Concessie
Een concessie is een vergunning. Bij het (Nederlandse) openbaar vervoer zijn het (delen van) spoorlijnen of trajecten en/of andere vervoersdiensten zoals stadsbussen, trams en streekvervoer die door een een provincie of een plusregio worden gegund aan personenvervoer bedrijven. Ook voor bijvoorbeeld de veerbootsiensten op de Waddeneilanden gelden concessies.
Aan een concessie zijn rechten en plichten verbonden. Soms moet een vervoerder voor een concessie betalen, soms wordt een vervoerder ervoor betaald. Een concessie is meestal opgeknipt in de volgende jaarlijkse periodes. Zo'n consessie is 5, 10 of maximaal 15 jaar geldig.
Deze concessie zijn er met de Wet personenvervoer 2000 gekomen. De regering wilde door marktwerking ervoor zorgen dat vervoerders onder gunstige prijzen hun diensten zouden verlenen.
Opdrachtgevers
De opdrachtgever zoals het rijk (er zijn een aantal concessies die onder het beheer van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat vallen zoals voor de hoofdspoorlijn concessies) en de provincie, stad of plusregio (voor de overige spoorlijn-en gebied concessies) schrijft na het verlopen van een concessie een nieuwe aanbestedingprocedure uit, met daarin de eisen hoe men het vervoer e.d. geregeld wil zien. Vervoerders die kans willen maken op de concessie moeten dan een pakket informatie aanleveren bij de opdrachtgever waarin staat hoe en tegen welke prijs zij de consessie denken te kunnen volbrengen (een offerte heet dat). Het rijk, de provincie, stad of plusregio bekijkt dan deze informatie en kiest de beste en/of goedkoopste aanbieder. Dan volgt er een overgangsperiode waarin de nieuwe vervoersaanbieder de gelegenheid krijgt om de concessie over te nemen.
Rechten en plichten
Heeft een vervoerder een concessie 'gewonnen' (gegund gekregen), dan heeft deze vervoerder het alleenrecht binnen die concessie. Andere vervoerders mogen daar dan niet hun diensten aanbieden. De vervoerder moet dan de afspraken die het in de offerte heeft voorgesteld nakomen. Ook moet het bijvoorbeeld de voertuigen voorzien van kleuren en logo's die opgedragen zijn door de opdrachtgever. Een andere afspraak is bijvoorbeeld dat In 2025 alle nieuwe bussen in het openbaar vervoer moeten rijden op elektriciteit of waterstof.
Bij de regioconcessies moet de vervoerder het vervoer afstemmen op de dienstregeling van de NS (Hoofdrailnet) en die van de buur regio's.
Komt de vervoerder de afspraken niet na, dan kan het een flinke boete krijgen.
Met deze concessies is veel geld gemoeid (tientallen miljoenen euro's per concessie).
Tot nu toe werden de stadsconcessies nog 'onderhands aanbesteed', omdat die vervoerders het vervoer altijd al verzorgd had. In de toekomst zullen ook andere vervoerders zich op een aanbesteding in mogen schrijven.
De meest bekende vervoerders
- Aquabus is een samenwerking tussen Arriva en Rederij Doeksen
- Hermes en OV Regio IJsselmond zijn 100% eigendom van Connexxion, onderdeel van Transdev.
- NS Reizigers is een dochteronderneming van de Nederlandse Spoorwegen; RegioNS was dat ook.
- Qbuzz is voor 100% eigendom van de BusItalia.
- Syntus is voor 100% eigendom van Keolis, dat voor 70% van het Franse SNCF is.
- Arriva is voor 100% eigendom van Deutsche Bahn.
- EBS is voor 100% eigendom van het Israëlische Egged.