Denemarken

Werk in uitvoering! Aan dit artikel wordt de komende uren of dagen nog gewerkt. Belangrijk: Laat dit sjabloon niet langer staan dan nodig is, anders ontmoedig je anderen om het artikel te verbeteren. De maximale houdbaarheid van dit sjabloon is twee weken na de laatste bewerking aan het artikel. Kijk in de geschiedenis of je het artikel kunt bewerken zonder een bewerkingsconflict te veroorzaken. Toelichting: Uitbreiden

Dit artikel is nog niet af.

Over dit artikel en/of onderwerp bestaat er ook een portaal! Klik hier om het portaal te bekijken!

Koninkrijk Denemarken Kongeriget Danmark
Hoofdstad	Kopenhagen
Aantal inwoners	5.873.420 (2022)
Oppervlakte	43.094 km²
Regeringsvorm	Constitutionele monarchie
Koning	Frederik X (sinds 2024)
Premier	Mette Frederiksen (sinds 2019)
Godsdienst	Christendom (75,8%) Geen religie (19,9%) Islam (4,4%) Overig (0,7%)
Taal	Deens (dansk)
Munteenheid	Deense kroon
Volkslied	Der er et yndigt land (burgerlijk) Kong Christian stod ved højen mast (koninklijk)
Nationale feestdag	5 juni
Landcode	DNK
Overzeese Deense gebieden
Portaal Denemarken

Denemarken (Deens: Danmark) is een land in Europa en is een schiereiland dat de Noordzee met de Oostzee scheidt, het grenst in het zuiden aan Duitsland. Denemarken ligt Scandinavië, het noordelijke deel van Europa. In het land wonen ruim 5 miljoen inwoners en de hoofdstad is Kopenhagen.

Het land heeft een lange geschiedenis, waarbij de Vikingen een belangrijke rol speelden. Denemarken was lange tijd met Zweden en Noorwegen in één land verbonden. Zweden scheidde zich in de 16e eeuw en Noorwegen in 1814. Groenland en de Faeröer zijn nog steeds onderdelen van Denemarken en zijn de overblijfselen van de Deense koloniën. Denemarken beleefde in de 19e eeuw haar hoogtepunt en moderniseerde in grote snelheid. Sinds 1973 is Denemarken onderdeel van de Europese Unie.

Denemarken is een monarchie. De huidige koningin is Margrethe II. De koning(in) heeft geen macht meer. Denemarken is een democratie. Veel Denen zijn trots op hun taal en cultuur, maar ook vrij toegankelijke en open samenleving. Voor veel Denen zijn het leren van de Deense taal en cultuur en het beschouwen van Denemarken als je thuisland, de enige voorwaarden om als Deen door te gaan. Hoewel Denemarken onderdeel is van de EU betaalt men er niet met de euro, maar met de Deense kroon.

Geschiedenis

Prehistorie

Gouden horen uit de prehistorie

Denemarken werd al sinds 9500 v.Chr. bewoond. De oudste prehistorische vondst in Denemarken is de Man van Koelbjerg, die rond 8.000 v.Chr. leefde. Rond 3.000 v.Chr. ontstond de landbouw in Denemarken. Uit deze tijd komen vele hunebedden. Tijdens de ijzertijd werd de cultuur beïnvloed door de Kelten. De Man van Tollund is een bekende vondst uit deze tijd. Tussen de 1e en 5 eeuw n.Chr. was er uitwisseling tussen de Denen en het Romeinse Rijk. Een aantal Deense krijgers dienden ook in het Romeinse leger. Tussen de 5e en 7e eeuw hadden de Denen alleen nog met de Germanen en andere Scandinavische volkeren contact.

Middeleeuwen

Ribe, de oudste stad van Denemarken

Eeuwen geleden was Denemarken één van de machtigste landen ter wereld, dit door de Vikingen. Dit was tijdens de 8e en 11e eeuw, samen met de Noren en de Zweden (samen zijn die nu Scandinavië). Ze roofden, ze koloniseerden en ze plunderden in onze streken. In de 10e eeuw verenigde de Vikingenkoning Harald Blauwtand het land. Hij bekeerde ook de mensen tot het christendom. Onder koning Knoet de Grote veroverden de Denen het oosten van Engeland. Knoet werd ook koning van Engeland. De zogeheten Danelaw was na zijn dood snel afgelopen.

De Denen veroverden grote gebieden in Scandinavië, waardoor ze uiteindelijk een unie vormden met Noorwegen en Zweden. Dit wordt de Unie van Kalmar genoemd en deze ontstond in 1397 onder de Deense koningin Margeretha I. Ook IJsland, Groenland en de Faeröer kwamen in handen van de Denen.

Nieuwe tijd

Denemarken in 1645

In 1520 verlieten Zweden en Finland de unie van Kalmar na een grote opstand tegen de Deense koning. Zweden en Finland kwamen hierna onder Gustaaf Vasa te staan, de koning van Zweden. In 1536 bereikte de reformatie Denemarken. De Deense Volkskerk splitste zich toen af van de rooms-katholieke kerk. Denemarken werd protestants en de Deense koning werd de leider van de kerk. Het protestantisme werd ook de staatsreligie; andere religies werden verboden.

