Denemarken

Werk in uitvoering! Aan dit artikel wordt de komende uren of dagen nog gewerkt. Belangrijk: Laat dit sjabloon niet langer staan dan nodig is, anders ontmoedig je anderen om het artikel te verbeteren. De maximale houdbaarheid van dit sjabloon is twee weken na de laatste bewerking aan het artikel. Kijk in de geschiedenis of je het artikel kunt bewerken zonder een bewerkingsconflict te veroorzaken. Toelichting: Uitbreiden

Dit artikel is nog niet af.

Over dit artikel en/of onderwerp bestaat er ook een portaal! Klik hier om het portaal te bekijken!

Koninkrijk Denemarken Kongeriget Danmark
Hoofdstad	Kopenhagen
Aantal inwoners	5.873.420 (2022)
Oppervlakte	43.094 km²
Regeringsvorm	Constitutionele monarchie
Koning	Frederik X (sinds 2024)
Premier	Mette Frederiksen (sinds 2019)
Godsdienst	Christendom (75,8%) Geen religie (19,9%) Islam (4,4%) Overig (0,7%)
Taal	Deens (dansk)
Munteenheid	Deense kroon
Volkslied	Der er et yndigt land (burgerlijk) Kong Christian stod ved højen mast (koninklijk)
Nationale feestdag	5 juni
Landcode	DNK
Overzeese Deense gebieden
Portaal Denemarken

Denemarken is een land in Europa en is een schiereiland dat de Noordzee met de Oostzee scheidt, het grenst in het zuiden aan Duitsland.

In het Deens heet Denemarken Danmark. Het is een Scandinavisch land in Noord-Europa met ongeveer 5.556.452 inwoners (2013), en 128,9 inwoners per km². De hoofdstad is Kopenhagen (Deens: København). Denemarken is een monarchie, dat betekent dat Denemarken een koning of een koningin heeft, in dit geval is dat Koningin Margrethe.

De landcode is DK (de letters die je ook op een nummerplaat ziet).

De grootste stad is Kopenhagen; de hoofdstad. Andere grote steden zijn Aarhus, Odense en Aalborg.

Denemarken deelt zijn nationale luchtvaartmaatschappij, Scandinavian Airlines, met Zweden en Noorwegen.

Hoewel Denemarken lid is van de Europese Unie betaalt men er nog steeds met de Deense kroon: het ligt niet in de eurozone. Het is ook van onder andere de Verenigde Naties, Noord-Atlantische Verdragsorganisatie en de Wereldhandelsorganisatie lid.

Geschiedenis

Middeleeuwen

Ribe, de oudste stad van Denemarken

Eeuwen geleden was Denemarken één van de machtigste landen ter wereld, dit door de Vikingen. Dit was tijdens de 8e en 11e eeuw, samen met de Noren en de Zweden (samen zijn die nu Scandinavië). Ze roofden, ze koloniseerden en ze plunderden in onze streken. In de 10e eeuw verenigde de Vikingenkoning Harald Blauwtand het land. Hij bekeerde ook de mensen tot het christendom.

In de 11e eeuw bestuurde Denemarken kort Engeland. In 1397 werd het verenigd met Noorwegen en Zweden. De unie met Zweden duurde tot 1523 en die met Noorwegen tot 1814. Het oudste stadje van Scandinavië ligt in Denemarken; Ribe, gesticht in 710.

De wereldoorlogen

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd Denemarken bezet door nazi-Duitsland. IJsland werd toen, op precies 17 juni 1944, onafhankelijk van Denemarken.

Sinds 1945

Volgens de grondwet van 1953 is Denemarken constitutionele monarchie.

Sinds 1973 is Denemarken lid van de Europese Unie.

Geografie

Ligging en landschap

Het strand in het noordelijkste puntje van Denemarken

Denemarken is een vrij vlak land. Het land kent geen gebergten en het hoogste punt, Møllehøj, ligt slechts 171 meter boven zeeniveau. Het grootste gedeelte van Denemarken ligt op het schiereiland Jutland, dat ten noorden van Duitsland ligt. Denemarken heeft hierdoor maar één landgrens. Daarnaast behoren tot Denemarken zo'n 1419 eilanden, waarvan er 443 een naam hebben. Het grootste gedeelte van de eilanden liggen in het oosten van Denemarken tussen Jutland en Zweden. De grootste zijn Seeland, Funen, Lolland, Falster, Langeland, Als, Møn, Bornholm en Amager. Door al die eilanden heeft Denemarken een ontzettend lange kustlijn. Die is wel 7314 km lang.

