Galei
 |
Werk in uitvoering! Aan dit artikel wordt de komende uren of dagen nog gewerkt. Belangrijk: Laat dit sjabloon niet langer staan dan nodig is, anders ontmoedig je anderen om het artikel te verbeteren. De maximale houdbaarheid van dit sjabloon is twee weken na de laatste bewerking aan het artikel. Kijk in de geschiedenis of je het artikel kunt bewerken zonder een bewerkingsconflict te veroorzaken. |
|
Dit artikel is nog niet af. |
Een Galei is een type schip dat voornamelijk door roeispanen wordt voortbewogen. Het galei wordt gekenmerkt door zijn lange, slanke romp en weinig diepgang. Vrijwel alle soorten galeien hadden zeilen die bij gunstige wind konden worden gebruikt, maar menselijke inspanning was altijd de belangrijkste voortstuwingsmethode. Hierdoor konden galeien onafhankelijk van wind en stroming varen. Het galei is ontstaan in de zeevaartbeschavingen rond de Middellandse Zee aan het eind van het tweede millennium. Ze werden tot de 17e eeuw gebruikt.
Galeien waren de oorlogsschepen die werden al gebruikt door de oude Grieken, Illyriërs, Feniciërs en Romeinen. Ze bleven tot de laatste decennia van de 16e eeuw de belangrijkste soorten schepen die werden gebruikt voor oorlog en piraterij in de Middellandse Zee. Als oorlogsschepen droegen galeien gedurende hun lange bestaan verschillende soorten wapens, waaronder rammen (stootwapens), katapulten en kanonnen, maar vertrouwden ook op hun grote bemanningen om vijandelijke schepen te overmeesteren bij het enteren van de vijand. Het waren de eerste schepen die zware kanonnen effectief gebruikten als anti-scheepswapens. Als zeer efficiënte kanonplatforms dwongen ze tot veranderingen in het ontwerp van middeleeuwse kustforten en verfijning van zeilende oorlogsschepen.
De galeien waren de eest gemeenschappelijke oorlogsschepen in de Atlantische Oceaan tijdens de Middeleeuwen, en werden later beperkt gebruik in de Caraïben, de Filippijnen, en de Indische Oceaan in de vroegmoderne tijd. Meestal werden ze ingezet als patrouillevaartuigen om piraten te bestrijden. Vanaf het midden van de 16e eeuw werden galeien af en toe gebruikt in de Oostzee, met zijn korte afstanden en uitgestrekte archipels. Het hoogtepunt van het gebruik van galeien in oorlogsvoering kwam aan het einde van de 16e eeuw met veldslagen zoals die bij Lepanto in 1571, een van de grootste zeeslagen ooit uitgevochten. Tegen de 17e eeuw kwamen echter zeilschepen en galei-achtige zeilschepen met betere zeiltuigage en roeiers in oorlogsvoering op zee. Er was een kleine heropleving van de oorlogsvoering met galeien in de 18e eeuw in de oorlogen tussen Rusland, Zweden en Denemarken.
De term galei is afgeleid van het middeleeuwse Griekse galea, een variant van de Byzantijnse dromon. De bireem en trireem zijn voorbeelden van een galeischip, met twee en drie rijen roeiers aan elke kant van het schip.