Denemarken voerde gedurende de 17e eeuw verschillende keren oorlog met Zweden. Denemarken had nog het Skåneland, het zuidelijke puntje van Zweden, in handen. De Zweden wisten dit te veroveren. Hoewel de Denen dit probeerden terug te veroveren, liepen de pogingen op niets uit.

19e eeuw

Denemarken krijgt een grondwet

Napoleon Bonaparte had een bondgenootschap met de Denen. Als straf werd Noorwegen overgedragen aan de Zweden. In 1830 begon Denemarken zich te moderniseren. De macht van de koning werd beperkt in 1848 en er kwamen meer burgerrechten. De regio Sleeswijk was lang in handen van de Denen. Sleeswijk had (en heeft nog steeds) een deels Duitse en deels Deense bevolking. De Denen wilden Sleeswijk dichter bij Denemarken brengen, maar kwamen in conflict met Pruisen en Oostenrijk. Dit wordt het Sleeswijk-Holsteinse conflict genoemd en Sleeswijk kwam uiteindelijk onder de koning van Pruisen te staan. Hiermee verloor Denemarken een groot deel van haar grondgebied.

Het eerste deel van de 19e eeuw wordt ook wel de Deense Gouden Eeuw genoemd. Onder andere sprookjesschrijver Hans Christian Andersen en filosoof Søren Kierkegaard komen uit deze tijd. Aan het einde van de 19e eeuw werden er verschillende sociale hervormingen in het land ingevoerd. Hierdoor werd de basis voor de welvaartsstaat gelegd.

De wereldoorlogen

De Denen vieren dat ze bevrijd zijn.

In de Eerste Wereldoorlog was Denemarken neutraal. In 1920 werd het noorden van Sleeswijk na een referendum aan Denemarken toegewezen. Deze regio is tegenwoordig het zuiden van Denemarken. Ook in de Tweede Wereldoorlog wilde het land neutraal blijven. Er werd een niet-aanvalsverdrag met Nazi-Duitsland gesloten, maar uiteindelijk vielen de Nazi's Denemarken op 9 april 1940 toch aan. IJsland, Groenland en Faeröer werden hierdoor bezet door het Verenigd Koninkrijk om te voorkomen dat ze in handen van de Nazi's vielen. Hitler gebruikte Denemarken als route om Noorwegen aan te vallen. Denemarken gaf zich in één dag over.

Denemarken bleef tot 5 mei 1945 bezet. Tijdens de bezetting werkte de Deense regering met de Nazi's mee. Hierdoor konden er compromissen worden gesloten en kon Denemarken zelf dingen regelen. Denemarken had een grote Joodse bevolking, maar 99% van deze bevolking overleefde de oorlog. In 1943 werden veel Joden veilig overgebracht naar het neutrale buurland Zweden. Tegen het einde van de oorlog verloor Denemarken steeds meer bevoegdheden en het werd uiteindelijk door de Geallieerden bevrijd.

Sinds 1945

De Amerikaanse president George W. Bush en de Deense premier Anders Fogh Rasmussen

In 1944 werd IJsland onafhankelijk van Denemarken. In 1949 werd Denemarken lid van de NAVO en in 1945 de Verenigde Naties. Ondertussen werd het land gemoderniseerd. In 1948 kreeg de Faeröer zelfbestuur en in 1953 gebeurde hetzelfde met Groenland. De grondwet van 1953 zorgde er ook voor dat vrouwen nu een recht op de troon hadden. Denemarken, Noorwegen, Zweden, Finland en IJsland besloten uiteindelijk na de oorlog in de Noordse Raad samen te werken. Dit leidde tot een douane-unie tussen de landen.

In 1973 werd Denemarken lid van de Europese Unie, na een referendum. Het land heeft een speciaal verdrag met de EU dat het de euro niet perse hoeft in te voeren (het Verenigd Koninkrijk had dit oorspronkelijk ook). In 2000 was er een referendum over het invoeren van de euro, maar dit werd door de bevolking afgewezen. Sinds 2012 is het homohuwelijk in Denemarken toegestaan.

Geografie

Ligging en landschap

Het strand in het noordelijkste puntje van Denemarken

Denemarken is een vrij vlak land. Het land kent geen gebergten en het hoogste punt, Møllehøj, ligt slechts 171 meter boven zeeniveau. Het grootste gedeelte van Denemarken ligt op het schiereiland Jutland, dat ten noorden van Duitsland ligt. Denemarken heeft hierdoor maar één landgrens. Daarnaast behoren tot Denemarken zo'n 1419 eilanden, waarvan er 443 een naam hebben. Het grootste gedeelte van de eilanden liggen in het oosten van Denemarken tussen Jutland en Zweden. De grootste zijn Seeland, Funen, Lolland, Falster, Langeland, Als, Møn, Bornholm en Amager. Door al die eilanden heeft Denemarken een ontzettend lange kustlijn. Die is wel 7314 km lang.

