Bijlmerramp

Werk in uitvoering! Aan dit artikel wordt de komende uren of dagen nog gewerkt. Belangrijk: Laat dit sjabloon niet langer staan dan nodig is, anders ontmoedig je anderen om het artikel te verbeteren. De maximale houdbaarheid van dit sjabloon is twee weken na de laatste bewerking aan het artikel. Kijk in de geschiedenis of je het artikel kunt bewerken zonder een bewerkingsconflict te veroorzaken.

Dit artikel is nog niet af.

Het gapende gat tussen de beide flats

Op 4 oktober 1992 stortte El Al Flight 1862, een Boeing 747 vrachtvliegtuig van de toenmalige Israëlische staatsmaatschappij El Al, neer in de flats Groeneveen en Klein-Kruitberg in de Bijlmermeer (in de volksmond "Bijlmer", onderdeel van Amsterdam- Zuidoost). De crash staat in het Nederland bekend als de Bijlmerramp.

Slachtoffers

In totaal werden 43 mensen officieel als gedood gemeld, waaronder alle drie bemanningsleden van het vliegtuig, een passagier en 39  mensen op de grond. Naast deze dodelijke slachtoffers raakten 11 mensen ernstig gewond en 15 mensen raakten lichtgewond. Over het exacte aantal doden op de grond wordt getwijfeld, aangezien in de flats veel immigranten woondde zonder papieren. De crash is de dodelijkste luchtvaartramp in Nederland.

Vlucht

El Al Boeing 747

Op 4 oktober 1992 maakte het vrachtvliegtuig, een Boeing 747-258F en met registratie 4X-AXG, een reis van John F. Kennedy International Airport in New York naar Ben Gurion International Airport in Israël, met een tussenstop op Amsterdam Schiphol Airport. Tijdens de vlucht van New York naar Schiphol zijn drie zaken geconstateerd (waargenomen): fluctuaties (veranderingen) in de snelheidsregeling van de stuurautomaat, problemen met een radio en fluctuaties in de spanning van de elektrische generator op motor nummer drie, de binnenboordmotor op de rechtervleugel die later na het opstijgen vanaf Schiphol zou losraken van het vliegtuig en het ongeval veroorzaakte.

Het vliegtuig landde om 14.40 uur op Schiphol voor het laden van lading en het wisselen van de bemanning. Het vliegtuig is bijgetankt en de geconstateerde problemen zijn in ieder geval voorlopig verholpen. De bemanning bestond uit kapitein Yitzhak Fuchs (59), eerste officier Arnon Ohad (32) en boordwerktuigkundige Gedalya Sofer (61). Aan boord bevond zich een enkele passagier, Anat Solomon (23) genaamd. Ze was een El Al-werknemer die werkte in Amsterdam en naar Tel Aviv reisde om met een andere El Al-werknemer te gaan trouwen. Kapitein Fuchs was een ervaren vlieger, die eind jaren vijftig als jachtbommenwerperpiloot bij de Israëlische luchtmacht had gevlogen. Hij had meer dan 25.000 vlieguren, waaronder 9.500 uur op de Boeing 747. Eerste officier Ohad had minder ervaring dan de andere twee bemanningsleden, met 4.288 vlieguren, waarvan 612 op de Boeing 747. Boordwerktuigkundige Sofer was het meest ervaren bemanningslid van de vlucht, met meer dan 26.000 vlieguren, waarvan 15.000 op de Boeing 747.

Kapitein Yitzhak Fuchs had 28 jaar voor El Al gevlogen en had daarvoor 10 jaar bij de Israëlische luchtmacht gediend . Eerste officier Arnon Ohad had 10 maanden voor El Al gevlogen, boordwerktuigkundige Gedalya Sofer 37 jaar.

Verloop

Een kaart van Amsterdam waarop de vliegroute van het vliegtuig is aangegeven in groen:1. Motornrs.  3 en 4 breken af 2. Motor nrs.  3 en 4 komen naar beneden 3. Eerste mayday uitzending door piloot 4. Piloot meldt brand in de motor 5. Piloot meldt problemen met de kleppen 6. Vliegtuig wordt totaal onbestuurbaar 7. Vliegtuig crasht

