Homohuwelijk

De status van het homohuwelijk wereldwijd

Met het homohuwelijk wordt het huwelijk bedoeld tussen twee mensen van hetzelfde geslacht. De term houdt in dat twee personen met elkaar mogen trouwen ondanks dat ze man, vrouw of genderneutraal zijn. Aangezien met "homo" vaak alleen homoseksuele mannen wordt bedoeld, wordt ook weleens de naar gelijke geslachtshuwelijk of huwelijk van gelijk geslacht gebruikt. Dit komt vanwege andere seksuele oriëntaties, zoals biseksualiteit en transseksualiteit.

Sinds het begin van de 21e eeuw (en ook eind 20e eeuw) is het homohuwelijk onderdeel van het debat in veel landen. In landen waar homoseksualiteit legaal is, wordt het huwelijk als herkenning van de seksualiteit gezien. Veel organisaties zetten zich ook in om in landen (en gebieden) waar het homohuwelijk nog niet toegestaan is het in te stellen. Ze gaan hierbij uit van gelijkheid onder alle burgers. Aan de andere kant zijn er ook vaak burgers die het huwelijk alleen voor personen van een verschillend geslacht willen behouden (het hetero- of klassiek huwelijk). Dit hoeft niet per se te betekenen dat deze groep iets heeft tegen homoseksualiteit. Redenen voor het niet toestaan kunnen bijvoorbeeld religie en traditie zijn.

Nederland was in 2001 het eerste land dat het homohuwelijk invoerde, België volgde in 2003. In 25 landen en 1 niet-erkende staat is het homohuwelijk volledig toegestaan en in twee landen deels. Daarnaast zijn er nog één land die het huwelijk in de komende jaren gaan of moeten invoeren.

Achtergrondinformatie

Wat is het homohuwelijk?

Om te kijken wat het homohuwelijk voor de wet is moet je vragen wat een huwelijk is. Een huwelijk is een echtverbinding. In de meeste landen is dit tussen twee personen (monogamie) en meestal ook tussen een man en een vrouw (heteroseksueel). Dit staat beschreven in een wet die geld in het gehele land of in een gebied van een land. In sommige landen hebben de afzonderlijke gebieden het recht om regels op te stellen voor huwelijken, zoals zijn in de VS de afzonderlijke staten hiervoor verantwoordelijk. Na de trouwerij sta je dan als partners van elkaar geregistreerd.

Je kunt een huwelijk ook in religieuze zin bekijken. De manier dat huwelijken op deze manier worden geregeld bestaat nog niet heel erg lang. Er zijn ook tijden geweest waarin men trouwde in een religieus gebouw voor een godheid. Je stond dan geregistreerd bij dat geloof als getrouwd. De religie had vaak een leider of boek (zoals de Bijbel) waarin stond wat de regels van het huwelijk zijn. Tegenwoordig staan deze huwelijken ook bij de staat geregistreerd.

Daarnaast bestaat er ook huwelijk in ruime zin. Hierbij kunnen twee of meerdere personen besloten te trouwen zonder dat dit geregistreerd staat. Bepaalde groeperingen en organisaties doen dit. Hoewel het homohuwelijk pas in 2001 ergens ter wereld legaal werd, voerde het Remonstrantse Broederschap al homohuwelijken uit sinds 1986 en zou zijn er meer dan deze organisaties. Het probleem is dat deze huwelijken niet rechtsgeldig zijn. Dit houd in dat partners die op deze manier zijn getrouwd niet als partners zijn geregistreerd en dus niet van dezelfde rechten kunnen genieten. Als we spreken over de invoering van het homohuwelijk hebben we het over het rechtsgeldig maken van het homohuwelijk.

Hoe kan het homohuwelijk worden ingevoerd?

Er zijn verschillende manieren om een homohuwelijk in een land of gebied in te voeren:

• Meerderheid in het parlement: In veel landen is het homohuwelijk ingevoerd door het parlement. Het parlement is een orgaan dat door de bevolking (direct of indirect) wordt gekozen om de zoveel jaar. Elke politieke partij heeft een eigen kijk op het homohuwelijk. Als de voorstanders een meerderheid hebben kan het homohuwelijk worden ingevoerd door middel van een wetsvoorstel. Per land verschilt er een meerderheid van minstens +50% nodig is of een veel hogere meerderheid (bijv. 75%). Dit komt door de plek de wet van het huwelijk. Als dit een normale wet is een meerderheid van 50% voldoende, maar staat het in de grondwet dan is een hogere wet nodig. Dit komt doordat je de grondwet veranderd en dit de belangrijkste wet van het land is. De gedachte achter het invoeren door middel van het parlement is dat de bevolking erachter staat. Vaak gebeurt dit alleen als uit peilingen blijkt dat meer dan de helft voorstander is!
• Door middel van een rechtszaak: In sommige landen is een rechtszaak aangespannen tegen de staat door homostellen. Dit gebeurt vaak als tegenstanders aan de macht zijn. Vaak buigt de hoogste rechter zich over de zaak, aangezien de zaak vaak veel publiciteit oplevert. De wet over het heteroseksueel huwelijk wordt vergeleken met andere wet, waaronder de grondwet, en er wordt gekeken of er sprake is van discriminatie of racisme. Mocht dit zo zijn moet de huwelijkswet worden aangepast. De rechter stelt dan vaak een einddatum en geeft de regering tot die datum de tijd een wet te maken. Doet de regering dit niet en/of is de einddatum verstreken wordt de wet alsnog aangepast naar een wet die het homohuwelijk toestaat. Mocht het niet lukken kan een rechtszaak vaak veel publiciteit opleveren en kan er een discussie ontstaan waarbij de wet alsnog wordt ingevoerd.
• Door middel van een referendum: Dit is tot nu toe alleen in Ierland gebeurd. Politici kunnen het homohuwelijk een referendum waard vinden. Een referendum is eigenlijk een verkiezing, maar dan je voor of tegen een wet en niet op een kandidaat of partij. Hierdoor wordt de mening van het volk direct gehoord. Het idee hierachter is dat het huwelijk in het algemeen een zaak is die veel inwoners direct aangaat en daarom is een referendum belangrijk.

Mocht het homohuwelijk worden ingevoerd moet er vaak een wet gewijzigd worden. Er zijn verschillende manieren waarop dit kan.