Meer dan 55% van het land is geschikt voor de landbouw. Het kusten van Denemarken bestaan uit zandstranden met duinen. Door de landbouw zijn veel bossen in Denemarken verdwenen. Denemarken heeft daarnaast een hoop water. Aan de westkust heeft het land een paar kleine fjorden en baaien. De belangrijkste rivieren zijn de Gudenå, Skjern, Suså en Vidå.

Natuur en milieu

Windmolens op Seeland

Veel van de Deense oerbossen zijn vernietigd of zijn drastisch verkleind. Hierdoor zijn veel zand- en heidegebieden ontstaan. De laatste jaren worden er veel bomen gepland en tegenwoordig is bijna 13% van het land bebost. De meeste bossen zijn gemengd en de Noorse spar is de meest voorkomende bomensoort. In Denemarken komen veel reeën, egels, bunzingen en hazen voor. Daarnaast heeft het land nog zo'n 400 soorten vogels. In de Deense wateren komen vooral kabeljauw, haring en schol voor.

Denemarken heeft twee grote milieuproblemen, namelijk landvervuiling en watervervuiling. In 1973 werd Denemarken het eerste land ter wereld met een wet om het milieu te beschermen. Het land staat bekend om zich voor het milieu in te zetten. In 2014 zette het land zelfs klimaatverandering boven aan de agenda. Het land is momenteel bezig met het terugbrengen aan de CO2-uitstoot, het verbeteren van de luchtkwaliteit en het besparen van energie. Ook wordt er ingezet op waterzuivering en windenergie (op zee). Denemarken scoort echter nog steeds slechts op het behouden van bossen en is ook schuldig aan overbevissing. Denemarken is één van de weinige landen waar nog steeds op walvissen gejaagd wordt.

Grootste steden

Aalborg, de op-drie-na grootste stad van Denemarken

Dit zijn de 5 grootste steden, geordend naar inwonersaantal (gebaseerd op de cijfers van 2010).

Grootste steden van Denemarken
Nummer	Plaats	Inwoners	Oppervlakte
1 .	Kopenhagen	548.443 inwoners	77.2 km²
2 .	Århus	242.914 inwoners	91 km²
3 .	Odense	166.305 inwoners	304,3 km²
4 .	Aalborg	102.312 inwoners	139 km²
5 .	Esbjerg	71.459 inwoners	742,5 km²

Klimaat

Denemarken heeft een gematigd zeeklimaat (net zoals Nederland en België). De winter is erg streng; in februari is de gemiddelde temperatuur 0°. De laagste temperatuur ooit gemeten is -31°!

Het regent er ook veel: 600 millimeter. Tussen eind april en juni is het er het droogst.

's Zomers kan de temperatuur oplopen tot 30°.

Bevolking & cultuur

Algemeen

Een picknick in Denemarken

Denemarken heeft meer dan 5 miljoen inwoners, waarvan bijna de helft op het eiland Seeland wonen. De inwoners van Denemarken worden Denen genoemd. De meeste inwoners van Denemarken zijn in Denemarken geboren en zijn etnisch gezien ook Deen. De Denen staan bekend als een vrij nationalistisch volk; ze zijn erg trots op hun land en cultuur. Dit wordt vaak aangeduid met de term Det danske folk​ (het Deense volk).

Aan de andere kant is Denemarken ook een erg open samenleving. Hoewel Denen vaak erg trots op hun land zijn, heeft dit nooit echt tot racisme en discriminatie geleid. Hun idee over wat Deens is was namelijk niet gelinkt aan een biologisch iets. Veel Joodse en Poolse minderheden konden hierdoor in de 19e eeuw makkelijk integreren in de Deense maatschappij. Antisemitisme kwam hierdoor weinig voor in het land en 99% van de Deense Joodse bevolking overleefde de Holocaust. De Deense nationaliteit is dan ook op slechts twee principes gebaseerd; je moet de Deense taal kunnen spreken en Denemarken als je thuisland zien.

De Deense variant van gezellig is hygge

Denemarken kent pas echt immigratie sinds de jaren 70. Toen kwamen vooral mensen uit Europese landen, zoals Zweden, het Verenigd Koninkrijk, Duitsland, Finland en Noorwegen. In de jaren 90 kreeg het land voor het eerst te maken met immigratie vanuit Oost-Europa, Turkije en de Arabische wereld. De laatste jaren is er veel verzet tegen de immigratie. Tijdens de vluchtelingencrisis in 2015 stelde het land daarom ook kampen op in Afrika en voerde opnieuw grenscontroles in. Immigranten in Denemarken worden zo snel mogelijk verzocht de Deense taal en cultuur te leren. Dit gebeurd door middel van gemengde klassen, taalcursussen en zoveel mogelijk contact. Discriminatie en racisme is overigens de laatste jaren wel gegroeid.