Meer dan 55% van het land is geschikt voor de landbouw. Het kusten van Denemarken bestaan uit zandstranden met duinen. Door de landbouw zijn veel bossen in Denemarken verdwenen. Denemarken heeft daarnaast een hoop water. Aan de westkust heeft het land een paar kleine fjorden en baaien. De belangrijkste rivieren zijn de Gudenå, Skjern, Suså en Vidå.

Natuur en milieu

Windmolens op Seeland

Veel van de Deense oerbossen zijn vernietigd of zijn drastisch verkleind. Hierdoor zijn veel zand- en heidegebieden ontstaan. De laatste jaren worden er veel bomen gepland en tegenwoordig is bijna 13% van het land bebost. De meeste bossen zijn gemengd en de Noorse spar is de meest voorkomende bomensoort. In Denemarken komen veel reeën, egels, bunzingen en hazen voor. Daarnaast heeft het land nog zo'n 400 soorten vogels. In de Deense wateren komen vooral kabeljauw, haring en schol voor.

Denemarken heeft twee grote milieuproblemen, namelijk landvervuiling en watervervuiling. In 1973 werd Denemarken het eerste land ter wereld met een wet om het milieu te beschermen. Het land staat bekend om zich voor het milieu in te zetten. In 2014 zette het land zelfs klimaatverandering boven aan de agenda. Het land is momenteel bezig met het terugbrengen aan de CO2-uitstoot, het verbeteren van de luchtkwaliteit en het besparen van energie. Ook wordt er ingezet op waterzuivering en windenergie (op zee). Denemarken scoort echter nog steeds slechts op het behouden van bossen en is ook schuldig aan overbevissing. Denemarken is één van de weinige landen waar nog steeds op walvissen gejaagd wordt.

Grootste steden

Aalborg, de op-drie-na grootste stad van Denemarken

Dit zijn de 5 grootste steden, geordend naar inwonersaantal (gebaseerd op de cijfers van 2010).

Grootste steden van Denemarken
Nummer	Plaats	Inwoners	Oppervlakte
1 .	Kopenhagen	548.443 inwoners	77.2 km²
2 .	Århus	242.914 inwoners	91 km²
3 .	Odense	166.305 inwoners	304,3 km²
4 .	Aalborg	102.312 inwoners	139 km²
5 .	Esbjerg	71.459 inwoners	742,5 km²

Klimaat

Denemarken heeft een gematigd zeeklimaat (net zoals Nederland en België). De winter is erg streng; in februari is de gemiddelde temperatuur 0°. De laagste temperatuur ooit gemeten is -31°!

Het regent er ook veel: 600 millimeter. Tussen eind april en juni is het er het droogst.

's Zomers kan de temperatuur oplopen tot 30°.

Bevolking & cultuur

Groenland en de Faeröer behoren allebei tot Denemarken, wat het inwonersaantal doet stijgen naar ruim 5,5 miljoen inwoners. Er zijn het meeste Denen, maar tot de minderheden behoren ook mensen uit Groenland, Faeröerders en Duitsers.

Taal

Het Deens is de enige officiële taal van Denemarken. Het Deens is een Noord-Germaanse taal en is daarmee familie van het Zweeds en het Noors. In de geschreven taal is er weinig verschil tussen de drie talen, maar qua spreektaal verschilt het Deens meer met Zweeds en het Noors. De taal heeft veel invloeden vanuit het Duits, het Engels en het Frans. Ook kent het Deens zogeheten plofklanken en speelt de klemtoon een belangrijke rol in de taal. Er zijn overigens ook verschillende Deense dialecten.

In het zuiden van Denemarken is er een kleine Duitstalige minderheid. In Groenland wordt het Groenlands gesproken en op de Faeröer het Faeröers. Verder zijn er ook nog vele immigrantentalen, zoals Turks, Servo-Kroatisch, Arabisch, Zweeds en Noors.

Godsdienst

Smørrebrød

Het grootste deel van de Denen is protestant (als volgeling van Maarten Luther), zo'n 79,1% (2013). In de hoofdstad was dat 65%. De staatskerk (hier Volkskerk genoemd) is ook protestant. Ieder jaar is zo'n 0,6% minder van de Denen lid van de Volkskerk.

Zo'n 3% van de bevolking is moslim. Na de aanslagen op 11 september 2001 is er in de Deense media felle kritiek geuit op de islam.

