Hunebed: verschil tussen versies

Versie van 8 jul 2019 11:34

Hunebedden zijn de overblijfselen van stenen grafkelders die meer dan 5000 jaar geleden werden gebouwd. In Vlaanderen worden ze meestal Dolmen genoemd. De hunebedbouwers maakten een soort kamers door reusachtige keien rechtop te zetten en er andere grote stenen overheen te leggen. Met kleinere stenen werden de open spleten tussen de keien opgevuld, en waarschijnlijk werden de kamers dan afgedekt met aarde. Nu, duizenden jaren later, zijn meestal alleen de grote stenen nog over. De kamers werden gebruikt als graf.

5000 jaar geleden, heette dit land nog niet Nederland en het zag er heel anders uit, alles was nog natuur. De eerste mensen die hier in Nederland kwamen wonen vonden hier, behalve moerassen en bossen, ook enorme keien. Die keien zijn in Nederland gekomen tijdens een van de ijstijden, zo’n 150.000 jaar geleden. Zonder hijskranen en bulldozers hebben de mensen in die tijd het voor elkaar gekregen om deze keien te verplaatsen en om ze op elkaar te krijgen. Hier maakten ze grafmonumenten van. Veel later zijn die grafheuvels terug gevonden. Toen begreep niemand hoe die loodzware stenen versleept en omhooggetild konden worden want de stenen waren soms wel 20.000 kilo zwaar. Dat moest een reus gedaan hebben. We noemden de grafkamers: hunebedden. De meeste hiervan vind je in Drenthe. De hunebedbouwers gaven de doden mee wat ze nodig hadden in hun leven na de dood, zoals sieraden en bekers. Daardoor is er nu nog iets bekent over hun leven voor de dood.

Voorbeeld van een hunebed

Wat zijn hunebedden?

De hunebedden zijn de oudste bouwwerken van ons land. In Egypte hebben ze piramides als grafmonumenten, maar die zijn nog minder oud dan onze hunebedden. Je hebt grote en kleine hunebedden, waarin meerdere mensen begraven konden worden. Sommige mensen denken dat alleen de belangrijkste mensen uit die tijd, begraven werden in een hunebed. Een hunebed was niet alleen bedoeld als graf. Sommige mensen hadden een hunebed op hun terrein staan waardoor andere groepen wisten dat ze daar niet konden gaan wonen. Een groot hunebed liet ook zien dat je veel macht had.

Welke soorten hunebedden zijn er?

Onderzoekers hebben ontdekt dat er twee soorten hunebedden zijn te vinden in Nederland. Dit zijn portaalgraven en ganggraven. Er zijn nog drie andere soorten, maar daarvan komt telkens maar één hunebed voor in Nederland. Dit is één trapgraf, één langgraf en één zogenaamd verlengde dolmen. De hunebedden zien er allemaal ongeveer hetzelfde uit, het verschil zit in het aantal openingen, hoe groot een hunebed is en welke stenen er zijn gebruikt.

Wat is er in de hunebedden gevonden?

In twee van de drie hunebedden zijn menselijke resten gevonden. Dit zijn dus eigenlijk de botten van mensen. Zo weten we zeker dat de mensen hier vroeger begraven werden. Waar de rest van de hunebedden voor waren, weten we niet zeker. Misschien zijn er wel ooit mensen begraven en hebben andere mensen (voor ons) al eerder de botten meegenomen. Of misschien zijn de botten wel helemaal opgelost in de grond. Dit is een vraag die onderzoekers ook niet kunnen beantwoorden. De mensen die in die tijd leefden, geloofde dat ze aardig moesten zijn voor hun voorouders, zodat hun eigen leven beter werd. Als een van de voorouders overleed, moesten er ook mooie spullen mee werden gegeven in zijn of haar graf. Door ze dingen te geven hoopte ze dat een dode voorouder ervoor kon zorgen dat bijvoorbeeld het weer beter werd, zodat ze meer eten konden verbouwen. Ook zijn er veel bekers en potten van klei gevonden in de hunebedden. Dit heeft alles te maken met hoe de mensen in deze tijd leefden en wat ze allemaal gebruikten. Hierover kan je meer lezen onder het kopje “Wie hebben de hunebedden gebouwd?”.

