
 +
== Naam ==
  +
De naam Israël komt uit de Hebreeuwse [[Bijbel]]. Daarin worstelt [[Jakob (aartsvader)|Jakob]] bij de rivier de Jabbok met [[God]]. Na afloop ga God hem die naam. De naam betekent 'strijder met God.' De nakomelingen heten Israëlieten. Toen de naam gekozen moesten worden, werd er heftig gediscusieerd over de naam. Andere opties waren Palestina of Zion. Uiteindelijk werd toch de Bijbelse naam Israël gekozen. Sommige mensen vinden dat het gebied waar Israël ligt eigenlijk Palestina heet. Ook wordt Israël door joden en christenen soms het ''Beloofde Land'' of het ''Heilige Land'' genoemd.
−
===Vroege geschiedenis===
  
−
De geschiedenis van Israël is een van de meest rumoerige landgeschiedenissen die er is.
 
   
  +
== Geschiedenis ==
−
Ruim 4000 jaar geleden was het land vooral bevolkt door [[nomaden]] en volken.
  
−
Op een Egyptische steen van 1209 v.C. wordt er voor het eerst vermelding gemaakt van een volk dat de naam Israël draagt, hoewel het waarschijnlijk is dat ze er al wat eerder woonden. De Israëlieten werden in de loop van de eeuwen door letterlijk tientallen volken aangevallen en bedreigd en tot een paar maal toe zijn ze bijna uitgeroeid, maar ze hebben wonderlijk genoeg toch stand gehouden.
  
   
  +
=== Mandaatgebied Palestina ===
−
Een van de volken die er eerst woonden, de Filistijnen, kreeg het aan de stok met Israël, maar ze verloren en de Filistijnen waren daarna compleet verdwenen als volk.
  
  +
Na afloop van de [[Eerste Wereldoorlog]] viel het [[Ottomaanse Rijk]] uiteen. De Britten kregen de macht over Palestina, wat daarna Mandaatgebied Palestina werd genoemd. Ook kregen de Britten de macht over het naburige [[Trans-Jordanië]], wat nu [[Jordanië]] is. Na de Tweede Wereldoorlog werd er het idee geopperd om met zoveel mogelijk Joden weer een eigen thuisstaat op te bouwen. Dit was mede door de gruwelijkheden die in de [[Holocaust (wereldoorlog)|Holocaust]] gebeurd zijn. Palestina was de beste plek omdat daar hun oorsprong lag. De [[Joden]] begonnen massaal naar Palestina te verhuizen. dit noemen we het [[Zionisme]]. De Arabieren die er ook wonen waren het daar niet mee eens en er ontstonden opstootjes tussen Joden en [[Arabieren]]. De [[Britten]] hadden daar geen zin in. In de Tweede Wereldoorlog waren ze al erg verzwakt en nu wilden ze niet nog meer mensen verliezen. Ze wilden het Mandaatgebied verlaten. Omdat Joden en Arabieren allebei het land wilden hebben bedacht de VN een plan. Ze zouden het gebied in drieën delen. Jeruzalem (0,7%) zou een internationale stad worden, de Joden zouden 56,4% krijgen en de Arabieren zouden 42,9% procent krijgen. Het plan dat [[Resolutie 181 Algemene Vergadering Verenigde Naties]] genoemd werd werd aangenomen door de VN en de Joden maar de Arabieren waren het er niet mee eens omdat ze in verhouding een kleiner deel kregen. In het mandaatgebied brak een burgeroorlog uit maar de Britten wilden zich er niet al te veel mee bemoeien en zouden op 15 mei vertrekken. In deze burgeroorlog gebeurden gruwelijke dingen. Joodse en Arabische terreurorganisaties pleegden aanslagen. De Joden moorden bijvoorbeeld [[Deir Yassin]] uit en pleegde een aanslag op het Koning David Hotel. De Arabieren pleegden een aanslag op het Joods Bureau en vielen een konvooi aan dat op weg was naar het Hadassah ziekenhuis op de [[Scopusberg]] in [[Jeruzalem]] (77 doden).
  +
[[Bestand:After war.jpg|links|miniatuur|310x310px|Israël na de Arabisch-Israëlische Oorlog]]
   
  +
===Arabisch-Israëlische Oorlog van 1948===
−
===Romeinse tijd en Middeleeuwen===
  
  +
's Avonds 14 mei, net voordat de Britten het mandaatgebied zouden verlaten, riep David Ben-Gurion een Joodse Staat uit. Hierop vielen [[Syrië]], [[Egypte]], [[Irak]], [[Jordanië]], [[Libanon]], [[Palestina]] (Arabische staat), [[Saoedi-Arabië]] en [[Jemen]] aan. De [[Arabisch-Israëlische Oorlog van 1948]] was begonnen. De Arabische landen (uitgezonderd Jordanië) wisten niet dat de Joodse leiders een overeenkomst hadden gesloten met de Jordaanse koning zodat Palestina tussen hun verdeeld kon worden. Jordanië kon zonder veel tegenstand de [[Westoever]] veroveren. Jeruzalem was erbuiten gehouden want die stad wilden ze beiden hebben. In het zuiden, de Negev woestijn, werd gevochten met Egypte waarbij Israël zich eerst gedeeltelijk moest terugtrekken. Syrië en Libanon vielen vanuit het noorden en Irak vanuit Noord-Jordanië. Jordanië had de Westoever veroverd en vocht rondom Jeruzalem met de Israëli's. De Arabieren hadden vrijwel geen winst geboekt toen er op 11 juni een wapenstilstand werd gesloten. Vanaf 8 juli begonnen de gevechten weer. Er werd aan beide zijden hard gevochten. Israël overwon wel delen van Palestina en met name in het noorden en bij de corridor naar Jeruzalem. Op 18 juli werd er nogmaals een wapenstilstand uitgeroepen die voortduurde tot 15 oktober. Er vonden veel gevechten plaats. In maart 1949 werd er een definitieve wapenstilstand uitgeroepen. In deze oorlog waren erge dingen gebeurd. De winnaar was Israël die 78% van het voormalige mandaatgebied in handen had gekregen maar zij hadden ook tegenslagen want Oost-Jeruzalem was in handen van Jordanië en dat zou blijven tot de [[Zesdaagse Oorlog]]. De Joodse heiligdommen waren afgesloten en synagogen werden veelal vernietigd. Nadat in maart de grens (groene lijn) tussen Israël en Jordanië was bepaald werd Israël in mei toegelaten tot de VN. Er brak nu een rustige tijd aan waarbij veel Joden naar Israël verhuisden.
−
[[File:Jerusalen siglo primero.jpg|300px|thumb|left|Jeruzalem in de Romeinse tijd]]
  
−
Israël, dat toen nog Judea heette, werd een [[Romeinen|Romeinse]] provincie in het jaar 6. Ook werd rond die tijd [[Jezus]] geboren.
  
−
In het jaar 66 begonnen de joden te rebelleren tegen de Romeinse overheerser, waarna [[Jeruzalem]] werd belegerd en er een grote slachting onder de Joden plaatsvond.
  
   
  +
=== De Suezcrisis ===
  +
[[Bestand:1956 Suez war - conquest of Sinai.jpg|miniatuur|310x310px|Verovering van de Sinaï woestijn]]
  +
In 1956 brak de [[Suezcrisis]] uit. Dat was een oorlog tussen Egypte en aan de andere kant [[Frankrijk]], het [[Verenigd Koninkrijk]] en Israël. De Egyptische premier nationaliseerde het [[Suezkanaal]] en daardoor konden de Israëli's geen handel meer drijven via Eilat dat aan het Suezkanaal ligt. De oorzaak daarvan was dat de Sovjet-Unie wapens leverden aan Egypte en daar waren de westerse landen het niet mee eens en trokken de steun voor een stuwdam in. Dat was de reden dat Nasser het Suezkanaal nationaliseerde. De [[Verenigde Naties|VN]] greep niet in. De VS wilden geen geweld gebruiken dus smeedde Israël een complot met Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk. Dat complot heet het protocol van Sèvres. Israël zou op 29 oktober de [[Sinaï]] woestijn aanvallen waarna het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk een staakt het vuren aan zouden vragen en dan tijdelijk het Suezkanaal overnemen. Op 31 oktober zouden Frankrijk en Engeland dan Egypte bombarderen, terwijl Israël de oostelijke Sinaï en eilanden in de Rode Zee zou innemen. De VN wou een einde maken aan de oorlog maar dat mislukte. De [[Sovjet-Unie]] wilde zelfs samen met de [[Verenigde Staten|VS]] de drie aanvallers aanvallen. Maar dat vond de VS te ver gaan. Vanaf 31 oktober werd Egypte door de Europese aanvallers gebombardeerd en de Europeanen hadden een aantal punten van het kanaal veroverd. Israël had het zuidpunt van de Sinaï veroverd en dus was de aanval geslaagd. Veel andere landen vonden het toch niet goed en dus werd er op 5 november een wapenstilstand bereikt. Op 21 november trokken de aanvallers zich terug maar de vrije doorvaart was gegarandeerd.
  +
[[Bestand:Six Day War Territories.svg|links|miniatuur|225x225px|Israël na de Zesdaagse Oorlog]]
   
  +
=== De Zesdaagse Oorlog ===
−
Ongeveer 1500 jaar geleden veroverden de Arabieren veel landen in het Midden-Oosten. Dit Ottomaanse Rijk werd bestuurd vanuit Turkije. Er zijn veel pogingen gedaan om Jeruzalem te veroveren en heroveren tijdens de bloedige kruistochten. Nadat Turkije door de Britten verslagen werd, besloot de wereldgemeenschap dit [[Ottomaanse Rijk]] op te splitsen.
 
