Concentratiekamp

De toegangspoort tot het kamp Buchenwald. Er staat: ieder het zijne.

Een concentratiekamp is een kamp waar mensen in worden opgesloten, omdat ze bijvoorbeeld van een ander volk zijn of een andere mening hebben. De concentratiekampen zijn erg bekend geworden door de Tweede Wereldoorlog. Voor gevangenen was het de "hel op aarde".

Soorten concentratiekampen

• Interneringskampen

Hier werden vooral politieke tegenstanders opgesloten.

• Doorgangskamp

Kamp waar gevangenen tijdelijk moesten blijven totdat ze doorgestuurd werden naar een werkkamp of vernietigingskamp.

• Werkkampen

Hier moest hard gewerkt worden, mensen gingen ook dood aan vermoeidheid, honger of ziektes. Werkkampen hadden vaak meerdere lokaties. Bij Auschwitz hoort Birkenau. Een voorbeeld van een klein kamp bij een groot kamp is Langenstein bei Buchenwald.

• Reserveringskampen

Kamp waar mensen zaten die gespaard werden en nog niet hard hoefden te werken of dood moesten. Deze mensen werden gebruikt voor reclame bijvoorbeeld.

• Vernietigingskampen

Mensen werden hier direct vermoord, meestal gebeurde dit in gaskamers.

Voorbeelden van concentratiekampen

• Auschwitz, werk- en vernietigingskamp
• Buchenwalt, een werkkamp, waar ook medische experimenten werden gedaan
• Sobibór, vernietigingskamp
• Treblinka, vernietigingskamp
• Bergen-Belsen, werkkamp
• Neuengamme, werkkamp
• Mauthausen, werkkamp
• Theresienstadt, werkkamp
• Westerbork, doorgangskamp
• Majdanek, werkkamp
• Vught, werkkamp
• Kamp Amersfoort, doorgangskamp
• Ravensbrück, werkkamp

Uitvinding

De concentratiekampen zijn uitgevonden door de Britten. In de Boerenoorlog hebben de Britten de vrouwen en kinderen van hun vijanden daarin opgesloten. Ze hoopten dat de strijders niet meer door zouden vechten. Dit lukte, maar het was voor de bevolking van die kampen verschrikkelijk. Ook Nederland had in Nederlands-Indië (later Indonesië) concentratiekampen. Ze sloten daar nationalisten op die daar vreselijk geleden hebben. Later sloten de Japanners de Nederlanders daar in op, in de zogeheten Jappenkampen.

Tweede Wereldoorlog

Dit is de poort van kamp Auschwitz

Door het gebruik van concentratiekampen in de Tweede Wereldoorlog kreeg het begrip zijn bekendheid. In eerste instantie werden Joden, zigeuners, homoseksuelen, Jehova's getuigen en politieke tegenstanders opgesloten in de concentratiekampen om daar te werken. Dit gebeurde al direct na de machtsovername van de nazi's in 1933 in Duitsland. Toen de oorlog in 1939 uitbrak, veranderde er nog niet zoveel, maar vanaf 1941 werden er plannen gemaakt voor de vernietiging van deze groepen mensen. Tevens werden de Slavische volkeren slachtoffer. Er zijn miljoenen Polen, Oekraïners , Russen en andere volkeren overgebracht en vermoord. Dit gebeurde na de Duitse aanval op de Sovjet-Unie. Eerst werden deze mensen doodgeschoten door de Einsatzgruppen, zogenaamde moordtroepen. Vanaf 1942 werd er ook gebruikgemaakt van vernietigingskampen. Dit waren kampen waar mensen direct werden vermoord in plaats van werken. Het bekendste vernietigingskamp is Auschwitz, dat ook voor een deel werkkamp was.

Aantal concentratiekampen

Concentratiekampen in Europa

In totaal waren er meer dan 1500 concentratiekampen, waarschijnlijk wel 1634. In Nederland zijn de bekendste kamp Amersfoort, kamp Vught en kamp Westerbork. In totaal zijn er in Nederland 17 concentratiekampen geweest.

Leven in een concentratiekamp

Het leven in een concentratiekamp was heel erg zwaar. Alleen de allersterksten die in een goede conditie waren voordat ze het kamp ingingen overleefden een concentratiekamp. In de kampen was namelijk weinig eten beschikbaar. Je kreeg iets meer eten als je zwaar werk deed, maar dat was nog niet veel en het eten was niet goed. Vaak kreeg je soep wat bestond uit heet water en als je geluk had een aardappelschil. Mensen werden hierdoor heel dun en gingen dood van de honger.

Ook moest er hard gewerkt worden in de kampen. Soms moest je in een fabriek werken of gebouwen bouwen op het kampterrein. Ook kon het zijn dat je in het kamp moest schoonmaken of in de keuken moest werken. Als er geen werk was, verzon de bewaking wel werk. De mensen moesten dan de hele dag zand heen en weer brengen met de kruiwagen. Mensen gingen hier dood van de vermoeidheid. Als je niet hard genoeg werkte of je deed het niet goed, dan werd je gestraft. De straffen bestonden vaak uit een marteling, waardoor ook veel mensen dood gingen.

Ook werden in de kampen medische experimenten gedaan. Hierbij werden de gevangenen als proefpersonen gebruikt om bijvoorbeeld een medicijn te testen. Hierdoor gingen ook veel mensen dood.

Het was niet schoon in het kamp. Veel mensen werden kaal geschoren zodat er geen luizen in hun haren kwamen. De WC's waren vies, bedden moesten gedeeld worden met wel 3 mensen en wassen kon bijna niet. Wanneer iemand ziek werd besmette die heel snel de rest, maar er waren geen medicijnen dus veel mensen gingen dood door ziekte. Ook was er maar weinig en dunne kleding, veel mensen kregen het daardoor heel erg koud.

Dit was het leven in werkkampen. In doorgangskampen was het vaak iets beter, maar hier zaten de gevangenen maar kort. In vernietigingskampen werden veel mensen gelijk vermoord, maar moesten er mensen werken om de lijken op te ruimen.

De meeste concentratie- en vernietigingskampen werden bewaakt door de Schutzstaffel (SS).

Ooggetuigen

Ooggetuigen zijn mensen die de oorlog zelf hebben meegemaakt. Hiervan zijn veel verhalen beschikbaar. Het verhaal van Anne Frank is het bekendste. Hier is een boek, film en een musical van. Veel mensen die nu nog leven vonden het heel lang lastig om hun verhaal te vertellen omdat de herinneringen heel veel pijn doen. Nu willen steeds meer mensen hun verhaal vertellen en komen er ook meer boeken uit over het leven in een concentratiekamp. Er kan een overlevende van de oorlog in de klas komen vertellen vis Steunpunt Gastsprekers.

Videoclip

• Haat en aanbidding van Hitler die leidde tot de concentratiekampen en de manier waarop mensen ermee om gingen. Er zitten enkele beelden in van mensen na de bevrijding van een concentratiekamp in 1945.