Chinees

Chinese wereld
     Landen waar Chinees de officiële taal is
     Landen met meer dan 1.000.000 Chinese sprekers

Het Chinees (Chinees: 汉语; Hànyǔ of 中文; Zhōngwén) is een familie van talen. Met Chinees wordt vaak het Mandarijn bedoeld. Het Chinees (Mandarijn) is een officiële taal van de Volksrepubliek China, Singapore en Taiwan.

Er zijn ook andere Chinese talen, zoals het Wu, Kantonees en Hakka. Deze talen verschillen best wel van elkaar, minstens evenveel als bijvoorbeeld Nederlands en Duits. "Het" Chinees bestaat dus eigenlijk helemaal niet.

In totaal hebben alle Chinese talen bij elkaar zo'n 1,2 miljard ( 1.200.000.000) moedertaalsprekers. Er zijn ook nog veel mensen die Chinees als tweede taal hebben geleerd. Hoeveel mensen in totaal Chinees spreken is onbekend.

Het Standaardchinees, het Mandarijn, heeft 847,8 miljoen (847.800.000) moedertaalsprekers.

In dit artikel gaat het over het Standaardchinees: het Mandarijn.

Karakters

Waterkalligrafie: Chinezen gaan graag naar parken om daar spelletjes te spelen, te zingen, te sporten of te dansen. Er zijn ook altijd wel wat mannen te vinden die aan kalligrafie doen. Ze dopen hun grote penseel in 't water en schrijven sierlijke (traditionele) karakters. Soms doen ze zelfs "verzoeknummertjes" van hun publiek. Omdat ze met water schrijven, zijn de karakters binnen een minuut of 10 ook weer opgedroogd en verdwenen.

Chinees wordt door westerlingen vaak als erg moeilijk te leren beschouwd. Dit komt vooral omdat Chinese talen niet het westerse schrift gebruiken. In plaats daarvan is er een heel eigen systeem met duizenden aparte tekens (ideogrammen) die elk afzonderlijk voor een bepaald woord staan. Dat zijn de Chinese karakters. Om een beetje Chinees te kunnen lezen, moet je dus veel karakters kennen. Chinezen kinderen leren dus al vanaf een jonge leeftijd karakters te lezen en te schrijven. Om een krant te kunnen lezen, heb je er ongeveer 2000 nodig.

Elk karakter wordt uitgesproken als één lettergreep. Hiermee kun je ook samenstellingen maken. Een voorbeeld:

• 西 (xī) betekent "west"
• 瓜 (guā) betekent "meloen"
• Als je 西 en 瓜 combineert tot 西瓜 (xīguā) krijg je watermeloen.

Chinezen zijn heel trots op hun karakters. Het schrijven van mooie karakters wordt dan ook echt gezien als een kunst. Die kunst heet kalligrafie.

Vereenboudigd en traditioneel

In de jaren 50 waren veel mensen in China analfabeet. Dat betekent dat ze niet konden lezen en schrijven. De Chinese regering besloot daarom de karakters te versimpelen. Als de karakters simpeler waren, dacht de Chinese regering, waren ze ook makkelijker om te lezen en vooral om te schrijven. De vereenvoudigde karakters worden gebruikt in de Volksrepubliek China en Singapore. In Taiwan, Hongkong en Macau gebruiken ze nog de traditionele karakters.

Niet alle karakters zijn vereenvoudigd. De karakters voor watermeloen (西瓜) zijn precies hetzelfde gebleven. Hieronder zie je een paar voorbeelden van karakters die wél veranderd zijn:

• 馬 => 马 (mǎ, paard)
• 東 => 东 (dōng, oost)
• 龜 => 龟 (guī, schildpad)

De traditionele karakters kunnen zoals je ziet behoorlijk ingewikkeld zijn. Het laatste karakter, schildpad, lijkt zo klein geschreven eerder op een zwart vierkantje.