• Het huwelijk wordt genderneutraal: Dit houdt in dat het huwelijk niet specifiek meer tussen een man en vrouw is. Het huwelijk is nu tussen twee personen; het maakt niet uit wat je bent. De meeste landen kiezen voor deze wet, vanwege het derde geslacht (een groep personen die zich geen man of vrouw noemt).
• Er komt een aparte wet voor het homohuwelijk: Dit wordt in principe niet gedaan, aangezien er dan alsnog sprake kan zijn van racisme. Toekomstige "voordeeltjes" kunnen op deze manier wel gelden voor het heteroseksueel huwelijk, maar niet voor het homohuwelijk. Tot nu toe heeft geen een land voor deze wet gekozen.

Voor- en tegenstanders

Voorstanders

Hieronder vind je de argumenten voor het homohuwelijk:

• Discriminatie en racisme: De meest gebruikte reden voor de invoering is dat er sprake is van een discriminatie. Het idee is dat een relatie tussen twee personen van hetzelfde geslacht net zo waardevol is als tussen twee personen van een ander geslacht. Hierdoor zouden in beide gevallen dezelfde wetten moeten gelden.
• Acceptatie: Veel personen zijn er daarnaast van overtuigt dat het homohuwelijk ook helpt bij de acceptatie van lhbt'ers op langere termijn. We zien dat in veel landen die het homohuwelijk invoerden de acceptatie van lhbt'ers alleen maar steeg.

Voorstanders van het homohuwelijk lhbt'ers zelf en lhbt-organisaties, maar ook mensen die heteroseksueel zijn (straigth alliees) kunnen het homohuwelijk steunen. In de politiek steunen socialistische en liberale partijen het homohuwelijk vaak. In Nederland zijn dit voornamelijk de VVD, de PvdA, de GroenLinks, 50PLUS, de SP, de Partij voor de Dieren, Forum voor Democratie en de PVV. In de VS is de Democratische Partij vaak voor het homohuwelijk. In België zijn Open VLD, Groen, SP.A, Ecolo, PS, N-VA en CD&V.

Tegenstanders

Hieronder vind je de argumenten tegen het homohuwelijk:

• Religie: Een huwelijk is oorspronkelijk een religieus en volgens veel religies bestaat het homohuwelijk niet. Overigens zijn er wel bepaalde religies die dit wel herkennen. Het homohuwelijk wordt als iets gezien dat tegen het geloof is.
• Traditioneel gezin: Veel tegenstanders zijn voor een traditionele gezinssituatie, met een man en een vrouw die getrouwd zijn. Het homohuwelijk verstoort volgens hen deze traditionele gezinssituatie.

Tegenstanders van het homohuwelijk zijn meestal religieuze partijen, religies en conservatieve partijen. In Nederland spreekt de SGP zich het meest uit tegen het homohuwelijk; CDA en ChristenUnie zijn in het verleden tegen het homohuwelijk geweest, maar worden de laatste jaren steeds meer voorstander. DENK heeft zich nog niet uitsproken over het huwelijk. In de VS is de Republikeinse Partij tegen het homohuwelijk. In België zijn het Vlaams Belang, de MR en cdh tegen het homohuwelijk.

Overigens betekent het vaak niet dat tegenstanders tegen lhbt'ers zijn; veel partijen zijn steunen acceptatie en wijzen geweld en discriminatie af.

Nationaal homohuwelijk per land

Hieronder vind je opsomming van alle landen waar het homohuwelijk volledig is ingevoerd. Dit betekend dat in het gehele land mensen kunnen trouwen zonder dat het geslacht uitmaakt. Afhankelijke gebieden, zoals overzeese eilanden, tellen hierin niet mee. Afhankelijk van de regeling met het land waar het gebied bij hoort bestaat er een regeling. Dit kan inhouden dat het gebied over eigen zaken, zoals huwelijk, mag beslissen en hierbij niet de mening en wetgeving van het moederland hoeft op te volgen.

Daarnaast bestaan er situaties waarin het huwelijk in het moederland zelf slechts in bepaalde gedeelten is toegestaan. Dit geeft net als bij de afhankelijke gebieden met wetgeving te maken en verschilt per land. Voor bij federaties kan dit het geval zijn. Het verschil zit erin dat deze gebieden wel bij het moederland vaak worden gerekend en de afhankelijke gebieden niet. Hierdoor spreken we over regionaal homohuwelijk; in bepaalde regio's mag het wel en in andere regio's niet. Mexico en het Verenigd Koninkrijk zijn de enige twee landen waar dat tegenwoordig nog geldt. Voorheen was dit ook in Canada en de Verenigde Staten het geval, maar deze hebben sinds het homohuwelijk nationaal ingevoerd.

Nederland (2001)

Sinds 1 april 2001 mogen mensen van gelijk geslacht trouwen in Nederland. De Amsterdamse burgemeester Job Cohen mocht het eerste huwelijk betrekken, dat zelfs die nacht werd gehouden in het Amsterdamse stadhuis het Stopera. Op die dag trouwen drie mannelijke echtparen en een vrouwelijk echtpaar met elkaar. Bij de gebeurtenis was toen veel pers aanwezig en was vrij uniek.

Niet in heel Nederland kunnen lgbt'ers met elkaar trouwen. Op de Nederlandse Antillen was de wetgeving niet van pas. In 2010 zijn de Antillen opgegeven. Bonaire, Sint Eustatius en Saba werden gemeenten van Nederland, waardoor deze wetgeving daar ging gelden. Hierdoor is het sinds eind 2012 ook mogelijk op deze drie eilanden te trouwen. Aruba, Sint Maarten en Curaçao werden landen binnen het Koninkrijk der Nederlanden. Hierdoor hebben ze bepaalde rechten op het gebied van wetgeving. Deze drie "landen" hebben het homohuwelijk nog niet ingevoerd. Vanuit Nederland zelf is er wel druk van onder andere D66, VVD, PvdA en andere linkse en liberale partijen om het homohuwelijk ook daar in te voeren.

Het homohuwelijk in Nederland begon in de jaren negentig op te spelen, toen men opener werd over seksualiteit. Tijdens het kabinet onder leiding van Wim Kok werd door de Tweede Kamer een wetvoorstel aangenomen; in 2000. Hiermee werd de wet over het huwelijk aangepast; het huwelijk werd genderneutraal. Nederland wordt tegenwoordig gezien als voorloper op het gebied van het homohuwelijk (en legalisatie van homoseksualiteit in het algemeen). In de Europese Unie stimuleert Nederland dan ook het homohuwelijk, net als in veel andere landen.