  +
[[Bestand:6dayswar1.jpg|miniatuur|Israëlische militairen]]
−
Wat nu Israël en [[Jordanië]] heet, werd toen weer Palestina genoemd en kwam onder Brits bestuur te staan.
  
  +
Na de Suezcrisis konden de Israëli's vrij door het Suezkanaal varen maar vanaf 1964 kwamen er ruzies tussen Syrië en Israël over het water van de Jordaan. Syrië liet aanvallen uitvoeren op Israël door de PLO, een guerillaorganisatie. 1967. Toen Syrië bang was dat Israël [[Damascus]] aan wilde vallen, viel Egypte de Sinaï woestijn weer binnen. Israël besloot over te gaan tot een grote aanval en begon op 5 juni met het bombarderen van militaire luchthavens waardoor de Egyptenaren in de lucht uitgeschakeld waren. Ook viel Israël de Sinaï binnen en dreef de Egyptenaren terug. Jordanië besloot de kant van Egypte en Syrië te kiezen. Op 6 juni trok Egypte zich terug achter het Suezkanaal en lieten veel materiaal achter. Vanaf 5 juni werd er ook gevochten om Jeruzalem tussen de Israëli's en de Jordanië. Op 6 juni werd er een groot gat geslagen in de Jordaanse verdediging en op 7 juni werd de Oude Stad veroverd. Dit was voor de Israëlische bevolking van grote waarde. De aanvoerder van de parachutisten brigade [[Motta Gur]] liet op de Rotskoepel een Israëlische vlag plaatsen maar om erger conflict te voorkomen werd die er afgehaald. Ondertussen won Israël een tankslag in Samaria. De Egyptische en Jordaanse troepen waren nu vrijwel uitgeschakeld, Egypte lag achter het Suezkanaal en Jordanië had zich teruggetrokken van de Westoever. Op 8 juni heerste er bij de Israëli's besluiteloosheid over ze de Golan hoogten wel of niet aan moesten vallen. Maar toen 's nachts onderschept werd dat er snel een wapenstilstand zou komen gaf de bevelhebber [[Moshe Dayan]] zijn troepen de opdracht om Syrië aan te vallen, er werd gedacht dat dat niet moeilijk zou worden. Dat was een fout, de Syriërs boden enorme weerstand, maar op 9 juni in de avond trokken grote delen van het Syrische leger zich terug. Op 10 juni werden de laatste stukken veroverd. Hierna was de oorlog voorbij. Door het innemen van de Sinaï, de Westoever, de Gazastrook en de Golan Hoogten was het Israelische land verviervoudigd maar de landsgrenzen werden verkort. Op 22 november stemde de VN over het teruggeven van veroverde gebieden in ruil voor vrede. Deze resolutie werd niet aangenomen door Israël. Vanaf 1967 tot 1970 was er een uitputtingsoorlog maar zonder grote gevechten en operaties.
  +
[[Bestand:M48 tank wrecks at Suez Canal 1981.jpg|links|miniatuur|Egyptische kapotgeschoten tanks]]
   
−
===tot 1947===
 +
=== Jom Kipoeroorlog ===
  +
De Jom Kipoeroorlog begon op 6 oktober 1973 als een verassingsaanval op Israël. Aanvallers waren Syrië en Egypte. Omdat de aanval als een verassing kwam mobiliseerde Israël pas 4 uur van tevoren. Israël had de krachten van Egypte onderschat. Egypte kon door middel van luchtdoelraketten het Suezkanaal over steken. Israël moest zich gedeeltelijk terugtrekken. Op de Golan hoogten braken de Syriërs al snel door. Israël was bang voor verlies en dacht volgens sommige bronnen na over inzet van kernwapens. Op 8 oktober probeerde Israël zelf het Suezkanaal over te steken maar dat liep uit in een catastrofe. Ook op die dag boekten de Israëli's wel vooruitgang in de Golan waarbij ze de eerste delen heroverden. Op 11 oktober brak Israël in de Golan door en dreef de Syrische troepen naar Damascus. Doordat Irak te hulp kwam stortte Syrië niet volledig ineen. Sdat, de Egyptische president probeerde Syrië te ontlasten door een groot offensief in de Sinaï. Dat mislukte. Het Syrische front bleef stabiel tot het eind van de oorlog. Op 15 oktober begon Israël met het omsingelen van Egyptische troepen wat doorging tot de opgelegde wapenstilstand. De Golan en de Sinaï hielden ze bezet. Door deze oorlog ontstond de Eerst Oliecrisis. Voor Egypte was deze oorlog een eerherstel na groot verlies bij de Zesdaagse Oorlog. In 1980 werden de Camp-David akkoorden getekend als een vredesverdrag. Israël gaf de Sinaï terug aan Egypte. Hierbij was het conflict met Egypte opgelost.
−
Door de bezetting van de Britten en de steeds groter wordende stroom Joodse immigranten uit Europa en Amerika kwamen de bewoners van Palestina in opstand, geholpen door de buurlanden. Joodse milities vochten aan de zijde van de Britten tijdens de [[Eerste Wereldoorlog]].
  
  +
[[Bestand:Bill Clinton, Yitzhak Rabin, Yasser Arafat at the White House 1993-09-13.jpg|miniatuur|De Oslo-akkoorden worden aanvaard. V.l.n.r. Yitzhak Rabin, Bill Clinton en Yasser Arafat.]]
−
Het gebied Palestina (dus Israël en Jordanië) werd door de [[Volkenbond]] aan de Joden gegeven in de [[Balfour-verklaring]], die vanaf toen ook openlijk een thuisland gingen opbouwen.
  
   
  +
=== De Intifada's ===
−
Sinds de Engelsen deze beslissing hebben genomen ontstonden er vechtpartijen in het land. De Arabieren die in het gebied woonden waren bang hun land kwijt te raken aan de joden die vanuit de hele wereld naar het gebied trokken. Toen de joden in de 2e wereldoorlog in Europe veel gevaar liepen, hadden veel joden weinig andere keuze dan naar Palestina te trekken. Na de 2e wereldoorlog zijn de Verenigde Naties opgericht. Één van de eerste beslissingen van de VN probeerde dit probleem op te lossen. De oplossing die werd voorgesteld was het oprichten van 2 staten. Één land voor de joden en één land voor de Arabieren. De Arabieren vonden de oplossing die de VN maakte niet goed. Dit omdat de Arabieren niet wilden dat de joden een eigen land zouden krijgen. Toen de oplossing van de VN niet tot het gewenste resultaat leidde ontstond er een groter gevecht dan daarvoor ooit was geweest tussen de joden en de Arabieren. Tijdens deze veroveringen zijn veel Palestijnse Arabieren de regio ontvlucht. Hoewel veel joden ook Palestijnen werden genoemd, gingen veel arabieren zich Palestijn noemen, maar eigenlijk is er nooit tot op de dag van vandaag een land geweest dat Palestina heette. Palestina is een gebied en geen land met een volk en een volkslied of eigen autonomie. Israel is sinds 1948 wel een officieel erkend land.
  