Onderwijs en gezondheidszorg

Het Deense openbaar onderwijssysteem ontwikkelde grotendeels in de 19e eeuw. Het basisonderwijs bestaat uit een basisschool (bijvoorbeeld de volksschool, of privéonderwijs) waar ze 9 of 10 jaar les moeten volgen om naar het hoger onderwijs te kunnen gaan.

Er zijn 5 universiteiten: in Kopenhagen, Odense, Aalborg, Aarhus en Roskilde.

Deense keuken

De Deense keuken is vooral bekend omwille van zijn belegde boterhammetjes, ook wel smørrebrød genoemd, de gekookte of gekarameliseerde aardappelen, rode kool, gebraden varkensvlees en geroosterde eend.

Sport

De bekendste sporten in Denemarken zijn handbal en voetbal. Het handbalniveau in Denemarken is bij de hoogste in Europa. De hoogste voetbaldivisie is SAS Liga. Hier komen 12 clubs tegen elkaar uit. Omdat er lange kustlijnen zijn is zeilen goed mogelijk en dus wordt dat ook veel gedaan. Omdat het landschap vlak is, net als bij bijvoorbeeld Nederland, wordt er in Denemarken veel gefietst, dus wordt er ook aan wielrennen gedaan. Ook zaalsporten zijn erg populair, door de lange winters.

Bekende Denen

Hans Christian Andersen was een bekende Deense sprookjesschrijver.

Enkele bekende Denen zijn:

Nicolai Kielstrup Hans Christian Andersen Karen Blixen Niels Bohr Tycho Brahe Frederik VII en Gravin Danner

Niels Gade Arne Jacobsen Mette Jacobsen Søren Kierkegaard Margrethe II Carl Nielsen

Jacob A. Riis Lars von Trier Lars Ulrich Bjarne Riis Gerda Wegener

Politiek

Staatsinrichting

De vergaderzaal van de Folketing

Denemarken is een constitutionele monarchie volgens de grondwet sinds 1953. De koning(in) van Denemarken heeft geen macht, net als in België en Nederland. De regering wordt geleid door de premier van Denemarken. De huidige premier is Mette Frederiksen, die ook de jongste premier van Denemarken is. Zij is lid van de Socialdemokraterne, de sociaaldemocratische partij van het land.

Naast een regering is er ook een parlement; de Folketing. Deze bestaat uit één kamer van 179 leden. Sinds 1909 heeft geen enkele politieke partij de absolutie meerderheid gehad. Oftewel, een regering wordt altijd door meerdere partijen gevormd. Lang zijn de sociaaldemocraten de belangrijkste partij van het land geweest, maar sinds de jaren 90 heeft de partij concurrentie van de rechts-nationalistische Deense Volkspartij en het liberale Venstre.

Groenland en de Faeröer hebben een aparte status binnen Denemarken. Formeel zijn Denemarken, Groenland en de Faeröer landen binnen het Koninkrijk Denemarken. In feite kun je stellen dat Groenland en de Faeröer bepaalde mate van zelfbestuur hebben. Bepaalde Deense wetgeving geldt ook voor Groenland en de Faeröer, zoals over buitenlandse zaken en defensie, maar op veel gebieden mogen de overzeese gebieden zelf beslissingen nemen. Ondanks het feit dat Denemarken onderdeel is van de Europese Unie, zijn Groenland en de Faeröer dit niet. Groenland is overigens in het verleden wel lid geweest van de EU.

Bestuurlijke indeling

De bestuurlijke indeling van Denemarken

Officieel bestaat het koninkrijk Denemarken uit drie landen. Dit zijn Denemarken, Groenland en de Faeröer. Denemarken zelf is het belangrijkste en meest bevolkte land binnen het koninkrijk. Het heeft geen eigen bestuur in tegenstelling tot Groenland en Faeröer.

Denemarken is tegenwoordig verdeeld in vijf regio's. Tot 2007 was Denemarken verdeeld in 13 provincies. Dat jaar is besloten om de provincies samen te voegen om kosten te besparen en efficiënter te besturen. De huidige vijf regio's zijn:

• Hoofdstad (Region Hovedstaden)
• Midden-Jutland (Region Midtjylland)
• Noord-Jutland (Region Nordjylland)
• Seeland (Region Sjælland)
• Zuid-Denemarken (Region Syddanmark)

De regio's zijn weer verdeeld in gemeenten. In 2007 werden ook de gemeenten opnieuw ingedeeld. Oorspronkelijk waren er 270 gemeenten, maar tegenwoordig zijn dit er 98. Ook dit is gedaan om kosten te besparen en efficiënter te besturen.