België (2003)

België volgde Nederland twee jaar later met het homohuwelijk. Op 1 juni 2003 trad de wet in werking; de geaardheid van de twee personen was vanaf toen niet meer belangrijk. Net als in Nederland is het homohuwelijk in dezelfde wet opgenomen als de het klassieke huwelijk. Hiermee werd het huwelijk genderneutraal. Op 6 juni werd het eerste homohuwelijk gesloten in het land in de plaats Kapellen. Dit huwelijk was tussen twee vrouwen.

Hoewel België in 2003 het homohuwelijk invoerde was het pas in 2006 legaal om voor homoparen om kinderen te adopteren. Sinds 2004 is het ook mogelijk om als Belgische lgbt'er te trouwen met iemand uit een land waar het homohuwelijk nog niet geldt.

Spanje en Canada (2005)

Hoewel Spanje een vrij katholiek land is, voerde het als derde landen het homohuwelijk op 3 juli 2005. De reden ligt aan de geschiedenis van Spanje. Onder de dictatuur van Franco (tot 1979) was homoseksualiteit verboden, maar sinds de jaren 80 werden steden als Madrid en Barcelona "homovriendelijk". Daarnaast kreeg Spanje een progressieve premier, José Luis Rodríguez Zapatero, die ook voor de invoering was.

De Partido Popular en de Katholiek Kerk waren tegen de invoering van het homohuwelijk, maar op 30 juni 2005 werd de wet voor legalisering goed gekeurd met 40 stemmen verschil. De wet werd gezien als een mijlpaal voor homorechten in Spanje. Op 11 juli 2005 trouwde het eerste homokoppel in Tres Cantos, dichtbij Madrid.

Canada bestaat uit 11 provincies en 3 territoria die elk een eigen wetgeving hebben op het gebied van huwelijk. Tussen 2003 en 2005 voerden 8 provincies en 1 territorium het homohuwelijk in. Dit leverde de situatie op waar twee derde van het land het homohuwelijk legaal was. In de overige twee provincies en twee territoria was dit nog het geval. Op 20 juli 2005 legaliseerde Canada het homohuwelijk in gehele land, aangezien het al voor grootste gedeelte legaal was. Alleen de provincie Alberta was tegen legalisering en probeerde het zelfs tegen te houden. De andere provincie en 2 territoria stonden de legalisering vrijwillig toe.

Zuid-Afrika (2006)

Het legaliseren van het homohuwelijk in Zuid-Afrika ging vooraf aan een rechtszaak. In Zuid-Afrika gelde toen het huwelijk zoals in het Rooms-Hollands recht stond vermeld. Een lesbisch koppel spande hierdoor een rechtszaak aan tegen de Zuid-Afrikaanse staat, aangezien de wet discrimineerde op basis van seksuele geaardheid. In 2004 kregen het lesbische koppel al gelijk, maar Zuid-Afrika ging in hoger beroep. Het lesbische koppel ging hierdoor in tegenberoep. Dit leidde uiteindelijk tot een landelijk debat, waarbij zelfs een aparte homorechten-organisatie een zaak aanspande tegen Zuid-Afrika. Hoewel het om twee aparte rechtszaken ging, werden ze op dezelfde dag behandeld.

Ook in hoger beroep kreeg de overheid te horen dat de huwelijkswet niet in overeenstemming was met de grondwet, die discriminatie verbood. De wet diende dus aangepast te worden. Met ruime meerderheid in het parlement werd een nieuwe, genderneutrale huwelijkswet aangenomen. Op 30 november 2006 werd de nieuwe wet geldig. Hiermee werd Zuid-Afrika het eerste (en tot nu toe enige) land in Afrika dat het homohuwelijk erkend.

Noorwegen en Zweden (2009)

Homoseksualiteit werd in Noorwegen in 1972 legaal en sinds 1993 mochten homostellen aan geregistreerd partnerschap doen. Trouwen was toen nog niet mogelijk. Uit onderzoek bleek dat 66% van de Noorse bevolking voor het homohuwelijk was. Dit leidde, samen met veel acties, tot een wetsvoorstel. Op 11 juni 2008 stemde het parlement hiermee in en op 1 januari 2009 voerde het land het Homohuwelijk in. De Lutherse Kerk, de grootste religie in Noorwegen, wilde aanvankelijk het huwelijk niet voltrekken. In januari 2017 besloot de kerk om het huwelijk voortaan ook te voltrekken.

In 2006 was 71% van de Zweden al voor het homohuwelijk. Na Noorwegen kwam het debat ook in Zweden terecht. Op 1 april 2009 nam het parlement een wetsvoorstel aan. Zowel de regeringspartijen als de oppositie was hier voor; slechts een partij was tegen. Daarnaast was ook een groot deel van bevolking voor de nieuwe wet en zelfs de Zweedse Kerk moedigde het huwelijk aan. Sinds 1 mei 2009 kunnen ook stellen met hetzelfde geslacht in Zweden trouwen.

Portugal, IJsland en Argentinië (2010)

Na de invoering van het homohuwelijk in Spanje wakkerde dit ook de discussie in Portugal aan. Het parlement debatteerde hier jaren over. Uiteindelijk keurde het parlement de wet op 8 januari 2010 goed. De wet verbood nog altijd aan homostellen om kinderen te adopteren. Politieke partijen en organisaties hadden dit in samenwerking met de katholieke kerk voorkomen. In 2016 lukte de nieuwe premier António Costa om de steun voor een breder adoptierecht te verbreden. De regering ontwierp een nieuwe wet die he adoptierecht ook voor lhbt'ers mogelijk moest maken. Datzelfde jaar werd de wet nog ingevoerd.

IJsland staat bekend als een van de homo-vriendelijkste landen ter wereld. In 2010 was de lesbische Jóhanna Sigurðardóttir premier van het land. Het IJslands parlement keurde op 11 juni 2010 een wet goed die het huwelijk genderneutraal maakte en de nieuwe wet ging op 27 juni dat jaar. Een van de eerste huwelijken was op die dag zelf, namelijk dat van de IJslandse premier en haar vriendin.