  +
De Intifada's waren opstanden van Palestijnen tegen de Israëlische overheersing. De Eerste Intifada brak eind 1987 uit. Op 9 december botste een leger vrachtwagen van Israël op een Palestijnse auto. Er kwamen 4 mensen om het leven. Dit riep demonstraties aan Palestijnse zijde op. De protesten werden steeds groter en er werd gegooid met molotov cocktails. Toen de Mossad een Palestijnse leider vermoordde werden de protesten nog heviger. Er werden ook geweren en handgranaten gebruikt. Er vielen vooral doden aan Palestijnse zijde maar ook bij de Israëlische zijde vielen doden. In 1993 werden de Oslo-akkoorden getekend. Israël zou nu de organisatie PLO onder Yasser Arafat erkennen. Toen bleek dat Israël zich niet aan alle afspraken had gehouden brak de Tweede Intifada uit. Andere oorzaken was dat de oppositieleider de Tempelberg opging en Israëlische kolonisten op Palestijnse gebieden verdubbelde. Er gebeurde vreselijke dingen. Zo ging rond dat een undercover eenheid van reservisten Palestijnen bespioneerden. Hierop werd een politiebureau bestormd en werden de soldaten verminkt en gedood en daarop uit het raam gegooid. Israël voerde luchtaanvallen uit op Palestijnse gebieden. President van de VS Bill Clinton lukte het ook niet om de gemoederen tot bedaren te brengen. Er werden door Palestijnen veel aanslagen gepleegd en Israël startte met het bouwen van een muur langs de Westoever. In 2005 werd er vrede getekend maar geweld bestaat nog tot op de dag van vandaag. Vooral Palestijnen kwamen om het leven door het geweld.
   
  +
== Geografie ==
−
===Onafhankelijkheid en na 1948===
  
  +
[[Bestand:Ein Gedi - Lelik.jpg|miniatuur|Ein Gedi|alt=|200x200px]]
−
[[File:Declaration of State of Israel 1948 2.jpg|thumb|left|250px|[[David Ben-Gurion]] roept de onafhankelijkheid uit]]
  
−
{{zieook|Zie ook [[Arabisch-Israëlisch conflict]]}}
  
   
  +
=== Natuur ===
−
Op 14 mei 1948 riep Ben-Gurion de onafhankelijkheid uit, omdat de Britten na de Eerste Wereldoorlog hadden afgesproken het land maar voor een een bepaalde tijd te besturen, en dat was die dag erna afgelopen.
  
  +
[[Bestand:Dead sea newspaper.jpg|miniatuur|Een krant lezen in de Dode Zee|alt=|200x200px]]
  +
Het klimaat in Israël behoort tot [[Middellandse Zeeklimaat]]. Bij dit klimaat heb je warme en droge zomers en natte en zachte winters. Soms valt er in de heuvels en bergen sneeuw, maar aan de kust gebeurt dat nooit. In het zuiden van Israël, in de [[Negev]]woestijn, is het heel erg droog. Het noorden is koeler en groener met meren waarvan de grootste het [[Meer van Galilea]] is. De flora en fauna in Israël is erg divers. Er groeien bijvoorbeeld palmbomen en allerlei soorten dieren. Er komen ook oase's voor en rond de rivier de Jordaan heb je veel groene natuur. Bij de zuidelijke stad Eilat is er een koraalrif. In Israël heb je veel nationale parken. Bekende zijn:
  +
* Cesarea national park
  +
* Ein Gedi national park
  +
* Masada national park
  +
* Mount Carmel national park
  +
* Gan HaShlosha national park
  +
* Beit Shean national Park
  +
* De Dode Zee is geen nationaal park maar wel bekend, het is de laagste plek op aarde.
   
  +
=== Steden ===
−
De volgende dag, 15 mei dus, vielen troepen uit Arabische landen Israël binnen. Uiteindelijk wist het Israëlische leger de Arabische troepen te verslaan. Daarbij veroverde Israël meer grondgebied.
  
  +
Zo'n 92% van de Israëli's woont in een stad. Hieronder staan de zes grootste steden:
  +
{| class="infobox" style="text-align:center; width:97%; margin-right:10px; font-size:90%"
  +
! colspan="11" align="center" |Lijst met de 6 grootste steden
  +
|-
  +
! rowspan="23" width:150 |[[Bestand:Jerusalem Dome of the rock BW 14.JPG|200px|Jeruzalem]]
   
  +
[[Jeruzalem]]
−
==Bevolking==
  
−
[[File:Annava165.jpg|400px|left|thumb|Verkeersborden in het [[Hebreeuws]], [[Arabisch]] en [[Engels]]]]
  
−
Israël heeft 8.238.300 inwoners. Daarvan is 75% Joods en 21% Arabisch. Het [[Hebreeuws]] en het [[Arabisch]] zijn de officiële talen, maar ook het [[Engels]] wordt veel gebruikt. Zo zijn alle verkeersborden drietalig.
  
   
  +
[[Bestand:Old yaffo 3.JPG|200px|Tel Aviv]]
−
De twee grootste geloven zijn het [[jodendom]] en de [[islam]]. Er wonen ook [[Christendom|christelijke]] immigranten en ook een deel van de Arabische bevolking is christelijk. Voor alle drie de geloven is Israël, en dan vooral Jeruzalem, een heilige plaats. Ook het kleine [[Bahá'í]] geloof heeft Israël als heilige plaats, maar dan niet Jeruzalem, maar [[Haifa]].
  
−
[[Bestand:PikiWiki Israel 7260 Knesset-Room.jpg|thumb|De Knesset van binnen; een soort van "Tweede Kamer"]]
  
   
  +
[[Tel Aviv]]
−
=== Regering ===
  
−
Israël is een [[Republiek]] en heeft een [[parlementaire democratie]]. Dat houdt in dat Israël een parlement, kabinet en premier heeft (net als in Nederland), maar ook een president. De president heeft een symbolische functie, net als in Nederland de koning een symbolische functie heeft. Het parlement zetelt in het zogenaamde [[Knesset]], maar is erg verdeeld. Daardoor is het moeilijk om een [[coalitiepartij|coalitie]] te vormen tussen verschillende partijen. De huidige premier, [[Benjamin Netanyahu]], heeft de grootste partij, [[Likoed]]. Netanyahu heeft met vier partijen een coalitie gevormd: [[Kulanu]], [[HaBajiet HaJehoedie]], [[Shas]] en [[Jahadoet ha-Torah ha-Meoechèdèt]]. Niettemin heeft de coalitie weinig steun in het parlement.
  
   
  +
[[Bestand:Bahá'í gardens by David Shankbone.jpg|200px|Haifa]]
−
==Geografie==
  
−
[[File:BnotYaakovBridge.JPG|thumb|400px|De [[Jordaan]]]]
  
−
===Klimaat===
  
−
In Israël heerst een [[middellands zeeklimaat]]. Dit betekent dat de zomers over het algemeen heet en droog zijn, en de winters nat en zacht. De meeste regen valt aan zee in de winter en het voorjaar.
 
   
  +
[[Haifa]]
−
Heel af en toe valt er wel eens sneeuw in Israël, maar dat komt bijna nooit voor.
  
  +
! align="center" style="background:#f5f5f5;" |Nummer
  +
! align="center" style="background:#f5f5f5;" |Stad
  +
! align="center" style="background:#f5f5f5;" |Inwoners
  +
! align="center" style="background:#f5f5f5;" |District
  +
! rowspan="23" width:150 |[[Bestand:RishonKikarHaMeyasdim02.jpg|200px|Risjon Letsion]]
   
  +
[[Risjon Letsion]]
−
===Natuur===
  
−
Het zuidelijke deel van Israël (ongeveer 60% van het land) is voor het grootste deel woestijn, deze woestijn heet de [[Negev]]. In het uiterste noordoosten, op de [[Golanhoogten]] (een betwist gebied), vind je wel bergen waar je kunt skiën. Het landschap in Israël is dus overal anders.
  
   
  +
[[Bestand:Ashdod Marina Aerial View.jpg|200px|Asjdod]]
−
De oostgrens met [[Jordanië]] wordt gevormd door de rivier de [[Jordaan]]. Deze rivier mondt uit in de [[Dode Zee]]. Dit is het laagste punt op aarde. Deze Doze Zee is eigenlijk geen zee, maar een meer. Het water is zo zout dat je met gemak blijft drijven. Er zijn veel drijvende toeristen en dagjesmensen die een boekje lezen te vinden.
  
   
  +
[[Asjdod]]
−
In het westen van Israël ligt de [[Middellandse Zee]]. Langs de kust wonen de meeste mensen. In het uiterste zuiden van Israël ligt de stad [[Eilat]]. Eilat ligt aan de [[Rode Zee]], ingeklemd tussen Jordanië en [[Egypte]]. Hier komen veel toeristen om van de zon, de zee en het strand te genieten.
  