Taal

Het Deense alfabet heeft enkele letters meer. De Q, X en X worden enkel in buitenlandse leenwoorden gebruikt. De W is helemaal afwezig.

Het Deens is de enige officiële taal van Denemarken. Het Deens is een Noord-Germaanse taal en is daarmee familie van het Zweeds en het Noors. In de geschreven taal is er weinig verschil tussen de drie talen, maar qua spreektaal verschilt het Deens meer met Zweeds en het Noors. De taal heeft veel invloeden vanuit het Duits, het Engels en het Frans. Ook kent het Deens zogeheten plofklanken en speelt de klemtoon een belangrijke rol in de taal. Er zijn overigens ook verschillende Deense dialecten.

In het zuiden van Denemarken is er een kleine Duitstalige minderheid. In Groenland wordt het Groenlands gesproken en op de Faeröer het Faeröers. Verder zijn er ook nog vele immigrantentalen, zoals Turks, Servo-Kroatisch, Arabisch, Zweeds en Noors.

Godsdienst

Een kerk in Holte. Deze kerk is onderdeel van de Deense Volkskerk.

Denemarken heeft officieel een staatsgodsdienst, maar kent ook vrijheid van godsdienst. De staatsgodsdienst van Denemarken is de Deense Volkskerk. De Deense koning(in) is de leider van die kerk (zoals de Britse koning(in) de leider van de Anglicaanse Kerk is). De Deense Volkskerk is de grootste kerkgemeenschap van Denemarken en Groenland. De Faeröer heeft een zelfstandige afdeling sinds 2007. De Deense Volkskerk splitste zich in 1536 af van de rooms-katholieke kerk. Sindsdien is de kerk protestants en volgt de leer van Maarten Luther (het lutheranisme). Tegenwoordig is nog altijd 75% van de bevolking lid van de kerk. De Deense Volkskerk is erg modern. Zo kunnen vrouwen ook geestelijk leider worden binnen de kerk en zijn het homohuwelijk en echtscheidingen toegestaan binnen de kerk.

Naast de Volkskerk zijn er nog andere protestantse en katholieke minderheid. Het grootste gedeelte van de rest van de bevolking is echter ongelovig. De islam heeft een aandeel van 4% van de bevolking. In Denemarken is er veel kritiek op de islam. Zo is het in scholen verboden om een hoofddoek te dragen en is de boerka helemaal verboden.

Onderwijs en gezondheidszorg

De universiteit van Kopenhagen.

Het Deense openbaar onderwijssysteem ontwikkelde grotendeels in de 19e eeuw. Vanaf zes jaar zijn kinderen leerplichtig in Denemarken. De scholen gaat van klas 0 naar klas 10. In klas 9 hebben leerlingen nog de mogelijkheid om ook de 10e klas te doen. 60% van de leerlingen doet dit en is een voorbereiding op technische studies of een verdieping voor een universitaire en hogere studie. 85% van de leerlingen gaat de scholen van de Deense overheid, de Folkeskole. De overige leerlingen gaan naar een privéschool of krijgen thuisonderwijs. Na de 9e of 10e klas zijn de leerlingen niet meer leerplichtig. Zij zijn dan 15 tot 16 jaar oud. De meeste leerlingen volgen hierna nog een opleiding. Er zijn 5 universiteiten: in Kopenhagen, Odense, Aalborg, Aarhus en Roskilde. Het Deens onderwijs is grotendeels gratis en zelfs veel EU-burgers kunnen tegen een laag bedrag studeren in Denemarken. Denemarken geeft studiebeurzen voor buitenlandse studenten en veel studies zijn in het Engels.

In Denemarken wordt de gezondheidszorg grotendeels betaald door de overheid. Denemarken staat bekend om zijn goede gezondheidszorg. 90% tot 95% van de Denen is positief over de gezondheidszorg. Dit is opmerkelijk, aangezien het aantal ziekenhuizen in 2012 werd gehalveerd. Het land is tegenwoordig in vijf regio's verdeeld. Per regio is er één groot academisch ziekenhuis en de andere ziekenhuizen zijn veel kleinschaliger. Op deze manier kunnen de ziekenhuizen zich meer specialiseren, maar worden er ook kosten bespaard.

Deense keuken

Verschillende soorten smørrebrød

Internationaal is de Deense keuken niet heel erg bekend, maar toch heeft land enkele bekende gerechten. Het bekendste gerecht van het land is waarschijnlijk smørrebrød. Dit is roggebrood dat vaak belegd in met saus, kaas, vlees, vis, rauwkost en andere voedingsmiddelen. Er zijn veel soorten smørrebrød en kan worden gezien als de Deense versie van de sandwich. Op het Deense kerstdiner wordt vaak flæskesteg geserveerd, geroosterd varkensvlees dat vaak met aardappelen geserveerd wordt. Een ander bekend vleesgerecht zijn frikadeller, platte, gefrituurde gehaktballen. Traditionele Deense gerechten bevatten vooral vis en zeevruchten, zoals mosselen, oesters, zalm, kabeljauw, kreeft en tonijn. Qua desserts worden vooral Æblekage (gezoete appels) en buttermilk koldskål (soort van muesli) geserveerd.