Argentinië keurde het homohuwelijk op 14 juli 2010 goed en was hiermee het eerste land in Zuid-Amerika. Nadat de Kamer van Volksvertegenwoordigers voor was, moest de wet nog door de Senaat heen. Dit leverde een debat op dat 14 uur duurde. Vooral conservatieve partijen en de katholieke kerk waren tegen. De regering en veel bekende Argentijnen waren voor het huwelijk. Tijdens het debat protesteerden veel Argentijnen voor en tegen de wet rondom het parlement. Later dat jaar wet de officieel ingevoerd.

Denemarken (2012)

Denemarken bestaat officieel het drie landen; Denemarken zelf, Groenland en de Faeröer. In de wet is geregeld dat elk gebied zelf hun zaken omtrent het huwelijk mag regelen. In Denemarken zelf is het sinds 15 juni 2012 het homohuwelijk toegestaan. Net als de andere noordelijke landen is Denemarken een vrij homo-vriendelijk land. De wet geld overigens alleen voor Denemarken zelf. In die tijd was het homohuwelijk in Groenland en de Faeröer nog niet mogelijk.

Groenland wilde het homohuwelijk eigenlijk al in 2010 invoeren, maar wilde eerst op Denemarken wachten. Na 2012 waren er verschillende politieke onenigheden die de wet vertraagde. De Groenlandse regering voerde op 27 mei 2015 een wet in die het homohuwelijk sinds 1 april 2016 mogelijk maakt.

De Faeröer stemde op 29 april 2016 voor de wet die het homohuwelijk mogelijk maakte. Sinds 1 juli 2017, maar goedkeuring van de Deense regering, werd de wet officieel gemaakt. Overigens is de Faeröerse kerk niet verplicht om het homohuwelijk te sluiten, anders dan in Denemarken.

Brazilië, Frankrijk, Uruguay en Nieuw-Zeeland (2013)

Het Hooggerechtshof van Brazilië oordeelde al in 2013 dat een huwelijk voor enkel heterokoppels niet in overeenstemming is met de grondwet. Voor het gerechtshof hadden lhbt'ers recht op een gelijksoortig partnerschap, wat al snel een huwelijk was. Het Federaal District (de hoofdstad Brasilia) en 12 van de 26 hadden het homohuwelijk al tussen 2012 en 2013 ingevoerd. Op 14 mei 2013 werd het homohuwelijk in het hele land legaal, nadat de nationale raad voor justitie had besloten geen enkele ambtenaar het homohuwelijk mocht weigeren.

In 2011 maakte Frankrijk een voorstel voor een wet en president François Hollande de nieuwe wet te zullen steunen na de verkiezingen. Zijn partij haalde een meerderheid, waardoor de wet begin 2013 goed werd gekeurd door beide kamers van het parlement. Uiteindelijk keurde de Nationale Vergadering de officiële versie goed. Een paar conservatieve parlementsleden waren echter tegen en vroegen het Grondrechtelijk Hof of de wet wel in overstemming was met de grondwet. Het Hof oordeelde dat alles klopte en op 29 mei 2013 trouwde voor het eerste twee mannen in Frankrijk. De Franse wet geldt in heel Frankrijk en alle overzeese gebieden. Het homohuwelijk werd hierdoor ook in Mayotte, Réunion, Frans-Guyana, Guadeloupe, Martinique, Frans-Polynesië, Saint-Barthélemy, Saint-Pierre en Miquelon, Sint-Maarten, Wallis en Futuna, de Franse Zuidelijke en Antarctische Gebieden en Nieuw-Caledonië legaal.

De Kamer van Afgevaardigden van Uruguay keurde in december 2012 een wet goed die het homohuwelijk moest invoeren en op 3 april 2013 keurde ook de Senaat de wet goed. De Uruguayaanse president ondertekende de wet en op 5 augustus 2013 werd de wet officieel ingevoerd. Dezelfde dag nog vond het eerste homohuwelijk plaats in de hoofdstad Montevideo.

In mei 2012 maakte Nieuw-Zeeland een wetsvoorstel voor het homohuwelijk. Na drie debatten in 2012 en 2013 gaf de gouverneur-generaal koninklijke bekrachtiging van het staatshoofd (de Engelse koningin). Hiermee werd de wet officieel. Sinds 19 augustus 2013 bestaat ook het homohuwelijk in Nieuw-Zeeland. Het huwelijk trok veel buitenlandse koppels aan, voornamelijk uit China en Australië waar het huwelijk toen nog niet bestond (sinds 2017 bestaat het huwelijk in Australië). Overigens geld de wet alleen in Nieuw-Zeeland en niet in de Nieuw-Zeelandse gebieden Niue, Tokelau en de Cookeilanden.

Luxemburg, de Verenigde Staten en Ierland (2015)

Luxemburg wilde het huwelijk al in 2009 legaliseren, maar de regering viel voordat de wet kon worden uitgevoerd. In 2013 probeerde de nieuwe regering dit opnieuw, maar dit leverde veel discussie op in het parlement. Op 18 juni 2014 keurde het parlement van het land de wet goed. De wet trad op 1 januari 2015 in. De Luxemburgse premier Xavier Bettel maakte dat jaar meteen gebruik van de wet en trouwde op 15 mei dat jaar met zijn vriend. Hiermee is hij de eerste regeringsleider in de Europese Unie in een homohuwelijk.

In de Verenigde Staten was het homohuwelijk een controversieel onderwerp en is dit nog steeds. Volgens de wet zijn de 50 staten en 6 regio's zelf verantwoordelijk voor het huwelijk. Het huwelijk kwam in het begin van de 21e eeuw onder de aandacht nadat onder andere buurland Canada het legaliseerde en homoseksualiteit in 2003 in de laatste staten legaal werd. De staat Massachusetts voerde het huwelijk als eerste staat in. Overigens waren er al sinds de jaren 70 kleinere discussies en rechtszaken over het huwelijk. Het bekendste was de rechtszaak United States v. Windsor uit 2013. Een wet uit 1996 besloot dat de federale overheid alleen het huwelijk tussen mannen en vrouwen erkend. De rechtszaak zorgde er uiteindelijk voor dat de hoogste rechter van het land besloot dat de wet moest worden afgeschaft op 26 juni 2013. Ook moest het homohuwelijk in de gehele VS erkend worden. Eerder had president Barack Obama al gezegd dat hij het homohuwelijk wilde invoeren.