Pinyin & tonen

Van pinyin naar karakter

Aan de karakters kan je niet zien hoe een woord wordt uitgesproken. Toch heb je hierboven gezien dat 西瓜 wordt uitgesproken als xīguā. Dat "xīguā" is geschreven in het Hanyu Pinyin. Dat is ons alfabet, maar dan zo aangepast dat je er ook Chinees mee kan schrijven.

Zoals je ziet staan er wat rare tekentjes op "xīguā". Dat zijn de tonen. Je hebt allerlei verschillende toonhoogtes in het Chinees, waardoor lettergrepen/woorden dus worden onderscheiden. Het Mandarijn heeft er vijf. Hieronder zie je hoe hetzelfde woord met verschillende tonen verschillende dingen kan betekenen:

• 1e toon: Mā (妈) betekent moeder. Bij de eerste toon is je stem héél hoog. Alsof je heel blij bent: Jeej!
• 2e toon: Má (麻) betekent hennep (een plant waarvan je touw kan maken). Bij de tweede toon gaat je stem omhoog. Alsof je een vraag stelt dus: Huh?
• 3e toon: Mǎ (马) betekent paard. Bij de derde toon gaat je stem eerst naar beneden, daarna omhoog. Hier is geen goed voorbeeld van in het Nederlands.
• 4e toon: Mà (骂) betekent uitschelden. Bij de vierde toon gaat je stem heel snel omlaag. Een beetje alsof je boos bent: Hou òp!
• Neutrale toon: Ma (吗) is de Chinese variant van ons vraagteken. Als een woord een neutrale toon heeft, wordt het neutraal uitgesproken, dus zonder dat je stem heel hoog of heel laag is.

Karakters "schrijven"

Je moet dus goed opletten bij het spreken, want straks noem je je moeder nog een paard! Of andersom natuurlijk. We kunnen nu ook al een Chinese zin maken: Māmā mà mǎ de má ma? / 妈妈骂马的麻吗？, oftewel "Scheld moeder de hennep van het paard uit?".

Schrijven op de computer

De Chinezen gebruiken zelf het pinyin ook. Namelijk om op de computer te typen! Je typt het pinyin in (zonder tonen!) en de computer kiest vervolgens het juiste karakter. Eén probleempje: als je bijvoorbeeld ma intypt, kan je heel veel verschillende karakters krijgen! Daarom verschijnt er ook altijd een balkje boven de tekst die je typt. In dat balkje staan allemaal karakters. Als de computer de verkeerde uitkiest, kan je dus zelf op het goede karakter klikken.

In plaats van het pinyin schrijven, is het soms ook mogelijk om met je muis het karakter te schrijven. Zie daarvoor het plaatje links.

Woordjes

Nederlands/Chinees straatnaambordje in Amsterdam Chinatown

Hieronder vind je een paar woordjes in het Chinees. Er is een apart kopje met (Nederlandse) uitspraak.

Nederlands	Vereenvoudigde karakters	Pinyin	Uitspraak
Hallo (hoe gaat het?)	你好(吗)？	Nǐ hǎo (ma?)	Nie gauw maa?
Goed	好	Hǎo	Gauw
Eén	一	Yī	Ie
Twee	二	Èr	Ar
Drie	三	Sān	Saan
Ik ben ...	我是	Wǒ shì	Wo shuh ...
Ik ben Nederlands	我是荷兰人	Wǒ shì Hélánrén	Wo shuh Ge-laan-ren
Ik ben Belgisch	我是比利时人	Wǒ shì Bǐlìshírén	Wo shuh Pie-lie-shuh-ren
China	中国	Zhōngguó	Dzjong-gwoo
Ik spreek (geen) Chinees	我(不)会说 中文/汉语	Wǒ (bù) huì shuō Zhōngwén/Hànyǔ	Wo (boe) gwee shwoo dzjong-wuhn/gaan-joe