Botter: verschil tussen versies
(→Bouw) |
|||
| (10 tussenliggende versies door dezelfde gebruiker niet weergegeven) | |||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
| − | {{Werk}} |
||
| − | |||
{{Infobox zeilboot |
{{Infobox zeilboot |
||
| naam = Zuidwal Botter |
| naam = Zuidwal Botter |
||
| Regel 32: | Regel 30: | ||
| website = |
| website = |
||
}} |
}} |
||
| − | Een '''Botter''' is een boot of schuit met een platte bodem met een iets uitstekende [[Kiel (schip)|kiel]]. |
+ | Een '''Botter''' is een boot of schuit met een platte bodem met een iets uitstekende [[Kiel (schip)|kiel]]. De naam gangt waarschijnlijk samen met bot, de vissoort waarop veel gevist werd. |
| − | Botters werden vooral op de voormalige |
+ | Botters werden vooral op de voormalige [[Zuiderzee (water)|Zuiderzee]] gebruikt voor de visvangst en worden door kenners beschouwd als een vissersvaartuig dat snel kan varen. Ook werden botters ingezet voor de kustvisserij op de [[Noordzee]] en de [[Waddenzee]]. |
| − | In feite is elke botter uniek. Ze werden op het zicht gebouwd, waarbij mallen werden gebruikt. Je hebt verschillende type botters. De Westwal botter, waar ook de Volendamse [[Kwak (boot)|kwak]] onder valt. De Zuidwal botters, afkomstig van de vissersplaatsen langs de zuidkant van de voormalige Zuiderzee (b.v. [[Huizen]], [[Bunschoten]]/[[Spakenburg]]. En de kleinere Oostwal botter ([[Vollenhove]], [[Kampen]], [[Elburg]]). |
+ | In feite is elke botter uniek. Ze werden op het zicht gebouwd, waarbij mallen werden gebruikt. Je hebt verschillende type botters. De Westwal botter, waar ook de Volendamse [[Kwak (boot)|kwak]] onder valt. De Zuidwal botters, afkomstig van de vissersplaatsen langs de zuidkant van de voormalige Zuiderzee (b.v. [[Huizen]], [[Bunschoten]]/[[Spakenburg]]. En de kleinere Oostwal botter ([[Vollenhove]], [[Kampen (Overijssel)|Kampen]], [[Elburg]]). |
Er zijn nog enkele werven waar de botters gerestaureerd en vroeger gebouwd werden. Bekende werven waren/zijn Schaap en Kok in Huizen en Nieuwboer in Spakenburg. |
Er zijn nog enkele werven waar de botters gerestaureerd en vroeger gebouwd werden. Bekende werven waren/zijn Schaap en Kok in Huizen en Nieuwboer in Spakenburg. |
||
| + | |||
| + | De visserij op de Zuiderzee hield nagenoeg op toen in 1932 de [[Afsluitdijk]] kwam. Veel vissers kwamen aan de wal en moesten ander werk zien te vinden. Botters behoren nu tot het [[Varend erfgoed|varend erfgoed]]. |
||
| + | |||
| + | == Bouw == |
||
| + | Voor het bouwen van de botter werd voor de romp voornamelijk eikenhout gebruikt. De plecht (dek voor de mast) was over het algemeen van grenen. Dat is namelijk minder glad is als het nat wordt. De [[mast]], de [[giek]], kluiverboom (soort uitschuifbare [[boegspriet]]) en ook de vaarbomen (samen het rondhout) waren van naald- of essenhout. De blokken (katrollen) waren over het algemeen ook van essenhout. De tuigage bestaat uit een massieve steekmast die in een stevige mastkoker staat, zonder [[Verstaging|zijverstaging]]. Hierdoor is het vistuig makkelijker te hanteren, want je hebt geen last van de stagen (kabels). Bij licht weer konden voor een [[Kluiver (zeil)|kluiver]] en achter een bras of [[Aap (zeil)|aap]] als bijzeilen worden toegevoegd. Opvallend is de zeer grote [[Fok (zeil)|fok]], die de nodige kracht gaf om de netten te kunnen slepen. Maar ze waren zwaar en log om te hanteren bij het overstag gaan bij stormachtig weer. Soms wordt op het [[grootzeil]] nog het [[Visserijnummers|visserijnummer]] gevoerd, waaraan je kunt zien waar de botter vandaan komt. Dit nummer staat ook voorop het boeideel aan beide zijden. |
||
| + | |||