Op 26 juni 2015 oordeelde de rechter in een nieuwe rechtszaak, Obergefell v. Hodges, dat de overige 13 staten ook het homohuwelijk moesten invoeren volgens de Amerikaanse grondwet. Hiervoor was het homohuwelijk al in 37 staten, federaal district Washington D.C. en de regio Guam mogelijk. Overigens waren er in tussen al veel discussies in de staten zelf op gang gekomen. Alabama, een uiterst conservatieve staat, stemde (tot ieders verbazing) voor het homohuwelijk. Overigens is de wet nooit uitgevoerd, aangezien de uitspraak van de rechter voor de invoering was. Later in 2015 voerden ook Puerto Rico, de Noordelijke Marianen en de Amerikaanse Maagdeneilanden het homohuwelijk in. Amerikaans-Samoa is tot nu toe het enige gebied zonder homohuwelijk.

In Ierland werd een referendum gehouden onder de bevolking over het invoeren of niet invoeren van het homohuwelijk. Ierland was hiermee het eerste land dat het zo regelde. De uitslag van het referendum was bindend; wat de meerderheid wilde wordt dan ook echt uitgevoerd. 62% van de Ierse bevolking was voor het invoeren. Hiervoor moest de grondwet gewijzigd worden. Op 23 mei 2015 werd het homohuwelijk ingevoerd.

Colombia (2016)

In juni 2011 oordeelde het Hoogegerechtshof van Colombia dat het land het huwelijk moest openstellen voor personen van hetzelfde geslacht. Volgens het hof moest de regering dit binnen twee jaar doen. De termijn werd echter overschreden. Hierdoor was het onduidelijk of het homohuwelijk hiermee werd ingevoerd of niet. Dit leverde een situatie op waarin het per plaats verschilde of het homohuwelijk legaal was, terwijl de overheid als enige gaat over het homohuwelijk. In 2016 kwam het hooggerechtshof met een uitspraak die een einde maakte aan het huwelijk. Het hof oordeelde dat het homohuwelijk nu legaal was; sinds 28 april 2016 staat dit zo in de wet.

Finland, Malta, Duitsland en Australië (2017)

In 2014 zorgde een handtekeningenactie ervoor dat het homohuwelijk in Finland door het parlement besproken moest worden. Meer dan 160.000 Finnen bleken dit te steunen. Zowel het parlement als de president keurde een wetsvoorstel in februari 2015 goed. De wet ging op 1 januari 2017 in. Sindsdien is het homohuwelijk genderneutraal en werd ook adoptie mogelijk.

De Maltese premier Joseph Muscat beloofde in 2014 dat als hij herkozen zou worden hij het homohuwelijk als eerste wet zou voorleggen aan het parlement. Muscat maakte deze belofte waar en op 14 april 2014 stemde het gehele parlement, op slechts een lid na, voor de wet. Hoewel de Katholieke Kerk fel protesteerde, werd het homohuwelijk in Malta een feit. De wet trad op 1 september 2017 in werking.

In Duitsland was het homohuwelijk jarenlang onderdeel van een fel debat. Hoewel de meeste politieke partijen voor waren, waren de coalitiepartijen CDU en CSU tegen. Bondskanselier Angela Merkel van het CDU gaf uiteindelijk aan dat het invoeren van het homohuwelijk een persoonlijke kwestie is en ieder parlementslid dit voor zichzelf moest beslissen. Dit houd in dat de parlementsleden niet de mening van hun partij hoefden op te volgen. De SPD, Die Grünen en Die Linke dienden meteen een wetsvoorstel in voor het invoeren van het homohuwelijk. In de Bondsdag stemde uiteindelijk het grootste gedeelte voor de invoering van de wet; Merkel zelf stemde tegen. Sinds 1 oktober 2017 is het homohuwelijk in Duitsland legaal.

Australië was het laatste grote Engelstalige land waar het homohuwelijk nog niet bestond. In augustus 2017 demonstreerden 20.000 mensen in Melbourne voor het huwelijk. Eind 2017 werd een peiling onder de bevolking georganiseerd; bijna 62% was voor het homohuwelijk. Nog voor het einde van 2017 diende premier Malcolm Turnbull een wetsvoorstel in en wist dit door het parlement heen te krijgen. Op 7 december 2017 werd het homohuwelijk in Australië een feit.

Oostenrijk, Taiwan en Ecuador (2019)

In Oostenrijk is geregistreerd partnerschap mogelijk voor personen van hetzelfde geslacht. Een lesbisch koppel stapte naar de rechter nadat Weense ambtenaren hun weigerden te trouwen. Het Constitutioneel Hof oordeelde dat dit discriminatie was en dat de regering voor 1 januari 2019 de tijd had om het huwelijk open te stellen; anders gebeurt dit automatisch. De huidige Oostenrijkse regering bestaat uit conservatieve partijen en verklaarde dat dit niet eerder zou gebeuren dan die datum. Op 1 januari 2019 werd het uiteindelijk volledig legaal voor koppels van hetzelfde geslacht om te trouwen.

Op 27 oktober 2013 demonstreerden duizenden mensen voor de invoering van het homohuwelijk. Taiwan is zelf vrij progressief op het gebied van lhbt en de bevolking is vrij accepterend. Het hooggerechtshof oordeelde dat er sprake was van discriminatie in de huidige wetgeving en geeft de regering tot 24 mei 2019 de tijd om met een wet te komen. De discussie is nu of de huidige wet voor het huwelijk genderneutraal gemaakt worden of dat er een aparte wet voor het homohuwelijk komt. Taiwan zou door de invoering het eerst Aziatische land worden waar het homohuwelijk mogelijk is. Overigens kunnen homokoppels al sinds 21 februari 2019 trouwen. Deze huwelijken werden automatisch vanaf 24 mei 2019 erkend. Taiwan is hiermee het eerste Aziatische land dat het homohuwelijk erkend.

Al in januari 2018 stelde het Inter-Amerikaans Hof voor de Rechten van de Mens dat Ecuador het huwelijk moest openstellen voor paren van hetzelfde geslacht. Dit advies gaf het hof aan alle Latijns-Amerikaanse landen, maar enkel Costa Rica maakte hier werk van. In Ecuador boog het eigen gerechtshof zich over de kwestie. De eerste stemming had geen meerderheid als uitkomst. Op 12 juni 2019 stemde de rechters opnieuw, met 5 rechters voor en 4 rechters tegen. Hiermee werd het huwelijk opengesteld. Het homohuwelijk staat niet direct in de wetgeving (daar gaan het parlement over), maar de uitspraak van het hof moet worden overgenomen in de wet. De uitspraak zorgde ervoor dat het homohuwelijk direct legaal werd.