Het ontbijt in Denemarken bestaat voornamelijk uit wit brood met jam of kaas en koffie of thee. Voor de lunch wordt vaak smørrebrød gegeten. De meeste Denen nemen hun lunch van thuis mee naar school of het werk. Het diner is een familieaangelegenheid voor veel Denen. Alle familieleden verzamelen zich rond de tafel en praten over hun dag. Oorspronkelijk werden 's middags de warme maaltijden geserveerd en aten de Denen 's avonds brood. Tegenwoordig is dit veranderd en eet het overgrote deel van de Denen 's avond warm. Het avondeten heet echter nog steeds middag.

Bezienswaardigheden

Kasteel Kronborg

Stevns Klint

Denemarken heeft tien monumenten op de werelderfgoedlijst van UNESCO:

• Gravheuvels, Runenstenen en kerk van Jelling.
• Kathedraal van Roskilde
• Kasteel Kronborg
• IJsfjord van Ilulissat (in Groenland)
• Waddenzee (gedeeltelijk in Nederland en Duitsland)
• Stevns Klint
• Christiansfeld
• Het par force-jachtlandschap in Noord-Seeland
• Kujataa in Groenland: noordse en Inuit landbouw aan de rand van de ijskap
• Aasivissuit-Nipisat, jachtgebieden van de Inuit tussen ijs en zee

Andere bekende Deense bezienswaardigheden zijn het beeld van De kleine zeemeerin, het Statens Museum for Kunst, Legoland Billund, Tivoli, Vadehavet Nationaal Park, de reuzenbeelden bij Esbjerg en het Zuid-Funense archipel.

Muziek

Emmelie de Forest in 2013

De belangrijkste Deense componist is Carl Nielsen. Nielsen componeerde tijdens zijn leven zes symfonieën en twee opera's. Ook had hij grote interesse in het componeren van volksliederen. Hij gebruikte hiervoor al bestaande gedichten van Deense en Engelse dichters en componeerde hier vervolgens muziek bij. In de traditionele Deense muziek worden de accordeon en de viool veel gebruikt, vaak als een duo. Ook komt de gitaar vaak voor in Deense traditionele muziek. Tegenwoordig wordt de traditionele muziek in een modern jasje gegoten; het wordt gebruikt voor dance-muziek.

Denemarken heeft een aantal bekende artiesten. Voorbeelden zijn Lukas Graham, MØ, Tina Dico en Oh Land. Het land heeft drie keer het Eurovisiesongfestival gewonnen. De eerste keer was met Grethe en Jørgen Ingmann met Dansevise in 1963, de tweede keer met de Olsen Brothers met Fly on the Wings of Love in 2000 en de laatste keer met Emmelie de Forest in 2013 met Only Teardrops.

Literatuur

Een scene uit het lelijke eendje van Hans Christian Andersen

De moderne Deense literatuur ontstond in de 19e eeuw tijdens de Deense Gouden Eeuw. Toen werden Deense schrijvers internationaal bekend door vrije kijk op religie, seksualiteit en wetenschap. In 1917 ontvingen de schrijvers Henrik Pontoppidan en Karl Adolph Gjellerup de Nobelprijs voor Literatuur voor kijk op het moderne Deense leven en voor de rijke poëzie. Later zou alleen de Deense schrijver Johannes Vilhelm Jensen in 1944 nog een Nobelprijs krijgen. Hans Christian Andersen is waarschijnlijk internationaal de bekendste schrijver. Andersen schreef diverse sprookjes, zoals De kleine zeemeermin, De rode schoentjes en Het lelijke eendje. Anders dan de Duitse gebroeders Grimm bedacht Andersen de sprookjes zelf.

In de 20e eeuw kende Denemarken schrijvers als Martin Andersen Nexø, Tove Ditlevsen, Leif Davidsen en Jens Christian Grøndahl. Schrijfster Karen Blixen werd internationaal bekend door haar boek Out of Africa, over haar herinneringen aan haar verblijf in de toen Britse kolonie Kenia. Vooral Deense misdaad- en thrillerromans zijn tegenwoordig internationaal bekend.

Voetballer Michael Laudrup

Sport

De bekendste sporten in Denemarken zijn handbal en voetbal. Het handbalniveau in Denemarken is bij de hoogste in Europa. De hoogste voetbaldivisie is SAS Liga. Hier komen 12 clubs tegen elkaar uit. Omdat er lange kustlijnen zijn is zeilen goed mogelijk en dus wordt dat ook veel gedaan.

Omdat het landschap vlak is, net als bij bijvoorbeeld Nederland, wordt er in Denemarken veel gefietst, dus wordt er ook aan wielrennen gedaan. Ook zaalsporten zijn erg populair, door de lange winters.