Vlucht 1862 zou om 17.30 uur vanaf Schiphol vertrekken, maar dat werd uitgesteld tot 18.20 uur. Het vertrok om 18.22 uur vanaf baan 01L (later bekend als baan 36C) in noordelijke richting. Eenmaal in de lucht draaide het vliegtuig naar rechts. Kort na de bocht naar rechts (oosten), om 18:27 uur boven het Gooimeer, hoorden getuigen op de grond een scherpe knal en zagen vallend puin, een rookspoor en een kortstondige vuurflits op de rechtervleugel terwijl het vliegtuig klom naar 1950 m. Motor nr.  3 (op de rechtervleugel, het dichtst bij de romp) was losgeraakt van de rechtervleugel van het vliegtuig, schoot naar voren, waarbij de vleugellamellen (flaps) beschadigden. Toen motor nr. 3 viel raakte het motor nr.  4 (rechtervleugel, het verst van de romp), waardoor ook deze van de vleugel scheurde. De twee motoren vielen weg van het vliegtuig en scheurden ook een stuk van 10 m uit de voorrand van de vleugel. Het harde geluid trok de aandacht van enkele pleziervaarders op het Gooimeer. De schippers meldden de Kustwacht Nederland van twee voorwerpen die ze uit de lucht hadden zien vallen in de buurt van de Hollandse brug (A6). Een schipper, een politieagent, zei dat hij aanvankelijk dacht dat de twee vallende voorwerpen parachutisten waren, maar toen ze dichterbij kwamen, kon hij zien dat het vliegtuigmotoren waren.

De eerste officier deed een Mayday -oproep (noodoproep) aan de luchtverkeersleiding (ATC) en gaf aan terug te willen vliegen naar Schiphol. Om 18:28:45 uur meldde de eerste officier: "El Al 1862, motor nummer drie en nummer vier verloren, motor nummer drie en nummer vier." ATC en de cockpitbemanning begrepen de ernst van de situatie op dat moment nog niet. Hoewel de cockpitbemanning wist dat ze het vermogen (stuwkracht) van de motoren hadden verloren, zagen ze niet dat de motoren zelf volledig waren afgebroken en dat de vleugel beschadigd was. De buitenboordmotor op de vleugel van een 747 is met moeite zichtbaar vanuit de cockpit (stuurcabine). De binnenboordmotor op de vleugel is helemaal niet zichtbaar. Gezien de keuzes die de kapitein en de bemanning maakten na het wegvallen van het motorvermogen, concludeerde de Nederlandse parlementaire onderzoekscommissie die later de crash bestudeerde dat de bemanning niet wist dat beide motoren waren losgeraakt van de rechtervleugel.

In de nacht van de crash was de landingsbaan die op Schiphol in gebruik was baan 06. De bemanning vroeg baan 27 – de langste van Schiphol – voor een noodlanding.

Het vliegtuig was echter nog steeds te hoog en te dicht bij het vliegveld. Het werd gedwongen om boven Amsterdam te blijven cirkelen totdat het de hoogte kon terugbrengen tot het niveau dat nodig was voor een definitieve nadering van de landingsbaan. Tijdens de tweede cirkel werden de vleugelkleppen uitgeschoven. De achterrandkleppen aan de binnenzijde strekken zich uit, omdat ze werden aangedreven door het hydraulische systeem nummer één, dat nog steeds werkte, maar de achterrandkleppen van de buitenboordmotor niet, omdat ze werden aangedreven door het hydraulische systeem nummer vier, dat stuk was gegaan toen motor nr. 4 afbrak.

Naar recht gekantelde Boeing 747 vlak voor de crash

Hierdoor ontstond er een ongelijke luchtstroom op de rechter ten opzichte van de linker vleugel. Dit zorgde ervoor dat de linkervleugel aanzienlijk meer lift gaf dan rechts. Hierdoor kreeg het vliegtuig de neiging om verder naar rechts te rollen (kantelen), zowel omdat het rechter buitenste rolroer niet werkte en omdat de stuwkracht van de linkermotoren werd verhoogd in een poging de zeer hoge daalsnelheid van het vliegtuig te verminderen. Naarmate het vliegtuig langzamer ging vliegen, verminderde het vermogen van de overige bedieningsorganen om het naar recht rollen tegen te gaan. De bemanning verloor uiteindelijk bijna alle mogelijkheden om te voorkomen dat het vliegtuig naar rechts rolde.

Om 18:35:25  uur zond de eerste officier via de radio naar ATC: "Going down, 1862, going down, going down, copy, going down." Op de achtergrond hoorde men de kapitein de eerste officier in het Hebreeuws instrueren om de kleppen omhoog te brengen en het landingsgestel te laten zakken.

Om 18:35:42  uur lokale tijd dook het vliegtuig uit de lucht en stortte neer in twee hoge appartementencomplexen in de Bijlmermeer in Amsterdam, op de hoek van het Groeneveen-complex en het Klein-Kruitberg-complex. Het explodeerde in een vuurbal, waardoor het gebouw gedeeltelijk naar binnen stortte en tientallen appartementen verwoest werden. De cockpit kwam tot stilstand ten oosten van het gebouw, tussen het gebouw en het viaduct van Amsterdamse metrolijn 53; de staart brak af en werd teruggeblazen door de kracht van de explosie.