Landen waar het homohuwelijk deels erkend is

Mexico (sinds 2009)

Mexico bestaat uit 31 staten een Federaal District. De gebieden gaan zelf over het huwelijk volgens de grondwet. Op 20 december 2009 werd in het Federale District Mexico-Stad het homohuwelijk ingevoerd. Dit was een primeur, aangezien het de eerste plek in heel Latijns-Amerika was waar het homohuwelijk was toegestaan. De wet trad in maart 2010 in werking.

Inmiddels in het homohuwelijk in twaalf andere staten ingevoerd; namelijk Quintana Roo, Coahuila de Zaragoza, Chihuahua, Nayarit, Jalisco, Campeche, Colima, Michoacán de Ocampo, Morelos, Chiapas, Puebla en Baja California. Overigens wil dit niet zeggen dat in de overige 19 staten het homohuwelijk niet mogelijk is, maar in die staten moet men toestemming hebben van de rechter en in de andere staten niet. De staat Tlaxcala biedt geregistreerd partnerschap aan voor homostellen.

Verenigd Koninkrijk (sinds 2014)

Het Verenigd Koninkrijk heeft een ingewikkelde indeling. Het land bestaat uit vier constituerende landen, drie kroongebieden en 14 overzeese gebieden. Elk land of gebied gaat zelf over zaken rondom het huwelijk. Desondanks is het homohuwelijk in bijna alle delen van het Verenigd Koninkrijk legaal.

De minister voor Vrouwen en Gelijkheden diende in januari 2013 een wet in die het homohuwelijk legaal moest maken in Wales en Engeland. De wet werd goedgekeurd door het Britse parlement en trad op 29 maart 2014 in werking. In 2011 hield de regering van Schotland een raadpleging onder de bevolking over het homohuwelijk. Aangezien een aanzienlijk deel voor de invoering was, kondigde de regering in 2012 een wetsvoorstel aan. Op 27 juni 2013 stemde het parlement hierover en sinds 16 december 2014 is de wet in werking. In Noord-Ierland is het homohuwelijk nog niet mogelijk. De partij Sinn Fein is heel erg voor de invoering en heeft al meerdere keren wetsvoorstellen gemaakt. De laatste werd in 2015 door de DUP geblokkeerd. De DUP is de grootste partij van Noord-Ierland. Na de verkiezingen van 2017 verloor de DUP zijn meerderheid. Sinn Fein heeft besloten geen regering te vormen zonder dat het homohuwelijk wordt ingevoerd. Inmiddels is hierdoor nog steeds geen regering. De laatste jaren komt door de invoering van het homohuwelijk in de Republiek Ierland steeds meer steun voor het huwelijk.

Bij de Britse kroongebieden was het eiland Man de eerste die het homohuwelijk invoerde. Dit gebeurde op 22 juli 2016. Guernsey voerde het homohuwelijk op 2 mei 2017 in op het hoofdeiland. Op de eilanden Alderney en Sark (die bij het baljuwschap) horen kon dit nog niet, maar op de andere weer wel. Alderney volgde op 14 juni 2018. Sark is nog steeds over de kwestie verdeeld. Jersey voerde het homohuwelijk op 1 februari 2018 in en sinds 1 juli dat jaar is het legaal.

Na de invoering van het homohuwelijk in Engeland, Wales en Schotland werd het homohuwelijk ook in 2014 legaal ook legaal in de militaire bases Akrotiri en Dhekelia en het Britse Indische Oceaanterritorium. In 2016 werd dit ook zo op het Brits Antarctisch Territorium en Zuid-Georgia en de Zuidelijke Sandwicheilanden. Deze gebieden hebben geen permanente bewoners, dus is dit vooral symbolisch en vastgelegd in de wet van Engeland en Wales.

De Pitcairneilanden voerden het homohuwelijk op 15 mei 2015 in. De eilandengroep telt slechts 54 inwoners, waarvan niemand homoseksueel is. De eilandengroep heeft het desondanks ingevoerd voor eventuele latere bewoners die homoseksueel zijn, voor toeristen die op de eilanden willen trouwen en om te laten zien dat ze het homohuwelijk steunen. Op 15 december 2016 werd het homohuwelijk in Gibraltar legaal, nadat het hele parlement hier voor was. Sinds 13 april 2017 is het homohuwelijk ook op de Falklandeilanden legaal. In het gebied Sint-Helena, Ascension en Tristan da Cunha is elk van de drie eilanden zelf bevoegd over het huwelijk. Ascension voerde het homohuwelijk op 1 januari 2017 in, Tristan da Cunha op 4 augustus 2017 en Sint-Helena op 20 december 2017.

Op Bermuda is nu momenteel een hele discussie aan de gang over het homohuwelijk, nadat een homostel naar de rechter stapte. De rechtbank oordeelde dat de huidige wet voor het huwelijk op Bermuda tegen de mensenrechten is. Op 5 mei 2017 stelde Bermuda het huwelijk open, maar de nieuwe regering schafte de wet af en verving hem door geregistreerd partnerschap. De rechtbank oordeelde opnieuw dat ook deze wet in strijd is met de mensenrechten. Hiermee is het homohuwelijk in principe gelegaliseerd, maar de rechter schortte het vonnis op en de regering tekende beroep aan.

Op 29 maart 2019 werd het homohuwelijk op de Kaaimaneilanden legaal. Hoewel nog in de wet staat dat een huwelijk tussen een man en een vrouw is, heeft de rechter bepaald dat er sprake is van discriminatie en dat de wet veranderd moet worden. Eerder wilden de eilanden een referendum houden over het homohuwelijk in 2016, maar dit werd door het parlement tegengehouden. Vervolgens is men naar de rechter gegaan, die de voorstanders gelijk gaf. De regering van de Kaaimaneilanden zei op 3 april in beroep te gaan tegen de uitspraak van de rechter.

Op de Britse Maagdeneilanden, Anguilla, Montserrat en de Turks- en Caicoseilanden is het homohuwelijk tevens (nog) niet mogelijk.