Hoe bouw je een hunebed?

Als er tegenwoordig een gebouw wordt gebouwd, is er niet zo veel spierkracht nodig. Hier heb je vrachtwagens en hijskranen. Vroeger bestonden deze machines nog niet, maar hoe ging dat dan? Een hunebed is een grafmonument dat is opgebouwd uit meerdere keien. Een zo’n kei kan net zo zwaar worden als vier olifanten bij elkaar. De boeren in Drenthe hoefden niet ver te zoeken naar de keien, ze lagen niet verder dan vijf kilometer uit elkaar. Sommige stenen werden losgehakt uit een rots. Als ze de stenen hadden gevonden, begon het zwaarste werk: het verplaatsen ervan. We weten niet precies hoe de keien zijn verplaatsen maar één ding is zeker: er waren altijd touwen nodig om de stenen te verplaatsen. Het zou kunnen dat de mensen in die tijd een soort slee hebben gemaakt waar ze de steen op konden zeggen. Door grote, houten balken eronder te leggen, konden ze de slee vooruit rollen. Het kan ook zijn dat ze gewacht hebben tot het weer winter werd. De grote keien konden zo makkelijker over het ijs glijden. Als de stenen op de goede plek waren aangekomen, moesten ze rechtop worden gezet. Dit gebeurde waarschijnlijk met houten palen die als een soort hefboom werkte. Als de stenen aan de zijkanten rechtop stonden, kon er een steen bovenop gelegd worden. Dit gebeurde door eerst een helling tegen de rechtopstaande steen te maken. Hier konden ze dan de steen tegenop duwen. Als de steen goed lag, konden ze de helling weg halen. De bovenste steen was een soort dak. Met kleinere stenen werden de open spleten tussen de keien opgevuld, en waarschijnlijk werden de kamers dan afgedekt met aarde. Nu, duizenden jaren later, zijn meestal alleen de grote stenen nog over.

Wie hebben de hunebedden gebouwd?

De mensen die de hunebedden hebben gebouwd, waren 5000 jaar geleden de eerste boeren. Hiervoor trokken mensen rond, op zoek naar eten. Dit waren de jagers en verzamelaars. Zij bouwden vlug een kamp op, om daar te kunnen slapen en te kunnen koken. Maar ze bleven daar nooit lang wonen. Als het voedsel op was, trokken ze weer verder naar een volgende plek. De hunebedbouwers bedachten als eerste dat ze voor altijd op eenzelfde plek zouden blijven. Hiervoor hadden ze dieren nodig, om melk van te kunnen drinken en vlees van te kunnen eten. Ook hadden ze een akker waarop ze groenten verbouwden. Om de spullen zoals graan te kunnen bewaren, maakten deze mensen potten en bekers van klei. Deze bekers hadden een trechtervorm en daarom noemen we dit volk: het trechterbekervolk.

Waar zijn de hunebedden te vinden?

In Nederland zijn momenteel 54 hunebedden te vinden. Sommige hunebedden hebben een eigen naam, maar de meeste hebben een nummer. Door ze een nummer te geven, kan je ze makkelijk terug vinden en weten onderzoekers op welke plaats ze staat. Als het nummer bijvoorbeeld met een “D” begint, weten zij dat het hunebed in Drenthe ligt. De eerste letter is namelijk hetzelfde als de naam van de provincie. De mensen die de hunebedden hebben gebouwd, hebben natuurlijk niet zomaar ergens een hunebed neergezet. Vaak was dit in de buurt van waar ze de keien hebben gevonden. Eerder hebben we al gelezen dat het een enorm gedoe is om zo’n kei te verplaatsen, daarom wilden ze zo min mogelijk met de keien slepen. De mensen hebben de hunebedden ook gebouwd op hoge plekken (bijvoorbeeld op een heuvel) zodat het hunebed niet helemaal vol kon stromen met water als het ging regenen. De natuur bestond vooral uit bos, maar de hunebedden zijn allemaal op open plekken gebouwd. Waarom dat zo is weten we niet. Maar wat misschien een reden kan zijn, is dat er wegen lagen langs die open plekken.

Het grootste hunebed van Nederland