Groenland en de Faeröer hebben hun eigen indelingen. Groenland is verdeeld in vier grote gemeenten en twee grote gemeentevrije gebieden. De Faeröer is onderverdeeld in 30 gemeenten.

Koningshuis

Koningin Margrethe en haar man, prins Henrik

Denemarken heeft een koning(in). Sinds 1972 is dat Margrethe II, hoewel zij er eigenlijk is voor de sier. Ze is getrouwd met Henrik, en met hem heeft ze twee zoons: Frederik André Henrik Christian, de kroonprins, en Joachim Holger Waldemar Christian. Frederik heeft vier kinderen, samen met Mary Elizabeth Donaldson: Christian Valdemar Henri John, Isabella Henrietta Ingrid Margrethe, Vincent Frederik Minic Alexander en Josephine Sofia Ivalo Mathilde.

Joachim heeft ook vier kinderen; de eerste twee bij zijn eerste vrouw Alexandra Christina Manley: Nikolai William Alexander Frederik en Felix Henrik Valdemar Christian. Sinds 8 april 2005 zijn de twee officieel gescheiden. Daarna trouwde hij met Marie Cavallier. Met haar heeft hij ook twee kinderen: Henrik Carl Joachim Alain en Athena Marguerite Françoise Marie.

Ook Margrethes zus Benedikte en nicht Elsiabeth staan in de lijn van troonopvolging.

De hoofdstad; Kopenhagen

De Nyhavn in Kopenhagen

De hoofdstad van Denemarken is Kopenhagen (Deens: København). Dit is ook, qua inwoners, de grootste stad; op 1 oktober 2011 woonden er 548.443 mensen. De stad is gesticht in de Middeleeuwen en werd aan het einde van deze periode ook de hoofdstad van Denemarken. Kopenhagen ligt aan de oostkust van het eiland Seeland en op het kleinere eiland Amager. In Kopenhagen bevinden zich ook de meeste bezienswaardigheden.

De naam "Kopenhagen" komt van Købmandshavn, wat "koopmanshaven" betekent. Die naam past niet meer bij het Kopenhagen van nu; het is geen havenstad meer en ook de industrie is grotendeels weg.

In 1996 was Kopenhagen de culturele hoofdstad van Europa. Ook het Eurovisiesongfestival vond er twee keer plaats: in 1964 en 2001. Het eerste échte Junior Eurovisiesongfestival in 2003 vond ook plaats in Kopenhagen.

Internationale relaties

De Deense premier Mette Frederiksen en de Amerikaanse president Donald Trump

Denemarken is lid van veel internationale organisaties, zoals NAVO, de Europese Unie (EU) en de Verenigde Naties. Denemarken is één van de voorvechters van internationale vrede. Het land was betrokken bij de bemiddeling van de oorlog in voormalig Joegoslavië en het conflict in Afghanistan. Het land zet zich in voor mensenrechten, democratie en in de laatste jaren ook tegen overbevissing en klimaatverandering. Het geeft ook veel geld uit aan ontwikkelingssamenwerking.

Het land heeft niet echt conflicten met andere landen. Denemarken heeft een goede relatie met haar buurlanden en vooral met de Scandinavische landen. Ook heeft Denemarken een goede band met de Verenigde Staten en was één van de eerste landen die de VS erkenden als land. De Verenigde Staten hebben door de jaren voorgesteld om Groenland van de Denen te kopen, maar de Denen weigeren dit. Overigens heeft Denemarken in 1917 de Amerikaanse Maagdeneilanden aan de VS verkocht. Het land heeft een conflict met Canada over Harris Island, maar dit heeft geen invloed op de goede band tussen de twee landen. Ook heeft Denemarken een claim op de Noordpool.

Economie

Landbouw in Denemarken

In Denemarken wordt er betaald met de Deense kroon. Deze wordt ook gebruikt in Groenland, maar niet in de Faeröer; zij hebben hun eigen munt, de Faeröerse kroon. Eén kroon is 100 øre. Er zijn munten van 50 øre, 1, 2, 5, 10 en 20 kronen. Sinds 1 oktober 2008 is de munt van 25 kronen afgeschaft. Voor speciale gelegenheden zijn er soms ook kronen met als waarde 50, 100, 200 of 1000. Er zijn ook biljetten met dezelfde waarde als de speciale kronen. Op 9 augustus 2013 was 1 euro gelijk aan 7,45901 Deense kronen.