Toekomstige invoering

• Costa Rica (voor 14 mei 2020): In 2016 vroeg de president van Costa Rica aan het Inter-Amerikaans Hof voor de Rechten van de Mens of het land het homohuwelijk moest invoeren. Op 9 januari 2018 oordeelde het hof dat dat inderdaad moest. Het hooggerechtshof van Costa Rica zelf gaf de regering tot 14 mei 2020 hiervoor de tijd, anders gebeurde het na deze datum vanzelf.

Discussie

In veel landen is het homohuwelijk een discussie. Hieronder een opsomming van de belangrijkste landen:

• Andorra: In Andorra is geregistreerd partnerschap sinds 2005 toegestaan. In 2014 is er een poging gedaan om het homohuwelijk in het land in te voeren, nadat Frankrijk het in 2013 invoerde. Hoewel de regering voorstander van het homohuwelijk was, was het parlement tegen en verwierp de nieuwe wet. In Andorra is 70% van de bevolking voorstander van het homohuwelijk.
• Armenië: Armenië heeft veel wetten voor de bescherming van lgbt'ers. Inmiddels is het geregistreerd partnerschap opengesteld en worden in het buitenland gesloten homohuwelijken erkend. In Armenië is slechts 3% van de bevolking voorstander van het homohuwelijk.
• Cambodja: Bepaalde gemeenten in Cambodja erkennen homohuwelijken die in andere landen zijn gesloten. Ook de hoofdstad valt hieronder. In 2004 sprak de koning van het land zich al uit vóór de erkenning van het homohuwelijk in zijn land. Sinds 2015 zijn er verschillende partijen die zich hebben uitgesproken voor de invoering. De grootste partij van het land heeft geen plannen om het in te voeren, maar wil het overwegen als er een verzoek wordt ingediend. In Cambodja is 55% van de bevolking voor het homohuwelijk.
• Chili: Hoewel Chili een erg conservatief land is, wilde de president in 2017 het homohuwelijk invoeren. Haar ambtstermijn liep echter af, voordat de wet rond was. De nieuwe president zet er geen druk achter. Nog steeds zijn er in Chili debatten over het homohuwelijk. Het Inter-Amerikaans Hof voor de Rechten van de Mens kwam met de uitspraak dat ieder mens dezelfde rechten moest hebben als heteroseksuelen. Chili steunt deze uitspraak. Inmiddels is 65% van de Chilenen voor de invoering van het homohuwelijk.
• China: China is niet een bepaald homovriendelijk land en het homohuwelijk is grondwettelijk verboden. Wel is er de laatste jaren vooruitgang. In 2001 werd homoseksualiteit van de lijst met ziekten geschrapt. Tussen 2000 en 2004 was er zelfs een comité opgericht om het homohuwelijk in te voeren, maar dat was volgens de oprichtster voor China nog een stap te ver. Sindsdien is er wel meer aandacht, mede door de media en rechtszaak uit 2016.
• Cuba: In 2018 krijgt het Latijns-Amerikaanse land een nieuwe grondwet, waarin meer rechten voor lgbt'ers worden opgenomen. In Cuba worden deze nu nog gediscrimineerd, met als gevolge vele vluchtelingen. De dochter van Raul Castro zei dat ze zich sterk zou maken voor het homohuwelijk in haar land. In september dat jaar werd de weg naar het homohuwelijk vrij gemaakt door middel van het voorstel van de nieuwe grondwet. De nieuwe grondwet werd in februari 2018 goedgekeurd door de bevolking. Toen is wet over het huwelijk verwijderd uit de grondwet. Momenteel is de Cubaanse regering bezig om het homohuwelijk door te voeren door middel van een wijziging in de huwelijkswet.
• Estland: Estland is een vrij homovriendelijk land. Na de invoering van het homohuwelijk in Finland en een anti-homowet in Rusland laaide de discussie op. Veel jongeren willen het homohuwelijk invoeren, terwijl de oudere, vaak Russische, generatie dit niet wil. Estland voerde in 2016 wel geregistreerd partnerschap in. Sinds 2016 erkent het land ook homohuwelijken die in het buitenland gesloten zijn. In Estland is 52% van de bevolking tegen het homohuwelijk.
• Griekenland: Griekenland heeft in 2016 en 2017 veel wetten aangenomen om lhbt'ers te beschermen tegen discriminatie op o.a. de werkvloer. De discussie over het homohuwelijk is ouder. In 1982 werd de huidige huwelijkswet gemaakt. Deze huwelijkswet zegt dat een huwelijk een verbintenis is tussen twee personen, waarbij geen geslacht wordt genoemd. In theorie maakt dit het homohuwelijk in Griekenland legaal, maar het wordt niet door de Griekse overheid erkend. In 2008 maakte de burgemeester van Tilos hier gebruik van door twee homoseksuele koppels te trouwen. De rechter bepaalde dat het legaal is, maar wettelijk erg lastig. Andere Griekse gemeenten maken ook gebruik van deze maas in de wet. De laatste jaren gaan er stemmen op om het homohuwelijk ook in Griekenland legaal te maken. Inmiddels is meer dan 56% van de Grieken voorstander van een homohuwelijk.
• Israël: Israël erkent in het buitenland gesloten huwelijken van hetzelfde geslacht. Volgens het hooggerechtshof is het homohuwelijk niet hun zaak, maar die van het parlement, in 2017. Een groot gedeelte van de Israëlische bevolking is voor het homohuwelijk; haast 80%.
• Italië: Nadat veel grote landen, waarop de VS, het homohuwelijk invoerden, werd in Italië in 2016 hevig geprotesteerd voor het homohuwelijk. Het land had toen geen enkele wettelijke vorm van samenwonen voor lgbt-koppels. Italië is, mede voor de Katholieke Kerk, een erg conservatief land, maar sinds een paar jaar blijkt uit de metingen dat meer dan de helft van de bevolking voor de invoering van het homohuwelijk is. Het protest leidde dat Italië in 2016 als een van de laatste Europese landen het geregistreerd partnerschap openstelde voor lgbt-koppels. De betogers namen hier genoegen mee. In middels in meer dan 50% van de Italianen voorstander van het homohuwelijk, maar de Italiaanse premier zij in 2018 geen haast te hebben met de invoering van het homohuwelijk.
