Iers republicanisme

De Ierse vlag wordt gebruikt door Ierse republikeinen als symbool van hun ideologie.

Het Iers republicanisme of Iers nationalisme is de naam van politieke beweging die de Republiek Ierland en Noord-Ierland willen verenigen tot één Ierland. Noord-Ierland behoort vandaag de dag bij het Verenigd Koninkrijk, maar Ierse republikeinen vinden dat dit niet hoort. Zij willen dat Noord-Ierland onderdeel wordt van Ierland. Het Iers republicanisme staat tegenover het unionisme. De unionisten willen dat Noord-Ierland onderdeel blijft van het Verenigd Koninkrijk.

Oorspronkelijk speelde religie hierbij een grote rol. Bijna alle katholieken waren aanhangers van het Iers republicanisme, terwijl bijna alle protestanten aanhanger van het unionisme waren. Tegenwoordig speelt religie hierbij nog steeds een grote rol, maar minder dan vroeger. Het Iers republicanisme wordt door haast alle politieke partijen in de Republiek Ierland aangehangen, als ook een groot deel van de Ierse bevolking. In Noord-Ierland is de politieke partij Sinn Féin een van de belangrijkste vertegenwoordigers van het Iers republicanisme. Ierse republikeinen zijn erg trots op de Ierse cultuur en de Ierse taal. Zij zien een gezamenlijk Ierland als een manier om hun cultuur te beschermen.

Geschiedenis

Ontstaan

Bij het ontstaan van het Iers republicanisme speelt de Britse overheersing van Ierland, die ruim acht eeuwen duurde, een grote rol. Ierland was lang afgezonderd van de rest van Europa. De Kelten leefde op het eiland en veel Ierse republikeinen voelen zich verbonden met de Kelten. Ierland werd al vóór de Britse overheersing bekeerd tot het christendom. Waar de Engelse koning Hendrik VIII de Britse kerk (de Anglicaanse Kerk) afscheidde van de Rooms-Katholieke Kerk in de 16e eeuw, bleef Ierland grotendeels katholiek. Vanaf de 12e eeuw veroverden de Britten delen van Ierland, maar het grootste gedeelte bleef onbezet. Dit veranderde onder Hendrik VIII, die haast heel Ierland veroverde. De Engelse kolonisten vestigden zich in het oosten en noorden van het eiland, terwijl het westen, zuiden en midden grotendeels Ierstalig bleef.

Het Iers republikanisme kwam op in de 18e eeuw, toen veel Ieren vonden dat Ierland meer inspraak moest hebben in wetgeving en zelf beslissingen moest nemen. Ierland werd toentertijd als een soort kolonie bestuurd. In 1801 werd Ierland officieel opgenomen in het Verenigd Koninkrijk, maar het grootste gedeelte van de Ierse bevolking had niets te zeggen. De Ieren waren grotendeels katholiek en het protestantisme was de staatsgodsdienst van het Verenigd Koninkrijk. Hoewel in de jaren 1830 vrijheid van godsdienst ontstond, bleven Ierse katholieken gediscrimineerd. De Ierse hongersnood van 1849/1850 maakte de Britse overheersers ook nog eens enorm onpopulair. Veel Ieren stierven door de honger en emigreerden naar de Verenigde Staten. De Britse regering besloot de Ierse bevolking niet te helpen en het weinige voedsel dat er was werd besteedt aan de export.

Een onafhankelijk Ierland

In de late 19e eeuw en vroege 20e eeuw werden veel Ieren ook trotser op hun cultuur, taal en geschiedenis, mede door de werken van toneelschrijver William Butler Yeats. Veel Ieren wilden Home Rule. Dit betekent dat de Ieren zelf beslissingen konden nemen, maar onderdeel van het Verenigd Koninkrijk bleef. De Britse regering vond dit maar niets en uiteindelijk brak in Ierland de Paasopstand van 1917 uit. De Paasopstand werd hard neergeslagen door het Britse leger. Dit leidde tot de Ierse Onafhankelijkheidsoorlog, die uiteindelijk leidde tot de Ierse onafhankelijkheid in 1922.