Media

Søren Kierkegaard, een belangrijke filosoof uit Denemarken.

Denemarken heeft twee overheidsomroepen Danmarks Radio en TV2. Daarnaast is er nog de Nordic Entertainment Group. Alle commerciële televisiekanalen en ook streamingsdienst Netflix wordt in Denemarken gedeeld met Zweden en Noorwegen. Series uit Denemarken zijn de laatste jaren erg bekend. Voorbeelden zijn The Bridge, The Falling, Follow the Money, The Legacy, The Rain en Below the Surface.

De belangrijkste kranten in Denemarken zijn Politiken, Berlingske Tidende en Ekstra Bladet.

Bekende Denen

Enkele bekende Denen zijn:

Nicolai Kielstrup Hans Christian Andersen Karen Blixen Niels Bohr Tycho Brahe Frederik VII en Gravin Danner Nikolaj Coster-Waldau

Niels Gade Arne Jacobsen Mette Jacobsen Mads Mikkelsen Søren Kierkegaard Margrethe II Carl Nielsen

Jacob A. Riis Lars von Trier Lars Ulrich Bjarne Riis Gerda Wegener

Politiek

Staatsinrichting

De vergaderzaal van de Folketing

Denemarken is een constitutionele monarchie volgens de grondwet sinds 1953. De koning(in) van Denemarken heeft geen macht, net als in België en Nederland. De regering wordt geleid door de premier van Denemarken. De huidige premier is Mette Frederiksen, die ook de jongste premier van Denemarken is. Zij is lid van de Socialdemokraterne, de sociaaldemocratische partij van het land.

Naast een regering is er ook een parlement; de Folketing. Deze bestaat uit één kamer van 179 leden. Sinds 1909 heeft geen enkele politieke partij de absolutie meerderheid gehad. Oftewel, een regering wordt altijd door meerdere partijen gevormd. Lang zijn de sociaaldemocraten de belangrijkste partij van het land geweest, maar sinds de jaren 90 heeft de partij concurrentie van de rechts-nationalistische Deense Volkspartij en het liberale Venstre.

Groenland en de Faeröer hebben een aparte status binnen Denemarken. Formeel zijn Denemarken, Groenland en de Faeröer landen binnen het Koninkrijk Denemarken. In feite kun je stellen dat Groenland en de Faeröer bepaalde mate van zelfbestuur hebben. Bepaalde Deense wetgeving geldt ook voor Groenland en de Faeröer, zoals over buitenlandse zaken en defensie, maar op veel gebieden mogen de overzeese gebieden zelf beslissingen nemen. Ondanks het feit dat Denemarken onderdeel is van de Europese Unie, zijn Groenland en de Faeröer dit niet. Groenland is overigens in het verleden wel lid geweest van de EU.

Bestuurlijke indeling

De bestuurlijke indeling van Denemarken

Officieel bestaat het koninkrijk Denemarken uit drie landen. Dit zijn Denemarken, Groenland en de Faeröer. Denemarken zelf is het belangrijkste en meest bevolkte land binnen het koninkrijk. Het heeft geen eigen bestuur in tegenstelling tot Groenland en Faeröer.

Denemarken is tegenwoordig verdeeld in vijf regio's. Tot 2007 was Denemarken verdeeld in 13 provincies. Dat jaar is besloten om de provincies samen te voegen om kosten te besparen en efficiënter te besturen. De huidige vijf regio's zijn:

• Hoofdstad (Region Hovedstaden)
• Midden-Jutland (Region Midtjylland)
• Noord-Jutland (Region Nordjylland)
• Seeland (Region Sjælland)
• Zuid-Denemarken (Region Syddanmark)

De regio's zijn weer verdeeld in gemeenten. In 2007 werden ook de gemeenten opnieuw ingedeeld. Oorspronkelijk waren er 270 gemeenten, maar tegenwoordig zijn dit er 98. Ook dit is gedaan om kosten te besparen en efficiënter te besturen.

Groenland en de Faeröer hebben hun eigen indelingen. Groenland is verdeeld in vier grote gemeenten en twee grote gemeentevrije gebieden. De Faeröer is onderverdeeld in 30 gemeenten.

Koningshuis

Koningin Margrethe en haar man, prins Henrik

Denemarken heeft een koning(in). Sinds 1972 is dat Margrethe II, hoewel zij er eigenlijk is voor de sier. Ze is getrouwd met Henrik, en met hem heeft ze twee zoons: Frederik André Henrik Christian, de kroonprins, en Joachim Holger Waldemar Christian. Frederik heeft vier kinderen, samen met Mary Elizabeth Donaldson: Christian Valdemar Henri John, Isabella Henrietta Ingrid Margrethe, Vincent Frederik Minic Alexander en Josephine Sofia Ivalo Mathilde.

