Bijna-doodervaring

De tunnelervaring als onderdeel van de bijna-doodervaring geschilderd door Jeroen Bosch

Een bijna-doodervaring treedt op bij mensen die op de rand van de dood staan, zoals bij een coma, een bijna-verdrinking, of een hartfalen. In het verleden werden deze ervaringen als magisch gezien. Binnen de parapsychologie werd beweerd dat bijvoorbeeld bijna-doodervaringen een tijdelijke scheiding zijn van het 'astraallichaam' (ziel), terwijl de dood een permanente uittreding is. Bijna-doodervaringen hebben niets hebben met een scheiding van ziel, maar met een prikkeling van de hersenen. Toch zijn er getuigen die dingen konden vertellen die in andere kamers gebeurden, terwijl ze klinisch dood waren. Hiervoor is nog geen sluitende verklaring gebonden.

Historie

In het verleden zijn deze ervaringen ook opgetreden. Ze komen terug in verschillende werken van bekende mensen. Zo is Plato's verhaal "De mythe van Er" een van de vroegste bekende vermeldingen van een bijna-doodervaring, en paus Gregorius I schreef er een boek, "Dialogues", over. Een bekend schilderij met een bijna-doodervaring is van Jeroen Bosch. De laatste tijd komen meer en meer verslagen van bijna-doodervaringen voor. Dat komt omdat mensen zich vrij voelen om erover te spreken. Ze worden niet meer als gek in de hoek gezet. Een andere reden zijn de moderne medische technieken om mensen die nog net niet dood zijn, weer teruggehaald kunnen worden. Ongeveer 15% van degenen die teruggehaald worden hebben een gehele of gedeeltelijke bijna-doodervaring. Dat betekent dat 85% zich niets meer weet te herinneren, of niets heeft meegemaakt.

In het verleden werd er ook al onderzoek gedaan naar bijna-doodervaringen. Een bekende wetenschapper die er een boek over heeft geschreven is Pim van Lommel. Een andere wetenschapper is Eben Alexander, een hersenwetenschapper (neurochirurg) die zelf een bijna-doodervaring heeft gekregen. Emanuel Swedenborg heeft geen bijna-doodervaring gehad in de zin van het leven op de rand van de dood, maar beweert wel veel uit zijn lichaam te zijn getreden. Daarover heeft hij in de 18e eeuw veel boeken geschreven.

Ervaringen

Iedere bijna-doodervaring is anders. Er zijn echter een aantal elementen die vaak terugkeren. Een ervan is dat de geest zich losmaakt van het lichaam. Dat betekent dat iemand kan zien wat er gebeurt met zijn lichaam. Een ander element is dat mensen een puntje zien dat steeds groter wordt en een soort tunnel wordt waar ze ingaan. Mensen zien hun hele leven aan zich voorbijtrekken en ze beginnen te oordelen. Ze schamen zich voor wat ze gedaan hebben, of ze ervaren de blijdschap die ze anderen hebben gegeven. De meeste bijna-doodervaringen zijn erg plezierig, maar er zijn uitzonderingen. Sommige mensen hebben een uiterst akelige ervaring. Dit wordt een helervaring genoemd.

Wetenschap

Tegenwoordig weten mensen beter wat bijna-doodervaringen zijn en hoe die mogelijk zijn. Dit komt door wetenschappelijk onderzoek.

Het leven voorbij zien flitsen

Dat mensen hun hele leven zien voorblij flitsen, komt volgens sommigen omdat het gebrek aan zuurstof ervoor zorgt dat de hippocampus (ook wel het 'zeepaardje' genoemd) minder goed werkt en verward raakt. In deze hippocampus worden herinneringen gevormd. Bij ontregeling van dit gebied kan het dus gebeuren dat iemand zich opeens veel dingen tegelijkertijd herinnert. Sommige mensen die een bijna-doodervaring meemaakten konden ook dingen vertellen vanuit de beleving van anderen, zoals hun eigen geboorte, en ook blinden beschreven dingen, terwijl ze nooit hebben kunnen zien. Hiervoor is nog geen verklaring gevonden.

Terugzien dierbaren

Dat sommige mensen zeggen dat ze hun dierbaren weer ontmoet hebben, komt volgens sommige wetenschappers waarschijnlijk doordat een of meerdere temporale kwab(ben) niet goed meer werk(en). Deze kwabben zijn verantwoordelijk voor het verwerken en bewaren van de herinneringen die de hippocampus vormt. Uit onderzoek van neuropsycholoog Michael Persinger blijkt dat prikkeling van deze temporale kwabben ervoor zorgt dat mensen de aanwezigheid van andere mensen voelen en bijzondere dierbaren terugzien. Toch verklaarden veel mensen dingen over dierbaren die zij eerst niet wisten, en dat ze er allemaal uitzagen alsof ze rond de dertig jaar waren, ook als ze ouder of jonger stierven. Hiervoor is nog geen verklaring gevonden.

Extreme emoties

De gevoelens van schaamte en blijdschap worden volgens sommigen veroorzaakt door de spanning en pijn die mensen tijdens een bijna-doodervaring hebben. Door deze spanning en pijn maakt het lichaam het hormoon endorfine aan, waardoor iemand zich heel blij kan gaan voelen. Zodra dit hormoon echter is uitgewerkt, slaan die gevoelens om in schaamte. Ook kan het gebeuren dat mensen op een gegeven moment geen emoties meer voelen bij droevige herinneringen. Dit komt door de uitval van de prefontale cortex: dit deel van de hersenen regelt normaal dat mensen de gevolgen van hun gedrag kunnen overzien en oorzaak-gevolgrelaties kunnen maken. Deze verklaring is nog niet helemaal sluitend, omdat getuigen hun leven beleefden vanuit de gevoelens van anderen.

Tunnel naar het licht

De 'tunnel naar het licht' die door veel mensen met een bijna-doodervaring wordt gezien, ontstaat volgens sommige wetenschappers doordat mensen met een bijna-doodervaring een gebrek hebben aan zuurstof. Hierdoor vallen de lichtgevoelige cellen aan de zijden van het netvlies uit, aangezien die minder bloed krijgen. Zuurstof wordt namelijk door het bloed vervoerd. Dat het licht vervolgens wel in het midden te zien is, komt doordat de lichtgevoelige cellen in het midden van het netvlies beter doorbloed zijn en dus beter werken. Deze ervaringen komen alleen ook voor bij mensen met gezonde hersenen bij het overlijden van een dierbare.

Media

Informatie

• Hoe echt zijn bijna-doodervaringen?

Persoonlijke ervaringen

• Interview met iemand die een bijna-doodervaring heeft gehad
• Verhaal van een wetenschapper en zijn bijna-doodervaring