Dries van Agt

Dries van Agt
Van Agt in 1980
Naam voluit	Andreas Antonius Maria van Agt
Geboren	2 februari 1931
Geboren te	Geldrop
Overleden	5 februari 2024
Overleden te	Nijmegen
Gehuwd met	Eugenie Krekelberg (vanaf 1958)
Relatie met
Partij	KVP (tot 1980) CDA (1980-2021)
Religie
Stroming
Functie	Minister-president van Nederland
Aantreden	19 december 1977
Aftreden	4 november 1982
Voorganger	Joop den Uyl
Opvolger	Ruud Lubbers
Functie(s)
Portaal Politiek

Dries van Agt (geboren te Geldrop op 2 februari 1931 – overleden te Nijmegen op 5 februari 2024) was een Nederlands politicus (CDA) en voormalig minister-president (1977-82).

Studie en vroege carrière

Van Agt komt uit een katholiek milieu. Na het gymnasium ging hij in Nijmegen rechten studeren (afgestudeerd 1955). Daarna werkte hij als advocaat en was vervolgens juridisch medewerker bij de ministeries van Landbouw en Visserij (zoals dat toen heette) en Justitie. Van 1968 tot 1971 was hij hoogleraar strafrecht in Nijmegen.

De Drie van Breda

Voor de KVP, de Katholieke Volkspartij, die later is opgegaan in het CDA, was Van Agt minister van Justitie in de kabinetten-Biesheuvel-1 en -2 (1971-73). Als minister van Justitie wilde hij de zogenoemde 'Drie van Breda' vrijlaten. Dat waren drie Duitse oorlogsmisdadigers, die sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog zaten opgesloten in de koepelgevangenis van Breda. Eerst waren het de Vier van Breda, maar een van hen was al eerder vrijgelaten. Die was zo ernstig ziek, dat verwacht werd dat hij spoedig zou overlijden. Evengoed leefde hij nog jaren. Maar de vrijlating van de andere drie stuitte op zulke bezwaren - vooral van de Joodse gemeenschap - dat Van Agt dat plan schielijk (haastig) introk. Bovendien had hij nog olie op het vuur gegooid door zichzelf 'ariër' te noemen. Dat was een benaming die de nazi's gebruikten voor een 'raszuiver' iemand. Kortom, iemand die geen Jood was.

Minister van Justitie in het kabinet-Den Uyl

Hierna werd van Agt minister van Justitie in het kabinet-Den Uyl (1973-77, en ook vice-premier). Ook nu kreeg hij te maken met een kwestie uit de oorlog. De kunsthandelaar Menten zou zich tijdens die oorlog verrijkt hebben met Joods kunstbezit. Toen dit in 1977 in het nieuws kwam bleek de vogel gevlogen. Van Agt werd daarvoor verantwoordelijk gesteld. Het was wederom een smet op zijn naam. Menten werd uiteindelijk in Zwitserland gearresteerd.

Minister-president van drie kabinetten

In 1976 werd van Agt voorgedragen als lijsttrekker van het CDA, de gecombineerde lijst van KVP, ARP en CHU. De Kamerverkiezingen van 1977 werden gewonnen door de PvdA, zodat een voortzetting van het kabinet-Den Uyl waarschijnlijk leek. Maar de formatie (samenstelling van het kabinet) wilde niet vlotten. Ook speelde mee, dat de verstandhouding tussen Den Uyl en Van Agt altijd slecht was geweest. Uiteindelijk kwam er een kabinet-Van Agt bestaande uit CDA en VVD (1977-81). Er zouden nog twee kabinetten onder zijn leiding volgen.

Van het eerste daarvan (1981-82) maakte ook de PvdA weer deel uit met Joop den Uyl als minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Maar al gauw ontstonden er weer wrijvingen tussen Van Agt en Den Uyl. Daardoor viel het kabinet al binnen een jaar. Het ging als het kabinet-Van Agt-3, zonder de ministers van de PvdA, nog korte tijd door. Dat de relatie tussen Van Agt en Den Uyl slecht was bleek ook hieruit, dat toen Den Uyl in 1987 overleed, Van Agt niet voor diens begrafenis was uitgenodigd.

Latere functies en activiteiten

In 1982 werd Van Agt opgevolgd door Ruud Lubbers als premier. Van 1983 tot 1987 was hij Commissaris van de Koningin in Noord-Brabant. Daarna was hij vertegenwoordiger van de EEG (voorloper Europese Unie) in Japan (1987-89) en de Verenigde Staten (1989-1995). 1995/96 was hij gasthoogleraar in Japan. 'Ik zorgde ervoor dat ik mijn studenten net iets voorbleef in kennis', zo verklaarde hij. 'Ze hebben gelukkig niets gemerkt'.

Na de Tweede Kamerverkiezingen van 2010 toonde hij zich een tegenstander van de samenwerking van zijn partij CDA met de PVV van Geert Wilders in het kabinet-Rutte-1.

De afgelopen tien jaar was Van Agt voornamelijk in het nieuws als fel criticus van Israël en koos hij partij voor de Palestijnen in het Israëlisch-Palestijns conflict. In 2009 richtte hij The Rights Forum op, een pro-Palestijnse burgerrechtenorganisatie. Dit kwam hem op beschuldigingen van antisemitisme (Jodenhaat) te staan. Van Agt ontkende zelf die beschuldigingen en zei dat hij alleen moeite had met de regering van Israël, maar niet met de Joden zelf.

Bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2017 stemde Van Agt niet op het CDA, maar op GroenLinks. Hij was teleurgesteld geraakt in het CDA. In 2021 zegde hij zijn lidmaatschap van het CDA op, omdat hij vond dat de partij zich te pro-Israëlisch opstelde in het Israëlisch-Palestijns conflict.