• Japan: In Japan worden in sommige grote steden homohuwelijken erkend door de bevolking. Japan wordt gezien als één van de laatste grote westerse landen waar het homohuwelijk nog niet bestaat. Dit komt doordat Japan een vrij traditioneel land is. Toch is er de laatste jaren een verandering. Veel jongeren willen het homohuwelijk ook in hun land en door de legalisatie in Taiwan krijgt men steeds meer aanhang. In 2019 hebben een aantal homokoppels de Japanse staat aangeklaagd, omdat volgens hen sprake is van discriminatie.
• Liechtenstein: In Liechtenstein is het sinds 2011 mogelijk om geregistreerd te staan voor partners als lhbt'ers en tevens worden lhbt'ers sinds 2016 beter beschermd. Na de invoering van het homohuwelijk in Duitsland in 2017 zei de premier van Liechtenstein om ook het homohuwelijk in haar land in te voeren. Uit een poll van het landelijke dagblad van Liechtenstein bleek in 2017 dat 55% van de bevolking het homohuwelijk zo snel als mogelijk in Liechtenstein wil invoeren.
• Monaco: In Monaco heeft de katholieke kerk veel invloed. Hierdoor heeft het land ook geen geregistreerd partnerschap voor lhbt-koppels. Monaco zet zich overigens wel in voor lhbt'ers en is een homovriendelijk land. Inmiddels is het Monegaskische parlement bezig met een wet om het geregistreerd partnerschap in het land in te stellen. Ook heeft de prinselijke familie zich uitgesproken om lhbt'ers te helpen en ondersteunen. In Monaco is meer dan de helft voorstander van het homohuwelijk. Dit komt mede door de goede banden met buurland Frankrijk.
• Nepal: In Nepal was er in 2008 een rechtszaak, waarin de rechter oordeelde dat Nepal het homohuwelijk moest invoeren. Anno 2016 werd daar een commissie voor opgericht en in 2018 kwamen zij met een nieuwe wet. De Nepalese president heeft het parlement erop aangedrongen deze wet aan te nemen.
• San Marino: In 2018 erkende San Marino geregistreerd partnerschap voor lhbt-koppels, waarna het in februari 2019 legaal werd. San Marino is een stuk liberaler dan Italië. In San Marino is 78% van de inwoners voorstander van het homohuwelijk.
• Slovenië: In 2015 was er een grote meerderheid in het parlement om het homohuwelijk in te voeren. Tegenstanders wilden echter een referendum. De Sloveense bevolking verwierp hierin het homohuwelijk. Sinds 2017 kent Slovenië wel een wet, de partnerschapswet, voor lgbt-koppels die gelijk staat aan het huwelijk, maar zonder adoptierechten. Ook wordt het woord huwelijk hierbij niet gebruikt. Uit een peiling in 2015 blijkt dat inmiddels 54% van de Slovenen voorstander is van het homohuwelijk.
• Thailand: Thailand staat positief tegenover lhbt'ers en wordt gezien als één van de homovriendelijkste landen van Azië. In Thailand is homoseksualiteit toegestaan en zij worden ook beschermt door de overheid. Anno 2018 heeft de regering een voorstel gemaakt om geregistreerd partnerschap in het land toe te staan voor lhbt'ers. Door de invoering van het homohuwelijk in Taiwan, is er ook discussie in Thailand. 59% van de Thaise bevolking is voorstander van het homohuwelijk.
• Tsjechië: In tegenstelling tot veel Oost-Europese landen is Tsjechië een homovriendelijk land en bovendien steunt een groot deel van de bevolking lgbt-rechten. Sinds 2006 kent Tsjechië als geregistreerd partnerschap voor lgbt-koppels. Na het invoeren van het homohuwelijk in Duitsland, sloeg de discussie over naar Tsjechië. In juni 2018 maakte 4 parlementsleden een wet om het homohuwelijk legaal te maken. De regering heeft aangegeven dit te steunen. De wet moet eerst nog door beide kamers van het parlement en bovendien getekend worden door de president. De kerk en conservatieve partijen hebben een tegenwet gemaakt om het homohuwelijk grondwettelijk te verbieden, maar hier is geen meerderheid voor. De Tsjechische president was tegen het homohuwelijk, aangezien volgens hem het een familietraditie is, en wilde ook zijn vetorecht gebruiken. De premier van Tsjechië is echter voor het invoeren van de wet. Aanvankelijk over de wet in november 2018 worden gestemd. Dit werd eerst uitgesteld naar januari 2019, toen naar maart 2019, maar nog steeds is er niet gestemd. De premier wil voor het einde van 2019 over de wet stemmen. Vermoedelijk haalt de wet het, aangezien er een meerderheid is in het parlement. Circa 60% van de Tsjechische bevolking is voor de invoering van het homohuwelijk.
• Venezuela: Hoewel slechts 30% van de Venezolanen voorstander is van het homohuwelijk, wilde president Maduro het ook in zijn land invoeren nadat het in 2016 in Colombia legaal werd. Waarschijnlijk zal dit op de korte termijn niet gebeuren, aangezien het land in een economische en politieke crisis is.
• Zuid-Korea: In Zuid-Korea zijn er in 2014 gesprekken geweest over het invoeren van het homohuwelijk, maar deze liepen stuk. Sinds 2018 worden er echter protesten gehouden om het homohuwelijk in te voeren. Circa 41% van de Zuid-Koreanen is voorstander van het homohuwelijk.
• Zwitserland: Zwitserland is tevens een conservatief land, maar inmiddels is in drie buurlanden het homohuwelijk ingevoerd. Zwitserland is hiermee het laatste grote Duitstalige land, waar geen homohuwelijk is. In 2015 stelde de Christendemocratische Volkspartij om het homohuwelijk grondwettelijk te verbieden, waarop de Grünliberale Partei als reactie hierop kwam met een initiatief voor het openstellen van het huwelijk. Het wetsvoorstel voor het verbieden werd per referendum afgekeurd, tevens als een apart referendum in het kanton Zürich. Het initiatief voor de openstelling is inmiddels door het parlement heen en moet leiden tot een wet. In 2017 is besloten om de wet uit te stellen; in 2019 wordt er uitspraak over gedaan. Sinds het begin van 2019 worden de eerste voorzichtige stappen gedaan richting het homohuwelijk. In Zwitserland is het gebruikelijk om eerst eventuele obstakels op te lossen en hiermee is begonnen. Vermoedelijk wordt pas op zijn vroegst in 2021 over het homohuwelijk gestemd. In Zwitserland is 75% van de bevolking voorstander van een homohuwelijk.