−
<gallery>
  
−
File:Israel-2013-Ein Avdat 02.jpg|De [[Negev]]woestijn
  
−
File:World's lowest point (1971).jpg|Het laagste (droge) punt van de wereld
  
−
File:Dead sea newspaper.jpg|Een krantje lezen op de [[Dode Zee]]
  
−
File:Dover tverya17.jpg|Het [[Meer van Tiberias]] in het noorden, waar het een stuk groener is
  
−
File:MakhteshGadolAcacia.jpg|Een acaciaboom
  
−
File:Eilat ST 05.jpg|Zon, zee en strand in [[Eilat]]
  
−
File:Nubian Ibex in Negev.JPG|Een [[Nubische steenbok]] in de Negev
  
−
</gallery>
  
−
===Steden===
  
−
Zo'n 92% van de Israëli's woont in een stad. Hieronder staan de zes grootste steden:
  
−
{| class="infobox" style="text-align:center; width:97%; margin-right:10px; font-size:90%"
  
−
! align=center colspan=11 | Lijst met de 6 grootste steden
  
−
|-
  
−
! rowspan=23 width:150|<br>
  
   
−
[[Bestand:Old yaffo 3.JPG|200px|Tel Aviv]]<br>[[Tel Aviv]]<br>
 +
[[Bestand:PetahTikva FoundersSquare.jpg|200px|Petach Tikwa]]
−
[[Bestand:Bahá'í gardens by David Shankbone.jpg|200px|Haifa]]<br>[[Haifa]]<br>
  
−
! align=center style="background:#f5f5f5;" | Nummer
 
−
! align=center style="background:#f5f5f5;" | Stad
  
−
! align=center style="background:#f5f5f5;" | Inwoners
  
−
! align=center style="background:#f5f5f5;" | District
  
−
! rowspan=23 width:150|
  
−
[[Bestand:RishonKikarHaMeyasdim02.jpg|200px|Risjon Letsion]]<br>[[Risjon Letsion]]<br>
  
−
[[Bestand:Ashdod Marina Aerial View.jpg|200px|Asjdod]]<br>[[Asjdod]]<br>
  
−
[[Bestand:PetahTikva FoundersSquare.jpg|200px|Petach Tikwa]]<br>[[Petach Tikwa]]<br>
  
−
|-
 
   
  +
[[Petach Tikwa]]
 
|-
  
|-
−
| align=center style="background:#f0f0f0;" | 1 ||align=center | '''[[Tel Aviv]]''' ||align=center | 414.600 ||align=center | Tel Aviv
  
 
|-
  
|-
−
| align=center style="background:#f0f0f0;" | 2 ||align=center | '''[[Haifa]]''' ||align=center | 272.200 ||align=center | Haifa
 +
| align="center" style="background:#f0f0f0;" |1|| align="center" |'''[[Jeruzalem]]'''|| align="center" |815.300|| align="center" |Jeruzalem.
 
|-
  
|-
−
| align=center style="background:#f0f0f0;" | 3 ||align=center | '''[[Risjon Letsion]]''' ||align=center | 235.100 ||align=center | Centraal
 +
| align="center" style="background:#f0f0f0;" |2|| align="center" |'''[[Tel Aviv]]'''|| align="center" |414.600|| align="center" |Tel Aviv
 
|-
  
|-
−
| align=center style="background:#f0f0f0;" | 4 ||align=center | '''[[Asjdod]]''' ||align=center | 214.900 ||align=center | Zuidelijk
 +
| align="center" style="background:#f0f0f0;" |3|| align="center" |'''[[Haifa]]'''|| align="center" |272.200|| align="center" |Haifa
 
|-
  
|-
−
| align=center style="background:#f0f0f0;" | 5 ||align=center | '''[[Petach Tikwa]]''' ||align=center | 213.900 ||align=center |
+
| align="center" style="background:#f0f0f0;" |4|| align="center" |'''[[Risjon Letsion]]'''|| align="center" |235.100|| align="center" |Centraal
 