| + | De botter wordt gestuurd door een [[roer]] achterop, met aan de bovenkant het [[Helmstok|helmhout]], waarmee de schipper het roer kan omdrukken of -trekken. |
||
| + | |||
| + | Om te zien waar de wind vandaan komt heeft de botter boven in de mast een [[windvaan]]. |
||
| + | |||
| + | De zeilen waren van katoen of vlas en werden gevoerd als gaffeltuigage. De zeilen en touwen werden van oudsher getaand in eek, waardoor ze de typische roodbruine kleur kregen (zie ook [[Bruine vloot|bruine vloot]]). Het touwwerk zelf was van [[hennep]] of manilla. Tegenwoordig worden er hiervoor modernere materialen gebruikt. Het onderhoud van het hout werd jaarlijks gedaan met ''harpuis'', dit is een mengsel van gekookte plantaardige lijnolie en hars (plakkerig spul uit de dennenboom). Het onderschip (gedeelte onder de waterlijn), werd geschilderd met het zwart-bruine Stockholmer [[teer]]. |
||
| + | |||
| + | Botters hebben aan de voorzijde een hoge kop waarmee de boot beter door de golven kan 'breken' en waardoor er een leef- en opslagruimte ontstaat onder de voorplecht, het vooronder. Het achterschip is veel lager. Dit is om het vistuig makkelijker te kunnen hanteren. In het achterschip bevindt zich de typerende 'bun'. Die bestaat uit drie met water gevulde ruimen die met het water waarop gevaren wordt in verbinding staan. Aan de zijkant worden ze afgedekt door de geperforeerde 'kaarplaten,' zodat het buitenwater er vrij doorheen kan stromen, maar de vangst er niet uit kan. In de bun kon de vangst dagenlang levend worden bewaard. Boven de bun bevindt zich de trog met een deksel, zodat je er van bovenaf bij kan. Aan weerkanten van de botter heb je de [[Zwaard (zeilboot)|zwaarden]]. Dit zijn typische smalle zeezwaarden, met vleugelprofiel (ene kant wat bol en de andere kant plat). Deze werden neergelaten om tegendruk te geven aan de zeilen en afdrijven tegen te gaan.<gallery> |
||
| + | Bestand:Elburg - Havenkade - View NE on 'Botter'.jpg|Voorplecht van de botter EB 68 uit Elburg |
||
| + | Bestand:Wbtholen botter.jpg|Bouw van een botter |
||
| + | Bestand:Huizer botters in de haven.jpg|Huizer botters in de haven van Huizen |
||
| + | Bestand:Spakenburg Oude Haven 14.jpg|Botters en botterwerf in [[Spakenburg]] |
||
| + | </gallery> |
||
| + | |||
| + | == Wedstrijden en links == |
||
| + | * [https://www.botterbehoud.nl/ Vereniging botterbehoud] |
||
| + | * [https://huizerbotters.nl/ Stichting Huizer botters] |
||
| + | * In de nazomer wordt op het [[Gooimeer]] de [https://huizerbotters.nl/events/taeje-bokkesrace/ Taeje Bôkkesrace] (taaie bokkingen zijn een vissoort) gehouden. |
||
| + | * [https://www.zuidwalwedstrijden.nl/ Zuidwal wedstrijden Spakenburg] |
||
| + | * [https://prd.botterselburg.nl/ Botters Elburg] |
||
| + | [[Categorie:Scheepvaart]] |
||
| + | [[Categorie:Boot]] |
||
| + | [[Categorie:Visserij]] |
||
Versie van 16 dec 2022 15:09
| Zuidwal Botter | |
| |
| Boot informatie | |
| Lengte | ca. 13,25 m |
| Breedte | ca. 4,10 m |
| Diepgang | 0,85-1,00 m |
| Massa | ca. 26.000 Kg |
| Bemanning | 2-4 |
| Materiaal_romp | eikenhout |
| Materiaal_rondhout | naald- of essenhout, masthoogte 13,80 m |
| Tuigage | gaffeltuig |
| Zeiloppervlakte | ca. 70 m2 |
Portaal  Binnen- en zeevaart
| |
Een Botter is een boot of schuit met een platte bodem met een iets uitstekende kiel. De naam gangt waarschijnlijk samen met bot, de vissoort waarop veel gevist werd.
Botters werden vooral op de voormalige Zuiderzee gebruikt voor de visvangst en worden door kenners beschouwd als een vissersvaartuig dat snel kan varen. Ook werden botters ingezet voor de kustvisserij op de Noordzee en de Waddenzee.