Vroeger was Denemarken's belangrijkste bron van inkomen was landbouw, maar na 1945 breidde de industrie zo uit dat het aandeel (wat ze verdienden) van landbouw 50 jaar later teruggeschroefd is tot minder 5%, tegenover meer dan 25% voor de industrie. Traditioneel voor Denemarken zijn ook de visserij en de scheepsbouw, maar daar verdienen ze tegenwoordig ook minder mee.

Verkeer en vervoer

Een vliegtuig van SAS

Vanuit Nederland kun je naar Aalborg, Kopenhagen en Billund met het vliegtuig. De grootste luchthaven van het land is die van Kopenhagen. Dit is ook de grootste luchthaven van Scandinavië en de thuisbasis van SAS. Ook Aarhus, Esbjerg en Odense hebben kleine vliegvelden.

Je kan met de auto via Duitsland Denemarken inrijden. Dan ben je op het schiereiland Jutland. Via bruggen kom je op de eilanden, waar onder andere Kopenhagen en Odense op liggen. Bij Kopenhagen vind je de Sontbrug. Deze brug verbindt Kopenhagen met de stad Malmö in Zweden.

Nationale symbolen

Vlag

De Deense vlag is rood, met een wit Scandinavisch Kruis. Ze wordt ook wel Dannebrog genoemd, wat Deens is voor "Deense banier" of "Deens doek". De vlag is de oudste van de hele wereld die nog in gebruik is: de oudste, onbetwistbare (dat wil zeggen dat het echt is, geen twijfel mogelijk) bron is uit de 14e eeuw.

Volkslied

Denemarken heeft twee volksliederen, een burgerlijk en een koninklijk. Het burgerlijk volkslied is Der er et yndigt land (Nederlands: "Er is een lieflijk land"), het koninklijk is Kong Christian stod ved højen mast (Nederlands: "Koning Christian stond bij de hoge mast"). Het koninklijk volkslied wordt alleen gebruikt in het bijzijn van een lid van de koninklijke familie, en dan wordt vaak alleen het eerste vers gebruikt.

Fotogalerij

• 

  Kaartje van Denemarken

• 

  Satelietfoto

Externe links

• CIA worldfactbook
• (en) Officiële website van het Deense ministerie van Buitenlandse Zaken

	Europese Unie
Lidstaten: België · Bulgarije · Cyprus · Denemarken · Duitsland · Estland · Finland · Frankrijk · Griekenland · Hongarije · Ierland · Italië · Kroatië · Letland · Litouwen · Luxemburg · Malta · Nederland · Oostenrijk · Polen · Portugal · Roemenië · Slovenië · Slowakije · Spanje · Tsjechië · Zweden Ultraperifere gebieden: Frankrijk: Frans-Guyana · Guadeloupe · Martinique · Mayotte · Réunion · Saint-Martin Portugal: Azoren · Madeira Spanje: Canarische Eilanden Kandidaat-lidstaten: Albanië · Bosnië en Herzegovina · Moldavië · Montenegro · Noord-Macedonië · Oekraïne · Servië · Turkije

	Landen, afhankelijke gebieden en niet-erkende staten in Europa
Albanië · Andorra · Armenië · Azerbeidzjan · België · Bosnië en Herzegovina · Bulgarije · Cyprus · Denemarken · Duitsland · Estland · Finland · Frankrijk · Georgië · Griekenland · Hongarije · IJsland · Ierland · Italië · Kazachstan · Kroatië · Letland · Liechtenstein · Litouwen · Luxemburg · Malta · Moldavië · Monaco · Montenegro · Nederland · Noord-Macedonië · Noorwegen · Oekraïne · Oostenrijk · Polen · Portugal · Roemenië · Rusland · San Marino · Servië · Slovenië · Slowakije · Spanje · Tsjechië · Turkije · Vaticaanstad · Verenigd Koninkrijk · Wit-Rusland · Zweden · Zwitserland Alle schuine landen liggen ook in een ander werelddeel. Afhankelijke gebieden: Ålandseilanden · Faeröer · Gibraltar · Guernsey · Jan Mayen · Jersey · Man · Spitsbergen Niet-erkende staten: Donetsk · Kosovo · Loegansk · Transnistrië · Tsjetsjenië