|-
  
|-
−
| align=center style="background:#f0f0f0;" | 6 ||align=center | '''[[Jeruzalem]]''' ||align=center | 815.300 ||align=center | Jeruzalem.
 +
| align="center" style="background:#f0f0f0;" |5|| align="center" |'''[[Asjdod]]'''|| align="center" |214.900|| align="center" |Zuidelijk
−
|}
 +
|-
  +
| align="center" style="background:#f0f0f0;" |6|| align="center" |'''[[Petach Tikwa]]'''|| align="center" |213.900|| align="center" |
  +
|}Andere bekende plaatsen in het land zijn [[Nazareth]], [[Beër Sjeva]], [[Akko]] en [[Eilat]].
  +
  +
== Bevolking ==
  +
[[Bestand:Jerusalem Western Wall Friday evening 12 January 2018.jpg|miniatuur|Joden bij de Klaagmuur]]
  +
  +
=== Bevolkingsgroepen ===
  +
Israël heeft veel verschillende bevolkingsgroepen. Alleen in de Oude Stad van Jeruzalem al 4. 2 zijn het belangrijkste dat zijn de Joden en de Palestijnen. De Joden vormen 74% en de Palestijnen 21%. Joden wonen verspreid door het hele land en Palestijnen vooral in de Gaza strook en de Westoever. Israël beheert wel grote delen van de Westoever maar de Palestijnen willen dat niet en daar zijn regelmatig ruzies over. Verder heb je nog Bedoeïenen, Druzen, Tsjerkessen en Armeniërs.
  +
[[Bestand:16-04-04-Felsendom-Tempelberg-Jerusalem-RalfR-WAT 6385.jpg|links|miniatuur|De Rotskoepel, een Islamitisch heiligdom]]
  +
  +
=== Religie ===
  +
Van de Joodse bevolking is 1/3 religieus maar de rest voelt zich wel verbonden met de Joden. Van de niet-Joden is 16,6% moslim, 2,1% christen en de Druzen vormen 1,7% van de bevolking. De verschillende religies komen ook doordat is de Islam, Jodendom en het Christendom Jeruzalem een belangrijke plaats is. Voor de moslims omdat zij geloven dat Allah op de Tempelberg is opgevaren, voor de Joden omdat daar de Tempel stond waar God en woonde en voor sommige Christenen omdat daar de Heilige Grafkerk staat. Voor sommige Christenen is het alleen belangrijk omdat ze geloven dat het God's stad is en God daar terugkomt op de aarde. Door zoveel verschillende godsdiensten ontstaan veel ruzies en ligt daaran de oorsprong voor veel oorlogen want ze willen het liefst allemaal heel Israël voor zichzelf hebben.
  +
  +
=== Onderwijs ===
  +
Israël heeft vier schooltypes:
  +
* Seculiere staatsscholen.
  +
* Yeshiva-scholen zijn hetzelfde als seculiere staatsscholen maar hebben ook Torah studies.
  +
* Onafhankelijke religieuze scholen, Vooral voor ultraorthodoxe kinderen.
  +
* Arabische seculiere scholen met onderwijs in het Arabisch.
  +
* Private scholen, met onderwijs net als dat op bijvoorbeeld Amerikaanse scholen.
  +
Voor de toegang tot de universiteiten zijn er de ''bagrut''-toegangsexamens.
  +
  +
== Politiek ==
  +
[[Bestand:Knesset building (CUT).jpg|miniatuur|De Knesset van buiten]]
  +
  +
=== Nationaal ===
  +
Israël is een unitaire republiek. Dat betekent dat de macht bij het centrale bestuur ligt en er geen monarch (koning) is. Israël heeft geen grondwet wat wel moest gebeuren volgens de onafhankelijkheidsverklaring. Één van de oorzaken daarvan is dat de Ultraorthodoxe Joden luisteren naar Gods wetten die in de Torah (Oude Testament) geschreven zijn. Er zijn wel 14 basiswetten. Die wetten zijn belangrijker dan andere wetten. In het Israëlische hooggerechtshof worden die wetten boven de andere wetten gebruikt. In Israël heb je de Knesset. Dat is het parlement waarin 120 leden zitten. Dat parlement kiest om de 7 jaar een president, dat is nu Reuven Rivlin. De president is eigenlijk niet zo belangrijk. Na de verkiezingen wijst hij iemand uit de Knesset aan die een kabinet gaat vormen. Degene die de leider wordt van het kabinet is de premier. De premier mag veel beslissingen nemen en is belangrijker dan de president. De premier is nu Benjamin Nethanayu van de partij Likoed. Om de 4 jaar worden er verkiezingen gehouden.
  +
[[Bestand:PikiWiki Israel 7260 Knesset-Room.jpg|links|miniatuur|Knesset van binnen]]
  +
  +
=== Bestuurlijke indeling ===
  +
Israël heeft geen eenduidige regionale indeling maar er zijn wel 6 districten die door het ministerie van Binnenlandse Zaken gebruikt worden. De districten zijn:
  +
* Jeruzalem, hoofdstad Jeruzalem
  +
* Noord, hoofdstad Nazareth
  +
* Haifa, hoofdstad Haifa
  +
* Centrum, hoofdstad Ramla
  +
* Tel Aviv, hoofdstad Tel Aviv
  +
* Zuid, hoofdstad Beër Sjeva
  +
Alle districten behalve Jeruzalem en Tel Aviv zijn weer onderverdeeld in subdistricten.
  +
  +
Op lokaal niveau bestaan de steden, de lokale gemeenten en de regionale gemeenten. Er zijn 70 steden, de grootste daarvan zijn Tel Aviv, Haifa, Rishon LeZion en Ashdod. Jeruzalem wordt niet altijd meegerekend omdat een deel in het Palestijnse gebied ligt.
  +
  +
=== Internationaal ===
  +
Israël is lid van de VN maar de VN en Israël botsen nogal eens over dingen die besproken moeten worden. De VN wil het liefst dat er niet te veel gebeurd in de regio maar Israël wil elke dreiging af weren wat soms moeilijk is zonder slachtoffers. Het belangrijkste punt waarbij Israël en de VN het niet eens zijn is de Palestijnen. Israël wil daar anders mee omgaan dan de VN. Israël wordt gesteund door veel westerse landen vanwege Christelijke achtergronden. Arabische en moslim landen steunen juist de Palestijnen.
  +
  +
== Defensie ==
  +
[[Bestand:Badge of the Israel Defense Forces.svg|miniatuur|150x150px|Logo IDF]]
  +
  +
=== Israëlische Defensieleger ===
  +
Het Israëlisch defensieleger (Hebreeuws: צבא הגנה לישראל - ''Tseva Hagana Lejisraël'') is de officiële naam van de Israëlische strijdkrachten. De afkorting hiervan is IDF dat op zijn Engels Israël Defence Forces betekent. De takken: luchtmacht, landmacht en marine vormen 1 geheel en werken veel samen. De IDF werd op 26 mei 1946 opgericht nadat op 14 mei de Israëlische staat door Ben-Goerion was uitgeroepen. Dit was ter bescherming van de burgers. 2 Joodse organisaties die ook aanslagen pleegden, Etsel en Lechi, sloten een verbond wat inhield dat ze tot het einde van de [[Arabisch-Israëlische Oorlog van 1948]] los mochten vechten en daarna bij de IDF werd gevoegd. Er bestaat een vermoeden dat de IDF kernwapens heeft maar dat heeft Israël nooit zelf bevestigd. Er werd elk jaar maar liefst 15 miljard dollar door de regering aan het leger uitgegeven. Israël is met zijn grote leger dan ook een lokale supermacht. Iedereen vanaf 18 jaar heeft een dienstplicht, vrouwen 2 jaar en mannen 3 jaar. Er kan een uitzondering gemaakt worden op religieuze, fysieke of psygologische redenen. Vrouwen mogen ook weigeren als ze getrouwd zijn. De huidige opperbevelhebber is Aviv Kochavi, hij is dat sinds 2019.
  +
[[Bestand:Mossad seal.svg|links|miniatuur|150x150px|Logo van de Mossad]]
  +
  +
=== Veiligheidsdiensten ===
  +
Israël heeft 3 veiligheidsdiensten, de Mossad (internationaal), de Sjabak (nationaal) die vroeger Sjien Beet heette en de Aman (veiligheidsdienst van de IDF). De Sjabak beveiligt ook de president en de premier. De leider van de Sjabak is sinds 2016 Nadav Argaman. De Mossad heeft 7000 werknemers en is 1 van de bekendste veiligheidsdiensten ter wereld. De Mossad werd op 13 december 1949 opgericht door David Ben-Goerion. Belangrijke taken van de Mossad zijn onder andere vluchtelingen helpen die naar Israël willen komen en militaire dreigingen opsporen en waar mogelijk tegenhouden. De huidige baas is Yossi Cohen sinds 2016. De Aman is de veiligheidsdienst van de IDF, het Israëlische leger. Je kan het dus vergelijken met de Nederlandse MIVD (Militaire Inlichtingen en Veiligheidsdienst).
  +
[[Bestand:Ben gurion international airport terminal 3.jpg|miniatuur|Luchthaven Ben-Gurion]]
  +
  +
== Economie ==
  +
Israël is een hoog ontwikkeld land met wel een hoge staatsschuld. Doordat veel Joden naar Israël emigreerden kwam er ook veel kennis naar Israël waardoor een goede economie opgebouwd kon worden. Er wordt betaald met de Israëlische Sjekel. In 1999 werd er een groot gasveld ontdekt nabij Askelon wat veel geld oplevert. In de Negev-woestijn zijn veel zonnepanelen voor zonne-energie aanwezig. In Israël is het belangrijkste vervoersmiddel de auto en het wegen en transport netwerk is goed op orde. Ook het Openbaar Vervoer is goed geregeld. Er zijn meerdere luchthaven waarvan de belangrijkste en grootste Luchthaven Ben-Gurion is. De grootste en nationale luchtvaartmaatschappij is El Al Israel Airlines.
  +
  +
== Cultuur ==
  +
Israël is een cultuur rijk land vanwege zijn oude geschiedenis. Er zijn ook veel musea met name over geschiedenis maar ook over kunst. Voetbal en basketbal zijn de meest beoefende sporten.
  +
[[Bestand:Massada ruine1.jpg|links|miniatuur|Massada]]
  +
  +
=== Werelderfgoed ===
  +
* Bijbelse tels (Tel Beër Sjeva, Tel Hazor en Tel Megiddo)
  +
* Heilige plaatsen van het bahá'í-geloof in Haifa en West-Galilea
  +
* Massada
  +
* Oude stad van Akko
  +
* Wierookroute - Woestijnsteden in de Negev (Avdat, Halutza, Mamshit en Shivta)
  +
* Witte stad van Tel Aviv
  +
  +
=== Israëlische keuken ===
  +
De Israëlische keuken is beïnvloed door gewassen die daar goed groeien maar ook doordat veel Joden naar Israël kwamen is de wereldkeuken belangrijk. Het bekendste eten in Israël is hummus maar ook falafel zal je op straat veel zien. Salade wordt ook veel gegeten. De keuken staat ook bekend om koosjer eten omdat er veel Joden wonen die koosjer eten. Olijf is een veelgebruikt product.
  +
[[Bestand:Golden Falafel.jpg|miniatuur|150x150px|Broodje Falafel]]
   
  +
=== Hatikwa ===
−
Andere bekenede plaatsen in het land zijn [[Nazareth]], [[Beër Sjeva]], [[Akko]] en [[Eilat]]
  
  +
Hatikwa, wat in het Hebreeuws 'de hoop' betekent, is het officiële volkslied van Israël. Hatikwa gaat over de hoop van het Joodse volk terug te keren naar het land van zijn voorvaderen vanuit de verstrooiing over de hele wereld. De tekst van het lied werd in 1886 geschreven door de Galicische dichter Naphtali Herz Imber. Hatikwa werd het volkslied van de staat Israël, toen in 1948 de onafhankelijkheid uitgeroepen werd. Na de Zesdaagse Oorlog in 1967 was er een voorstel Hatikwa te vervangen door Jeruzalem van goud, maar dat ging niet door. Hoewel het lied al vanaf het begin het volkslied van Israël is, werd pas in 2004 als volkslied officieel aangenomen.
   
 
{{Navigatie landen Azië}}
  
{{Navigatie landen Azië}}

Versie van 19 mei 2020 11:09

Over dit artikel en/of onderwerp bestaat er ook een portaal! Klik hier om het portaal te bekijken!
Staat Israël
מדינת ישראל
دولة اسرائيل

Flag of Israel.svg Emblem of Israel.svg ISR orthographic.svg

Hoofdstad Jeruzalem (door de meeste landen en de VN wordt Jeruzalem niet erkend als hoofdstad, maar Tel Aviv)
Aantal inwoners 9.484.220 (2022)
Oppervlakte 22.072 km²
Regeringsvorm Parlementaire republiek
President Yitzhak Herzog (sinds 2021)
Premier Yair Lapid (sinds 2022)
Godsdienst Jodendom (74,2%)
Islam (17,8%)
Christendom (2,0%)
Druzen (1,6%)
Overig/geen (4,4%)
Taal Hebreeuws (עברית)
Arabisch (العَرَبِية)
Munteenheid Israëlische sjekel
Volkslied Hatikwa
Nationale feestdag Onafhankelijkheidsdag (14 mei)
Landcode ISR
Portaal Portal.svg Israël

Israël (officieel de Staat Israël) is een land in het Midden-Oosten. Israël grenst aan Libanon, Syrië, Jordanië en Egypte en ligt aan de Middellandse Zee. Het land heeft zo'n 8,7 miljoen inwoners, en de hoofdstad is, volgens Israël zelf Jeruzalem (veel andere landen erkennen Jeruzalem als hoofdstad niet. Voor de meeste andere landen is dat Tel Aviv). Zowel Israël als de Palestina claimen Jeruzalem als hoofdstad. Het is de enige staat in het Midden-Oosten waarvan de meerderheid van de inwoners geen moslim is, er wonen namelijk vooral joden.