In feite is elke botter uniek. Ze werden op het zicht gebouwd, waarbij mallen werden gebruikt. Je hebt verschillende type botters. De Westwal botter, waar ook de Volendamse kwak onder valt. De Zuidwal botters, afkomstig van de vissersplaatsen langs de zuidkant van de voormalige Zuiderzee (b.v. Huizen, Bunschoten/Spakenburg. En de kleinere Oostwal botter (Vollenhove, Kampen, Elburg).
Er zijn nog enkele werven waar de botters gerestaureerd en vroeger gebouwd werden. Bekende werven waren/zijn Schaap en Kok in Huizen en Nieuwboer in Spakenburg.
De visserij op de Zuiderzee hield nagenoeg op toen in 1932 de Afsluitdijk kwam. Veel vissers kwamen aan de wal en moesten ander werk zien te vinden. Botters behoren nu tot het varend erfgoed.
Bouw
Voor het bouwen van de botter werd voor de romp voornamelijk eikenhout gebruikt. De plecht (dek voor de mast) was over het algemeen van grenen. Dat is namelijk minder glad is als het nat wordt. De mast, de giek, kluiverboom (soort uitschuifbare boegspriet) en ook de vaarbomen (samen het rondhout) waren van naald- of essenhout. De blokken (katrollen) waren over het algemeen ook van essenhout. De tuigage bestaat uit een massieve steekmast die in een stevige mastkoker staat, zonder zijverstaging. Hierdoor is het vistuig makkelijker te hanteren, want je hebt geen last van de stagen (kabels). Bij licht weer konden voor een kluiver en achter een bras of aap als bijzeilen worden toegevoegd. Opvallend is de zeer grote fok, die de nodige kracht gaf om de netten te kunnen slepen. Maar ze waren zwaar en log om te hanteren bij het overstag gaan bij stormachtig weer. Soms wordt op het grootzeil nog het visserijnummer gevoerd, waaraan je kunt zien waar de botter vandaan komt. Dit nummer staat ook voorop het boeideel aan beide zijden.
De botter wordt gestuurd door een roer achterop, met aan de bovenkant het helmhout, waarmee de schipper het roer kan omdrukken of -trekken.
Om te zien waar de wind vandaan komt heeft de botter boven in de mast een windvaan.
De zeilen waren van katoen of vlas en werden gevoerd als gaffeltuigage. De zeilen en touwen werden van oudsher getaand in eek, waardoor ze de typische roodbruine kleur kregen (zie ook bruine vloot). Het touwwerk zelf was van hennep of manilla. Tegenwoordig worden er hiervoor modernere materialen gebruikt. Het onderhoud van het hout werd jaarlijks gedaan met harpuis, dit is een mengsel van gekookte plantaardige lijnolie en hars (plakkerig spul uit de dennenboom). Het onderschip (gedeelte onder de waterlijn), werd geschilderd met het zwart-bruine Stockholmer teer.
Botters hebben aan de voorzijde een hoge kop waarmee de boot beter door de golven kan 'breken' en waardoor er een leef- en opslagruimte ontstaat onder de voorplecht, het vooronder. Het achterschip is veel lager. Dit is om het vistuig makkelijker te kunnen hanteren. In het achterschip bevindt zich de typerende 'bun'. Die bestaat uit drie met water gevulde ruimen die met het water waarop gevaren wordt in verbinding staan. Aan de zijkant worden ze afgedekt door de geperforeerde 'kaarplaten,' zodat het buitenwater er vrij doorheen kan stromen, maar de vangst er niet uit kan. In de bun kon de vangst dagenlang levend worden bewaard. Boven de bun bevindt zich de trog met een deksel, zodat je er van bovenaf bij kan. Aan weerkanten van de botter heb je de zwaarden. Dit zijn typische smalle zeezwaarden, met vleugelprofiel (ene kant wat bol en de andere kant plat). Deze werden neergelaten om tegendruk te geven aan de zeilen en afdrijven tegen te gaan.
Voorplecht van de botter EB 68 uit Elburg
Bouw van een botter
Huizer botters in de haven van Huizen
Botters en botterwerf in Spakenburg
Wedstrijden en links
- Vereniging botterbehoud
- Stichting Huizer botters
- In de nazomer wordt op het Gooimeer de Taeje Bôkkesrace (taaie bokkingen zijn een vissoort) gehouden.
- Zuidwal wedstrijden Spakenburg
- Botters Elburg