Privé

Van Agt overleed op 5 februari 2024 in Nijmegen. Hij kampte al een tijdje met een slechte gezondheid. Hij was getrouwd met Eugenie Krekelberg (later Eugenie van Agt-Krekelberg). Van Agt en Krekelberg stierven samen op 93-jarige leeftijd.

Kenmerkend voor Van Agt was zijn plechtstatige (enigszins ouderwetse) taal, waarin hij zich uitdrukte. Ook was hij een groot liefhebber van de wielersport. Als hij had heeft over 'Joop', die hij bewonderde en die zoveel had betekend voor Nederland, dan bedoelde hij meestal niet Joop den Uyl (oud-partijleider en -premier van de PvdA, destijds zijn rivaal), maar wielrenner Joop Zoetemelk!

	Ministers en staatssecretarissen in het kabinet-Van Agt II (CDA, PvdA en D'66)
Minister: Dries van Agt (MP/AZ) · Joop den Uyl (VP/SZW/NAZ) · Jan Terlouw (VP/EZ) · Ed van Thijn (BiZa) · Max van der Stoel (BuZa) · André van der Louw (CRM) · Hans van Mierlo (Def) · Fons van der Stee (Fin) · Job de Ruiter (Jus) · Jan de Koning (LV) · Jos van Kemenade (OW) · Kees van Dijk (OS) · Henk Zeevalking (VW) · Til Gardeniers-Berendsen (VM) · Marcel van Dam (VRO) Staatssecretaris: Gerard van Leijenhorst (BiZa) · Saskia Stuiveling (BiZa) · Hans van den Broek (BuZa) · Hans de Boer (CRM) · Jan van Houwelingen (Def) · Bram Stemerdink (Def) · Wim Dik (EZ) · Piet van Zeil (EZ) · Hans Kombrink (Fin) · Michiel Scheltema (Jus) · Wim Deetman (OW) · Ad Hermes (OW) · Hedy d'Ancona (SZW) · Ien Dales (SZW) · Jaap van der Doef (VW) · Ineke Lambers-Hacquebard (VM) · Siepie de Jong (VRO)

	Ministers en staatssecretarissen in het kabinet-Van Agt III (CDA en D'66)
Minister: Dries van Agt (MP/AZ/BuZa) · Jan Terlouw (VP/EZ) · Max Rood (BiZa) · Hans de Boer (CRM) · Hans van Mierlo (Def) · Fons van der Stee (Fin) · Job de Ruiter (Jus) · Jan de Koning (LV/NAZ) · Wim Deetman (OW) · Kees van Dijk (OS) · Louw de Graaf (SZW) · Henk Zeevalking (VW) · Til Gardeniers-Berendsen (VM) · Erwin Nypels (VRO) Staatssecretaris: Gerard van Leijenhorst (BiZa) · Hans van den Broek (BuZa) · Jan van Houwelingen (Def) · Wim Dik (EZ) · Piet van Zeil (EZ/SZW) · Michiel Scheltema (Jus) · Ad Hermes (OW) · Ineke Lambers-Hacquebard (VM)

	Christen-Democratisch Appèl · (CDA)
Partijleiders: Van Agt · Lubbers · Brinkman · Heerma · De Hoop Scheffer · Balkenende · Verhagen · Van Haersma Buma · De Jonge · Hoekstra · Bontenbal Fractievoorzitters Tweede Kamer: Van Agt · Aantjes · Lubbers · Van Agt · Lubbers · De Vries · Brinkman · Enneüs Heerma · De Hoop Scheffer · Balkenende · Verhagen · Van Geel · Van Haersma Buma · Pieter Heerma · Hoekstra · Pieter Heerma · Henri Bontenbal Partijorganisatie: Christen-Democratisch Jongerenappèl · Wetenschappelijk Instituut voor het CDA Voorgangers: Anti-Revolutionaire Partij · Christelijk-Historische Unie · Katholieke Volkspartij

	Minister-presidenten van Nederland
1848-1901 Gerrit Schimmelpenninck · Jacobus Mattheüs de Kempenaer · Johan Rudolph Thorbecke · Floris Adriaan van Hall · Justinus van der Brugghen · Jan Jacob Rochussen · Floris Adriaan van Hall · Jacob Pieter Pompejus van Zuylen van Nijevelt · Schelto van Heemstra · Johan Rudolph Thorbecke · Isaäc Dignus Fransen van de Putte · Julius van Zuylen van Nijevelt · Pieter Philip van Bosse · Johan Rudolph Thorbecke · Gerrit de Vries Azn · Jan Heemskerk Azn. · Jan Kappeyne van de Coppello · Constantijn Theodoor van Lynden van Sandenburg · Jan Heemskerk Azn. · Æneas Mackay · Gijsbert van Tienhoven · Joan Röell · Nicolaas Pierson 1901-1945 Abraham Kuyper · Theo de Meester · Theo Heemskerk · Pieter Cort van der Linden · Charles Ruijs de Beerenbrouck · Hendrikus Colijn · Dirk Jan de Geer · Charles Ruijs de Beerenbrouck · Hendrikus Colijn · Dirk Jan de Geer · Pieter Sjoerds Gerbrandy 1945-heden Wim Schermerhorn · Louis Beel · Willem Drees · Louis Beel · Jan de Quay · Victor Marijnen · Jo Cals · Jelle Zijlstra · Piet de Jong · Barend Biesheuvel · Joop den Uyl · Dries van Agt · Ruud Lubbers · Wim Kok · Jan Peter Balkenende · Mark Rutte