Naam

De naam Israël komt uit de Hebreeuwse Bijbel. Daarin worstelt Jakob bij de rivier de Jabbok met God. Na afloop ga God hem die naam. De naam betekent 'strijder met God.' De nakomelingen heten Israëlieten. Toen de naam gekozen moesten worden, werd er heftig gediscusieerd over de naam. Andere opties waren Palestina of Zion. Uiteindelijk werd toch de Bijbelse naam Israël gekozen. Sommige mensen vinden dat het gebied waar Israël ligt eigenlijk Palestina heet. Ook wordt Israël door joden en christenen soms het Beloofde Land of het Heilige Land genoemd.

Geschiedenis

Mandaatgebied Palestina

Na afloop van de Eerste Wereldoorlog viel het Ottomaanse Rijk uiteen. De Britten kregen de macht over Palestina, wat daarna Mandaatgebied Palestina werd genoemd. Ook kregen de Britten de macht over het naburige Trans-Jordanië, wat nu Jordanië is. Na de Tweede Wereldoorlog werd er het idee geopperd om met zoveel mogelijk Joden weer een eigen thuisstaat op te bouwen. Dit was mede door de gruwelijkheden die in de Holocaust gebeurd zijn. Palestina was de beste plek omdat daar hun oorsprong lag. De Joden begonnen massaal naar Palestina te verhuizen. dit noemen we het Zionisme. De Arabieren die er ook wonen waren het daar niet mee eens en er ontstonden opstootjes tussen Joden en Arabieren. De Britten hadden daar geen zin in. In de Tweede Wereldoorlog waren ze al erg verzwakt en nu wilden ze niet nog meer mensen verliezen. Ze wilden het Mandaatgebied verlaten. Omdat Joden en Arabieren allebei het land wilden hebben bedacht de VN een plan. Ze zouden het gebied in drieën delen. Jeruzalem (0,7%) zou een internationale stad worden, de Joden zouden 56,4% krijgen en de Arabieren zouden 42,9% procent krijgen. Het plan dat Resolutie 181 Algemene Vergadering Verenigde Naties genoemd werd werd aangenomen door de VN en de Joden maar de Arabieren waren het er niet mee eens omdat ze in verhouding een kleiner deel kregen. In het mandaatgebied brak een burgeroorlog uit maar de Britten wilden zich er niet al te veel mee bemoeien en zouden op 15 mei vertrekken. In deze burgeroorlog gebeurden gruwelijke dingen. Joodse en Arabische terreurorganisaties pleegden aanslagen. De Joden moorden bijvoorbeeld Deir Yassin uit en pleegde een aanslag op het Koning David Hotel. De Arabieren pleegden een aanslag op het Joods Bureau en vielen een konvooi aan dat op weg was naar het Hadassah ziekenhuis op de Scopusberg in Jeruzalem (77 doden).

Israël na de Arabisch-Israëlische Oorlog

Arabisch-Israëlische Oorlog van 1948

's Avonds 14 mei, net voordat de Britten het mandaatgebied zouden verlaten, riep David Ben-Gurion een Joodse Staat uit. Hierop vielen Syrië, Egypte, Irak, Jordanië, Libanon, Palestina (Arabische staat), Saoedi-Arabië en Jemen aan. De Arabisch-Israëlische Oorlog van 1948 was begonnen. De Arabische landen (uitgezonderd Jordanië) wisten niet dat de Joodse leiders een overeenkomst hadden gesloten met de Jordaanse koning zodat Palestina tussen hun verdeeld kon worden. Jordanië kon zonder veel tegenstand de Westoever veroveren. Jeruzalem was erbuiten gehouden want die stad wilden ze beiden hebben. In het zuiden, de Negev woestijn, werd gevochten met Egypte waarbij Israël zich eerst gedeeltelijk moest terugtrekken. Syrië en Libanon vielen vanuit het noorden en Irak vanuit Noord-Jordanië. Jordanië had de Westoever veroverd en vocht rondom Jeruzalem met de Israëli's. De Arabieren hadden vrijwel geen winst geboekt toen er op 11 juni een wapenstilstand werd gesloten. Vanaf 8 juli begonnen de gevechten weer. Er werd aan beide zijden hard gevochten. Israël overwon wel delen van Palestina en met name in het noorden en bij de corridor naar Jeruzalem. Op 18 juli werd er nogmaals een wapenstilstand uitgeroepen die voortduurde tot 15 oktober. Er vonden veel gevechten plaats. In maart 1949 werd er een definitieve wapenstilstand uitgeroepen. In deze oorlog waren erge dingen gebeurd. De winnaar was Israël die 78% van het voormalige mandaatgebied in handen had gekregen maar zij hadden ook tegenslagen want Oost-Jeruzalem was in handen van Jordanië en dat zou blijven tot de Zesdaagse Oorlog. De Joodse heiligdommen waren afgesloten en synagogen werden veelal vernietigd. Nadat in maart de grens (groene lijn) tussen Israël en Jordanië was bepaald werd Israël in mei toegelaten tot de VN. Er brak nu een rustige tijd aan waarbij veel Joden naar Israël verhuisden.

De Suezcrisis

Verovering van de Sinaï woestijn

In 1956 brak de Suezcrisis uit. Dat was een oorlog tussen Egypte en aan de andere kant Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk en Israël. De Egyptische premier nationaliseerde het Suezkanaal en daardoor konden de Israëli's geen handel meer drijven via Eilat dat aan het Suezkanaal ligt. De oorzaak daarvan was dat de Sovjet-Unie wapens leverden aan Egypte en daar waren de westerse landen het niet mee eens en trokken de steun voor een stuwdam in. Dat was de reden dat Nasser het Suezkanaal nationaliseerde. De VN greep niet in. De VS wilden geen geweld gebruiken dus smeedde Israël een complot met Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk. Dat complot heet het protocol van Sèvres. Israël zou op 29 oktober de Sinaï woestijn aanvallen waarna het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk een staakt het vuren aan zouden vragen en dan tijdelijk het Suezkanaal overnemen. Op 31 oktober zouden Frankrijk en Engeland dan Egypte bombarderen, terwijl Israël de oostelijke Sinaï en eilanden in de Rode Zee zou innemen. De VN wou een einde maken aan de oorlog maar dat mislukte. De Sovjet-Unie wilde zelfs samen met de VS de drie aanvallers aanvallen. Maar dat vond de VS te ver gaan. Vanaf 31 oktober werd Egypte door de Europese aanvallers gebombardeerd en de Europeanen hadden een aantal punten van het kanaal veroverd. Israël had het zuidpunt van de Sinaï veroverd en dus was de aanval geslaagd. Veel andere landen vonden het toch niet goed en dus werd er op 5 november een wapenstilstand bereikt. Op 21 november trokken de aanvallers zich terug maar de vrije doorvaart was gegarandeerd.

Israël na de Zesdaagse Oorlog

De Zesdaagse Oorlog

Israëlische militairen

Na de Suezcrisis konden de Israëli's vrij door het Suezkanaal varen maar vanaf 1964 kwamen er ruzies tussen Syrië en Israël over het water van de Jordaan. Syrië liet aanvallen uitvoeren op Israël door de PLO, een guerillaorganisatie. 1967. Toen Syrië bang was dat Israël Damascus aan wilde vallen, viel Egypte de Sinaï woestijn weer binnen. Israël besloot over te gaan tot een grote aanval en begon op 5 juni met het bombarderen van militaire luchthavens waardoor de Egyptenaren in de lucht uitgeschakeld waren. Ook viel Israël de Sinaï binnen en dreef de Egyptenaren terug. Jordanië besloot de kant van Egypte en Syrië te kiezen. Op 6 juni trok Egypte zich terug achter het Suezkanaal en lieten veel materiaal achter. Vanaf 5 juni werd er ook gevochten om Jeruzalem tussen de Israëli's en de Jordanië. Op 6 juni werd er een groot gat geslagen in de Jordaanse verdediging en op 7 juni werd de Oude Stad veroverd. Dit was voor de Israëlische bevolking van grote waarde. De aanvoerder van de parachutisten brigade Motta Gur liet op de Rotskoepel een Israëlische vlag plaatsen maar om erger conflict te voorkomen werd die er afgehaald. Ondertussen won Israël een tankslag in Samaria. De Egyptische en Jordaanse troepen waren nu vrijwel uitgeschakeld, Egypte lag achter het Suezkanaal en Jordanië had zich teruggetrokken van de Westoever. Op 8 juni heerste er bij de Israëli's besluiteloosheid over ze de Golan hoogten wel of niet aan moesten vallen. Maar toen 's nachts onderschept werd dat er snel een wapenstilstand zou komen gaf de bevelhebber Moshe Dayan zijn troepen de opdracht om Syrië aan te vallen, er werd gedacht dat dat niet moeilijk zou worden. Dat was een fout, de Syriërs boden enorme weerstand, maar op 9 juni in de avond trokken grote delen van het Syrische leger zich terug. Op 10 juni werden de laatste stukken veroverd. Hierna was de oorlog voorbij. Door het innemen van de Sinaï, de Westoever, de Gazastrook en de Golan Hoogten was het Israelische land verviervoudigd maar de landsgrenzen werden verkort. Op 22 november stemde de VN over het teruggeven van veroverde gebieden in ruil voor vrede. Deze resolutie werd niet aangenomen door Israël. Vanaf 1967 tot 1970 was er een uitputtingsoorlog maar zonder grote gevechten en operaties.

