Foekepot

De rommelpotspeler door de schilder Frans Hals

De Foekepot, konkelpot of Rommelpot is een heel oud muziekinstrument dat in de volksmuziek is gebruikt. Het is een wrijvingstrommel dat in verschillende vormen voorkomt in Afrika, Azië, Europa en Zuid-Amerika. In Europa ontstond het in de 16e eeuw en werd het geassocieerd met specifieke religieuze en ceremoniële gelegenheden. Bijvoorbeeld met carnaval of bij oud en nieuw.

Over een aardewerk pot die als klankkast dient (bijvoorbeeld een bloempot, maar een conservenblik kan ook) zit een stuk vel (bijvoorbeeld een varkensblaas) gespannen en met touw vastgezet. Tegenwoordig zou je dit met een stuk plastic of rubber (bijvoorbeeld van een grote ballon) kunnen doen. In het midden zit een gaatje waar een glad stokje doorgestoken zit en ook met touw aan het vel is vastgemaakt. Het stokje is met hars stroef gemaakt. Door met een gesloten hand over het stokje te wrijven met een trek en duw beweging ontstaat er een trilling die wordt doorgegeven aan het vel en zo een brommende en piepende toon ontstaat. Net als dat we kinderen tjoeke-tjoeke horen zeggen als ze een stoomtrein nadoen, zo zal waarschijnlijk foeke-foeke staan voor het geluid van de foekepot. Het woord rommelpot verwijst misschien naar Zuid Nederlandse romme wat melk betekent. Het instrument lijkt dan ook wel wat op de ouderwetse 'rommepot' of karn waarin melk tot boter werd gemaakt.

Braziliaanse Cuíca-wrijvingstrommel uit het Smithsonian museum

In Hongarijekom je de foekepot tegen in citeraorkesten. In Italië heet het instrument cupa-cupa. In Brazilië heet de rommelpot cuíca. Het is een veelgebruikt muziekinstrument in de samba. Hierbij zit het wrijfstokje als het ware in de pot of klankkast, die van onderen open is. Hierdoor is het beter mogelijk om met de andere hand druk uit te oefenen buiten op het vel, waardoor de toon verandert.

Gebruik

Met de foekepot of rommelpot werd tijdens oud en nieuw, driekoningen en op de dinsdag voor Aswoensdag (laatste dag van de carnaval) door kinderen langs de deuren gegaan om lekkernijen op te halen. Iets dergelijks kennen we nu tijdens Halloween of Sint Maarten, maar dan zonder foekepot. Wel wordt er ook nu een soort van bedelliedje gezongen door de kinderen.

Het liedje voor de rommelpot is als volgt:

Rommelpotterij frroep, rommelpotterij frroep

geef me een centje en dan ga'k (weer) voorbij

'k heb geen geld om brood te kopen

daarom moet ik met de rommelpot gaan lopen. frroep

rommelpotterij, rommelpotterij,

geef me een centje dan ga'k (weer) voorbij.

Voor Rommelpot kan ook foekepot worden gezongen en dat meestal in de streektaal.

Streekgebruik

In verschillende streken wordt de foekepot nog wel gebruikt. Zoals Noord Brabant, Yerseke en Tholen (Zeeland), Noord Vlaanderen, Achterhoek, Noord Duitsland, Denemarken

Links

• YouTube - Foekepot, Rommelpot, Braziliaanse cuíca