Joachim heeft ook vier kinderen; de eerste twee bij zijn eerste vrouw Alexandra Christina Manley: Nikolai William Alexander Frederik en Felix Henrik Valdemar Christian. Sinds 8 april 2005 zijn de twee officieel gescheiden. Daarna trouwde hij met Marie Cavallier. Met haar heeft hij ook twee kinderen: Henrik Carl Joachim Alain en Athena Marguerite Françoise Marie.

Ook Margrethes zus Benedikte en nicht Elsiabeth staan in de lijn van troonopvolging.

De hoofdstad; Kopenhagen

De Nyhavn in Kopenhagen

De hoofdstad van Denemarken is Kopenhagen (Deens: København). Dit is ook, qua inwoners, de grootste stad; op 1 oktober 2011 woonden er 548.443 mensen. De stad is gesticht in de Middeleeuwen en werd aan het einde van deze periode ook de hoofdstad van Denemarken. Kopenhagen ligt aan de oostkust van het eiland Seeland en op het kleinere eiland Amager. In Kopenhagen bevinden zich ook de meeste bezienswaardigheden.

De naam "Kopenhagen" komt van Købmandshavn, wat "koopmanshaven" betekent. Die naam past niet meer bij het Kopenhagen van nu; het is geen havenstad meer en ook de industrie is grotendeels weg.

In 1996 was Kopenhagen de culturele hoofdstad van Europa. Ook het Eurovisiesongfestival vond er twee keer plaats: in 1964 en 2001. Het eerste échte Junior Eurovisiesongfestival in 2003 vond ook plaats in Kopenhagen.

Internationale relaties

De Deense premier Mette Frederiksen en de Amerikaanse president Donald Trump

Denemarken is lid van veel internationale organisaties, zoals NAVO, de Europese Unie (EU) en de Verenigde Naties. Denemarken is één van de voorvechters van internationale vrede. Het land was betrokken bij de bemiddeling van de oorlog in voormalig Joegoslavië en het conflict in Afghanistan. Het land zet zich in voor mensenrechten, democratie en in de laatste jaren ook tegen overbevissing en klimaatverandering. Het geeft ook veel geld uit aan ontwikkelingssamenwerking.

Het land heeft niet echt conflicten met andere landen. Denemarken heeft een goede relatie met haar buurlanden en vooral met de Scandinavische landen. Ook heeft Denemarken een goede band met de Verenigde Staten en was één van de eerste landen die de VS erkenden als land. De Verenigde Staten hebben door de jaren voorgesteld om Groenland van de Denen te kopen, maar de Denen weigeren dit. Overigens heeft Denemarken in 1917 de Amerikaanse Maagdeneilanden aan de VS verkocht. Het land heeft een conflict met Canada over Harris Island, maar dit heeft geen invloed op de goede band tussen de twee landen. Ook heeft Denemarken een claim op de Noordpool.

Economie

Landbouw in Denemarken

In Denemarken wordt er betaald met de Deense kroon. Deze wordt ook gebruikt in Groenland, maar niet in de Faeröer; zij hebben hun eigen munt, de Faeröerse kroon. Eén kroon is 100 øre. Er zijn munten van 50 øre, 1, 2, 5, 10 en 20 kronen. Sinds 1 oktober 2008 is de munt van 25 kronen afgeschaft. Voor speciale gelegenheden zijn er soms ook kronen met als waarde 50, 100, 200 of 1000. Er zijn ook biljetten met dezelfde waarde als de speciale kronen. Op 9 augustus 2013 was 1 euro gelijk aan 7,45901 Deense kronen.

Vroeger was Denemarken's belangrijkste bron van inkomen was landbouw, maar na 1945 breidde de industrie zo uit dat het aandeel (wat ze verdienden) van landbouw 50 jaar later teruggeschroefd is tot minder 5%, tegenover meer dan 25% voor de industrie. Traditioneel voor Denemarken zijn ook de visserij en de scheepsbouw, maar daar verdienen ze tegenwoordig ook minder mee. Tegenwoordig zijn de financiële diensten, de handel en het vervoer belangrijk. De belangrijkste handelsproducten zijn chemische producten, machines, metaalproducten, vervoersmiddelen, bier, textiel, houtproducten, graan, aardappelen, bieten, melk(producten) en vlees. Daarnaast produceert Denemarken een hoop windmolens.

De belangrijkste handelspartners van Denemarken zijn Duitsland, Zweden, het Verenigd Koninkrijk, de Verenigde Staten en diverse EU-landen. In 2016 werd 63% van de energie op een duurzame manier opgewekt. Tegenwoordig hebben alleen Zweden, Finland, Oostenrijk en Letland een hogere hoeveelheid duurzame energie van de EU-landen.

Verkeer en vervoer

Een vliegtuig van SAS

Vanuit Nederland kun je naar Aalborg, Kopenhagen en Billund met het vliegtuig. De grootste luchthaven van het land is die van Kopenhagen. Dit is ook de grootste luchthaven van Scandinavië en de thuisbasis van SAS. Ook Aarhus, Esbjerg en Odense hebben kleine vliegvelden.