Egyptische kapotgeschoten tanks

Jom Kipoeroorlog

De Jom Kipoeroorlog begon op 6 oktober 1973 als een verassingsaanval op Israël. Aanvallers waren Syrië en Egypte. Omdat de aanval als een verassing kwam mobiliseerde Israël pas 4 uur van tevoren. Israël had de krachten van Egypte onderschat. Egypte kon door middel van luchtdoelraketten het Suezkanaal over steken. Israël moest zich gedeeltelijk terugtrekken. Op de Golan hoogten braken de Syriërs al snel door. Israël was bang voor verlies en dacht volgens sommige bronnen na over inzet van kernwapens. Op 8 oktober probeerde Israël zelf het Suezkanaal over te steken maar dat liep uit in een catastrofe. Ook op die dag boekten de Israëli's wel vooruitgang in de Golan waarbij ze de eerste delen heroverden. Op 11 oktober brak Israël in de Golan door en dreef de Syrische troepen naar Damascus. Doordat Irak te hulp kwam stortte Syrië niet volledig ineen. Sdat, de Egyptische president probeerde Syrië te ontlasten door een groot offensief in de Sinaï. Dat mislukte. Het Syrische front bleef stabiel tot het eind van de oorlog. Op 15 oktober begon Israël met het omsingelen van Egyptische troepen wat doorging tot de opgelegde wapenstilstand. De Golan en de Sinaï hielden ze bezet. Door deze oorlog ontstond de Eerst Oliecrisis. Voor Egypte was deze oorlog een eerherstel na groot verlies bij de Zesdaagse Oorlog. In 1980 werden de Camp-David akkoorden getekend als een vredesverdrag. Israël gaf de Sinaï terug aan Egypte. Hierbij was het conflict met Egypte opgelost.

De Oslo-akkoorden worden aanvaard. V.l.n.r. Yitzhak Rabin, Bill Clinton en Yasser Arafat.

De Intifada's

De Intifada's waren opstanden van Palestijnen tegen de Israëlische overheersing. De Eerste Intifada brak eind 1987 uit. Op 9 december botste een leger vrachtwagen van Israël op een Palestijnse auto. Er kwamen 4 mensen om het leven. Dit riep demonstraties aan Palestijnse zijde op. De protesten werden steeds groter en er werd gegooid met molotov cocktails. Toen de Mossad een Palestijnse leider vermoordde werden de protesten nog heviger. Er werden ook geweren en handgranaten gebruikt. Er vielen vooral doden aan Palestijnse zijde maar ook bij de Israëlische zijde vielen doden. In 1993 werden de Oslo-akkoorden getekend. Israël zou nu de organisatie PLO onder Yasser Arafat erkennen. Toen bleek dat Israël zich niet aan alle afspraken had gehouden brak de Tweede Intifada uit. Andere oorzaken was dat de oppositieleider de Tempelberg opging en Israëlische kolonisten op Palestijnse gebieden verdubbelde. Er gebeurde vreselijke dingen. Zo ging rond dat een undercover eenheid van reservisten Palestijnen bespioneerden. Hierop werd een politiebureau bestormd en werden de soldaten verminkt en gedood en daarop uit het raam gegooid. Israël voerde luchtaanvallen uit op Palestijnse gebieden. President van de VS Bill Clinton lukte het ook niet om de gemoederen tot bedaren te brengen. Er werden door Palestijnen veel aanslagen gepleegd en Israël startte met het bouwen van een muur langs de Westoever. In 2005 werd er vrede getekend maar geweld bestaat nog tot op de dag van vandaag. Vooral Palestijnen kwamen om het leven door het geweld.

Geografie

Ein Gedi

Natuur

Een krant lezen in de Dode Zee

Het klimaat in Israël behoort tot Middellandse Zeeklimaat. Bij dit klimaat heb je warme en droge zomers en natte en zachte winters. Soms valt er in de heuvels en bergen sneeuw, maar aan de kust gebeurt dat nooit. In het zuiden van Israël, in de Negevwoestijn, is het heel erg droog. Het noorden is koeler en groener met meren waarvan de grootste het Meer van Galilea is. De flora en fauna in Israël is erg divers. Er groeien bijvoorbeeld palmbomen en allerlei soorten dieren. Er komen ook oase's voor en rond de rivier de Jordaan heb je veel groene natuur. Bij de zuidelijke stad Eilat is er een koraalrif. In Israël heb je veel nationale parken. Bekende zijn:

  • Cesarea national park
  • Ein Gedi national park
  • Masada national park
  • Mount Carmel national park
  • Gan HaShlosha national park
  • Beit Shean national Park
  • De Dode Zee is geen nationaal park maar wel bekend, het is de laagste plek op aarde.

Steden

Zo'n 92% van de Israëli's woont in een stad. Hieronder staan de zes grootste steden:

Lijst met de 6 grootste steden
Jeruzalem

Jeruzalem

Tel Aviv

Tel Aviv

Haifa

Haifa

Nummer Stad Inwoners District Risjon Letsion

Risjon Letsion

Asjdod

Asjdod

Petach Tikwa

Petach Tikwa

1 Jeruzalem 815.300 Jeruzalem.
2 Tel Aviv 414.600 Tel Aviv
3 Haifa 272.200 Haifa
4 Risjon Letsion 235.100 Centraal
5 Asjdod 214.900 Zuidelijk
6 Petach Tikwa 213.900

Andere bekende plaatsen in het land zijn Nazareth, Beër Sjeva, Akko en Eilat.

Bevolking

Joden bij de Klaagmuur

Bevolkingsgroepen

Israël heeft veel verschillende bevolkingsgroepen. Alleen in de Oude Stad van Jeruzalem al 4. 2 zijn het belangrijkste dat zijn de Joden en de Palestijnen. De Joden vormen 74% en de Palestijnen 21%. Joden wonen verspreid door het hele land en Palestijnen vooral in de Gaza strook en de Westoever. Israël beheert wel grote delen van de Westoever maar de Palestijnen willen dat niet en daar zijn regelmatig ruzies over. Verder heb je nog Bedoeïenen, Druzen, Tsjerkessen en Armeniërs.

De Rotskoepel, een Islamitisch heiligdom

Religie

Van de Joodse bevolking is 1/3 religieus maar de rest voelt zich wel verbonden met de Joden. Van de niet-Joden is 16,6% moslim, 2,1% christen en de Druzen vormen 1,7% van de bevolking. De verschillende religies komen ook doordat is de Islam, Jodendom en het Christendom Jeruzalem een belangrijke plaats is. Voor de moslims omdat zij geloven dat Allah op de Tempelberg is opgevaren, voor de Joden omdat daar de Tempel stond waar God en woonde en voor sommige Christenen omdat daar de Heilige Grafkerk staat. Voor sommige Christenen is het alleen belangrijk omdat ze geloven dat het God's stad is en God daar terugkomt op de aarde. Door zoveel verschillende godsdiensten ontstaan veel ruzies en ligt daaran de oorsprong voor veel oorlogen want ze willen het liefst allemaal heel Israël voor zichzelf hebben.

Onderwijs

Israël heeft vier schooltypes:

  • Seculiere staatsscholen.
  • Yeshiva-scholen zijn hetzelfde als seculiere staatsscholen maar hebben ook Torah studies.
  • Onafhankelijke religieuze scholen, Vooral voor ultraorthodoxe kinderen.
  • Arabische seculiere scholen met onderwijs in het Arabisch.
  • Private scholen, met onderwijs net als dat op bijvoorbeeld Amerikaanse scholen.

Voor de toegang tot de universiteiten zijn er de bagrut-toegangsexamens.

