Hoorn (muziekinstrument)
De hoorn (ook wel algemeen Franse hoorn genoemd, maar dat is niet helemaal juist) is een koperen blaasinstrument, om precies te zijn een koperblazer. Het is niet een erg bekend instrument. De hoorn is in feite een opgerolde koperen buis, met ventielen. De meeste hoorns hebben roterende kleppen met klephendel of toets, maar sommige, vooral oudere hoorns, gebruiken zuigerkleppen (vergelijkbaar met een trompet ) en de Weense hoorn gebruikt dubbele zuigerkleppen of pompkleppen. Een roterende klep werkt als een kraantje. Druk je de toets in, dan gaat de roterende klep open en gaat de lucht door de zogeheten dia, waarmee de lucht een langere omweg maakt. Laat je de toets los, dan zorgt een veer ervoor dat de klep terug draait en de lucht doorvoer afsluit.
De speler legt de lippen tegen de cup van het mondstuk en blaast daar lucht doorheen. Hierdoor gaan de lippen trillen. Deze trilling worden doorgegeven aan de lucht in de buis (luchtkolom). Hoe langer de luchtkolom, hoe lager de toon. Dus hoe langer de omweg, hoe lager de toon. Doe je niets met de toetsen, dan kun je door verandering van de lip-spanning alleen zogeheten natuurlijke tonen blazen (harmonische reeks). Door de kleppen kunnen die tonen worden veranderd en zijn daarmee alle toonladders te maken. Een hele bekende hoornist was Dennis Brain.
Hoe het begon
De naam "Franse hoorn" komt alleen voor in het Engels en Nederlands en werd voor het eerst gebruikt in de late 17e eeuw. De Duitse hoorn en de Weense hoorn zijn vergelijkbaar, maar toch anders. Vooral de zogeheten boring (doorsnede van de buis) verschilt. Die van de Franse hoorn is smaller. De Duitse hoorn wordt ook wel waldhoorn genoemd.
Vroeger werden hoorns letterlijk gemaakt van dieren hoorns. Dit zie je nog terug in de sjofar, een ramshoorn, die een belangrijke rol speelt in joodse religieuze rituelen. Vroeger werd de hoorn vooral bij de jacht gebruikt. Hoorns werden ook gebruikt om signalen door te geven, zoals later ook de posthoorn, signaalhoorn en bugel.
Toen men ze van metaal ging maken werd de buis een paar keer rond gewikkeld. Dit zie je nog terug in de jachthoorn. Halverwege de 18e eeuw begonnen hoornspelers de rechterhand in de bel te steken om de lengte van het instrument te veranderen, waarbij de geblazen toon werd aangepast, afhankelijk van hoeveel van de opening bedekt was. In 1818 maakten (en patenteerden) de Duitse fabrikanten Heinrich Stölzel en Friedrich Blümel de eerste hoorn met ventielen, met behulp van roterende ventielen. Zuigerkleppen werden rond 1839 in Frankrijk gemaakt door François Périnet.
Gebruik
De hoorn wordt gebruikt in verschillende orkesten als het symfonieorkest, harmonieorkest en soms bij kamermuziek.
Het is belangrijk dat je de hoorn goed onderhoud, anders klinken de tonen niet meer zuiver. Mondstukken zijn ook belangrijk. Anders kun je niet op de hoorn spelen. Een voorbeeld van een mondstuk is de 'Pieter Gouderjaan', een ontwerp genoemd naar, en uitgevonden door een Nederlandse hoornist.
Links
- SchoolTV - Hoorn
- Muziekweb - Hoorn
- YouTube - Franse hoorn