Je kan met de auto via Duitsland Denemarken inrijden. Dan ben je op het schiereiland Jutland. Via bruggen kom je op de eilanden, waar onder andere Kopenhagen en Odense op liggen. Bij Kopenhagen vind je de Sontbrug. Deze brug verbindt Kopenhagen met de stad Malmö in Zweden.

Vanuit Hanstholm gaan verschillende veerdiensten wekelijks naar IJsland, de Faeröer, Noorwegen en Zweden. Ook tussen de Deense eilanden zijn er veerdiensten. Vooral naar het eiland Bornholm zijn deze, aangezien het eiland nogal gescheiden van de rest van Denemarken ligt. Er is overigens ook een plan om een tunnel tussen Duitsland en Denemarken te maken, de Fehmarnbeltverbinding. Deze verbinding zal direct treinverkeer tussen Hamburg en Kopenhagen/Malmö mogelijk maken. Deze verbinding moeten tussen 2026 en 2028 klaar zijn.

Nationale symbolen

Vlag en wapen

Zie voor meer informatie de artikel Vlag van Denemarken en Wapen van Denemarken

De Deense vlag is rood, met een wit Scandinavisch Kruis. Ze wordt ook wel Dannebrog genoemd, wat Deens is voor "Deense banier" of "Deens doek". De vlag is de oudste van de hele wereld die nog in gebruik is: de oudste, onbetwistbare (dat wil zeggen dat het echt is, geen twijfel mogelijk) bron is uit de 14e eeuw. De Denen zijn heel erg trots op hun vlag en behandelden deze met respect. Zo wordt de vlag op veel plaatsen iedere avond naar beneden gehaald en 's ochtends weer omhoog gehesen.

Het Deense wapen heeft drie versies. De kleine of simpele versie wordt door de overheid gebruikt en is ook te vinden op paspoorten, officiële documenten en in de logo's van overheidsinstellingen. De grootste versie wordt enkel door de koninklijke familie gebruikt. Het middelwapen wordt weer gebruikt voor de afzonderlijke wapens van de leden van de koninklijke familie.

Volkslied

Denemarken heeft twee volksliederen, een burgerlijk en een koninklijk. Het burgerlijk volkslied is Der er et yndigt land (Nederlands: "Er is een lieflijk land"), het koninklijk is Kong Christian stod ved højen mast (Nederlands: "Koning Christian stond bij de hoge mast"). Het koninklijk volkslied wordt alleen gebruikt in het bijzijn van een lid van de koninklijke familie, en dan wordt vaak alleen het eerste vers gebruikt.

Fotogalerij

• 

  Kaartje van Denemarken

• 

  Satelietfoto

Bronnen

• CIA worldfactbook
• (en) Officiële website van het Deense ministerie van Buitenlandse Zaken
• Van de Wier, M. (5 november 2019). Betere ziekenhuiszorg: hoe doen de Denen dat? Bron: Trouw

	Europese Unie
Lidstaten: België · Bulgarije · Cyprus · Denemarken · Duitsland · Estland · Finland · Frankrijk · Griekenland · Hongarije · Ierland · Italië · Kroatië · Letland · Litouwen · Luxemburg · Malta · Nederland · Oostenrijk · Polen · Portugal · Roemenië · Slovenië · Slowakije · Spanje · Tsjechië · Zweden Ultraperifere gebieden: Frankrijk: Frans-Guyana · Guadeloupe · Martinique · Mayotte · Réunion · Saint-Martin Portugal: Azoren · Madeira Spanje: Canarische Eilanden Kandidaat-lidstaten: Albanië · Bosnië en Herzegovina · Moldavië · Montenegro · Noord-Macedonië · Oekraïne · Servië · Turkije

	Landen, afhankelijke gebieden en niet-erkende staten in Europa
Albanië · Andorra · Armenië · Azerbeidzjan · België · Bosnië en Herzegovina · Bulgarije · Cyprus · Denemarken · Duitsland · Estland · Finland · Frankrijk · Georgië · Griekenland · Hongarije · IJsland · Ierland · Italië · Kazachstan · Kroatië · Letland · Liechtenstein · Litouwen · Luxemburg · Malta · Moldavië · Monaco · Montenegro · Nederland · Noord-Macedonië · Noorwegen · Oekraïne · Oostenrijk · Polen · Portugal · Roemenië · Rusland · San Marino · Servië · Slovenië · Slowakije · Spanje · Tsjechië · Turkije · Vaticaanstad · Verenigd Koninkrijk · Wit-Rusland · Zweden · Zwitserland Alle schuine landen liggen ook in een ander werelddeel. Afhankelijke gebieden: Ålandseilanden · Faeröer · Gibraltar · Guernsey · Jan Mayen · Jersey · Man · Spitsbergen Niet-erkende staten: Donetsk · Kosovo · Loegansk · Transnistrië · Tsjetsjenië