Politiek

De Knesset van buiten

Nationaal

Israël is een unitaire republiek. Dat betekent dat de macht bij het centrale bestuur ligt en er geen monarch (koning) is. Israël heeft geen grondwet wat wel moest gebeuren volgens de onafhankelijkheidsverklaring. Één van de oorzaken daarvan is dat de Ultraorthodoxe Joden luisteren naar Gods wetten die in de Torah (Oude Testament) geschreven zijn. Er zijn wel 14 basiswetten. Die wetten zijn belangrijker dan andere wetten. In het Israëlische hooggerechtshof worden die wetten boven de andere wetten gebruikt. In Israël heb je de Knesset. Dat is het parlement waarin 120 leden zitten. Dat parlement kiest om de 7 jaar een president, dat is nu Reuven Rivlin. De president is eigenlijk niet zo belangrijk. Na de verkiezingen wijst hij iemand uit de Knesset aan die een kabinet gaat vormen. Degene die de leider wordt van het kabinet is de premier. De premier mag veel beslissingen nemen en is belangrijker dan de president. De premier is nu Benjamin Nethanayu van de partij Likoed. Om de 4 jaar worden er verkiezingen gehouden.

Knesset van binnen

Bestuurlijke indeling

Israël heeft geen eenduidige regionale indeling maar er zijn wel 6 districten die door het ministerie van Binnenlandse Zaken gebruikt worden. De districten zijn:

  • Jeruzalem, hoofdstad Jeruzalem
  • Noord, hoofdstad Nazareth
  • Haifa, hoofdstad Haifa
  • Centrum, hoofdstad Ramla
  • Tel Aviv, hoofdstad Tel Aviv
  • Zuid, hoofdstad Beër Sjeva

Alle districten behalve Jeruzalem en Tel Aviv zijn weer onderverdeeld in subdistricten.

Op lokaal niveau bestaan de steden, de lokale gemeenten en de regionale gemeenten. Er zijn 70 steden, de grootste daarvan zijn Tel Aviv, Haifa, Rishon LeZion en Ashdod. Jeruzalem wordt niet altijd meegerekend omdat een deel in het Palestijnse gebied ligt.

Internationaal

Israël is lid van de VN maar de VN en Israël botsen nogal eens over dingen die besproken moeten worden. De VN wil het liefst dat er niet te veel gebeurd in de regio maar Israël wil elke dreiging af weren wat soms moeilijk is zonder slachtoffers. Het belangrijkste punt waarbij Israël en de VN het niet eens zijn is de Palestijnen. Israël wil daar anders mee omgaan dan de VN. Israël wordt gesteund door veel westerse landen vanwege Christelijke achtergronden. Arabische en moslim landen steunen juist de Palestijnen.

Defensie

Logo IDF

Israëlische Defensieleger

Het Israëlisch defensieleger (Hebreeuws: צבא הגנה לישראל - Tseva Hagana Lejisraël) is de officiële naam van de Israëlische strijdkrachten. De afkorting hiervan is IDF dat op zijn Engels Israël Defence Forces betekent. De takken: luchtmacht, landmacht en marine vormen 1 geheel en werken veel samen. De IDF werd op 26 mei 1946 opgericht nadat op 14 mei de Israëlische staat door Ben-Goerion was uitgeroepen. Dit was ter bescherming van de burgers. 2 Joodse organisaties die ook aanslagen pleegden, Etsel en Lechi, sloten een verbond wat inhield dat ze tot het einde van de Arabisch-Israëlische Oorlog van 1948 los mochten vechten en daarna bij de IDF werd gevoegd. Er bestaat een vermoeden dat de IDF kernwapens heeft maar dat heeft Israël nooit zelf bevestigd. Er werd elk jaar maar liefst 15 miljard dollar door de regering aan het leger uitgegeven. Israël is met zijn grote leger dan ook een lokale supermacht. Iedereen vanaf 18 jaar heeft een dienstplicht, vrouwen 2 jaar en mannen 3 jaar. Er kan een uitzondering gemaakt worden op religieuze, fysieke of psygologische redenen. Vrouwen mogen ook weigeren als ze getrouwd zijn. De huidige opperbevelhebber is Aviv Kochavi, hij is dat sinds 2019.

Logo van de Mossad

Veiligheidsdiensten

Israël heeft 3 veiligheidsdiensten, de Mossad (internationaal), de Sjabak (nationaal) die vroeger Sjien Beet heette en de Aman (veiligheidsdienst van de IDF). De Sjabak beveiligt ook de president en de premier. De leider van de Sjabak is sinds 2016 Nadav Argaman. De Mossad heeft 7000 werknemers en is 1 van de bekendste veiligheidsdiensten ter wereld. De Mossad werd op 13 december 1949 opgericht door David Ben-Goerion. Belangrijke taken van de Mossad zijn onder andere vluchtelingen helpen die naar Israël willen komen en militaire dreigingen opsporen en waar mogelijk tegenhouden. De huidige baas is Yossi Cohen sinds 2016. De Aman is de veiligheidsdienst van de IDF, het Israëlische leger. Je kan het dus vergelijken met de Nederlandse MIVD (Militaire Inlichtingen en Veiligheidsdienst).

Luchthaven Ben-Gurion

Economie

Israël is een hoog ontwikkeld land met wel een hoge staatsschuld. Doordat veel Joden naar Israël emigreerden kwam er ook veel kennis naar Israël waardoor een goede economie opgebouwd kon worden. Er wordt betaald met de Israëlische Sjekel. In 1999 werd er een groot gasveld ontdekt nabij Askelon wat veel geld oplevert. In de Negev-woestijn zijn veel zonnepanelen voor zonne-energie aanwezig. In Israël is het belangrijkste vervoersmiddel de auto en het wegen en transport netwerk is goed op orde. Ook het Openbaar Vervoer is goed geregeld. Er zijn meerdere luchthaven waarvan de belangrijkste en grootste Luchthaven Ben-Gurion is. De grootste en nationale luchtvaartmaatschappij is El Al Israel Airlines.

Cultuur

Israël is een cultuur rijk land vanwege zijn oude geschiedenis. Er zijn ook veel musea met name over geschiedenis maar ook over kunst. Voetbal en basketbal zijn de meest beoefende sporten.

Massada

Werelderfgoed

  • Bijbelse tels (Tel Beër Sjeva, Tel Hazor en Tel Megiddo)
  • Heilige plaatsen van het bahá'í-geloof in Haifa en West-Galilea
  • Massada
  • Oude stad van Akko
  • Wierookroute - Woestijnsteden in de Negev (Avdat, Halutza, Mamshit en Shivta)
  • Witte stad van Tel Aviv

Israëlische keuken

De Israëlische keuken is beïnvloed door gewassen die daar goed groeien maar ook doordat veel Joden naar Israël kwamen is de wereldkeuken belangrijk. Het bekendste eten in Israël is hummus maar ook falafel zal je op straat veel zien. Salade wordt ook veel gegeten. De keuken staat ook bekend om koosjer eten omdat er veel Joden wonen die koosjer eten. Olijf is een veelgebruikt product.

Broodje Falafel

Hatikwa

Hatikwa, wat in het Hebreeuws 'de hoop' betekent, is het officiële volkslied van Israël. Hatikwa gaat over de hoop van het Joodse volk terug te keren naar het land van zijn voorvaderen vanuit de verstrooiing over de hele wereld. De tekst van het lied werd in 1886 geschreven door de Galicische dichter Naphtali Herz Imber. Hatikwa werd het volkslied van de staat Israël, toen in 1948 de onafhankelijkheid uitgeroepen werd. Na de Zesdaagse Oorlog in 1967 was er een voorstel Hatikwa te vervangen door Jeruzalem van goud, maar dat ging niet door. Hoewel het lied al vanaf het begin het volkslied van Israël is, werd pas in 2004 als volkslied officieel aangenomen.


Landen, afhankelijke gebieden en niet-erkende staten in Azië LocationAsia.png
Afghanistan · Armenië · Azerbeidzjan · Bahrein · Bangladesh · Bhutan · Brunei · Cambodja · China · Cyprus · Egypte · Filipijnen · Georgië · India · Indonesië · Irak · Iran · Israël · Japan · Jemen · Jordanië · Kazachstan · Kirgizië · Koeweit · Laos · Libanon · Maldiven · Maleisië · Mongolië · Myanmar · Nepal · Noord-Korea · Oezbekistan · Oman · Oost-Timor · Pakistan · Palestina · Qatar · Rusland · Saoedi-Arabië · Singapore · Sri Lanka · Syrië · Tadzjikistan · Thailand · Turkije · Turkmenistan · Verenigde Arabische Emiraten · Vietnam · Zuid-Korea

Afhankelijke gebieden: Hongkong · Macau
Niet-erkende staten: Abchazië · Taiwan · Turkse Republiek Noord-Cyprus · Zuid-Ossetië

Afkomstig van Wikikids , de interactieve Nederlandstalige Internet-encyclopedie voor en door kinderen. "https://wikikids.nl/index.php?title=Israël&oldid=617930"