Oorspronkelijk bleef de Britse koning het staatshoofd van Ierland, maar in 1949 besloot Ierland uit de Gemenebest van Naties te treden. Sindsdien kunnen Ieren hun eigen president kiezen. Het noorden van Ierland, het huidige Noord-Ierland, bleef onderdeel van het Verenigd Koninkrijk. Hier woonden namelijk veel protestanten, die bij het Verenigd Koninkrijk wilden blijven.

Noord-Ierland

Het Iers republicanisme richtte zich na 1922 op Noord-Ierland. Vanaf de jaren 1950 braken rellen uit tussen unionisten en republikeinen, genaamd de Troubles. De Troubles is een serie van allerlei moorden, aanslagen, demonstraties en protesten. Dit leidde tot een onveilige situatie in Noord-Ierland. Katholieken en protestanten leefden eigenlijk apart van elkaar, gescheiden door zogeheten vredesmuren. Deze muren zijn nog altijd in Belfast te vinden. De Ierse republikeinen werden gesteund door de Irish Republican Army (IRA), die Noord-Ierland bij Ierland wilde voegen door middel van geweld. Vooral onder de Britse premier Margaret Thatcher laaide het conflict hoog op. De IRA heeft onder meer op haar een aanslag geprobeerd te plegen, die mislukte. Aan de andere kant werden de unionisten door het Britse leger gesteund. Het Britse leger heeft onder meer een vreedzaam protest neergeslagen, waarbij enkele mensen overleden, dat bekend staat als Bloody Sunday.

De Britse premier Tony Blair wist in 1998 samen met de Ierse regering het Goedevrijdagakkoord te bereiken. Het Goedevrijdagakkoord zorgde ervoor dat Noord-Ierland bij het Verenigd Koninkrijk zou blijven. Ierland gaf haar claim op, de IRA zou stoppen met vechten en het Britse leger zou worden weggehaald. In plaats daarvan zou de Ierse grens openblijven en zou Noord-Ierland een eigen parlement en regering krijgen. Dit werd uitgevoerd tussen 1998 en 2007. Dit zorgde ook voor vrede in Noord-Ierland. De Iers republikeinen blijven zich inzetten voor een herenigd Ierland, maar dan op een vreedzame manier. Na de Brexit pleitten de Ierse republikeinen voor referendum om Noord-Ierland bij de Republiek Ierland te voegen. Het aantal mensen dat voor een Ierse hereniging is, is sinds 2016 hard gestegen. Veel Iers republikeinen steunen ook onafhankelijkheidsbewegingen in Wales en Schotland. Schotse onafhankelijkheid wordt namelijk gezien als een eerste stap naar een Ierse hereniging.

Vertegenwoordigers

De belangrijkste vertegenwoordiger van het Iers republicanisme is de politieke partij Sinn Féin, die zowel in Noord-Ierland als de Republiek Ierland actief is. Sinn Féin erkent het Britse gezag over Noord-Ierland niet en de zetels die Sinn Féin in het Britse Lagerhuis heeft worden niet ingenomen door de partij. Sinn Féin spreekt als sterkste uit voor een referendum voor de aansluiting van Noord-Ierland bij de Republiek Ierland.

In Noord-Ierland wordt een Ierse hereniging daarnaast nog gesteund door de Social Democratic and Labour Party (SDLP). De SDLP spreekt zich minder fel uit voor de Ierse hereniging, maar deze wel op de langere termijn bereiken. In de Republiek Ierland spreekt de liberale partij Fianna Fáil zich ook uit voor een aansluiting van Noord-Ierland bij de republiek Ierland. De partij heeft ook banden met Sinn Féin en splitste zich oorspronkelijk van Sinn Féin af.