Aarde (planeet): verschil tussen versies

Versie van 5 mrt 2019 11:04

De Aarde

De aarde is de planeet waarop we allemaal wonen, samen met een hele hoop andere organismen. Van alle planeten die we momenteel kennen (inclusief die buiten ons eigen zonnestelsel) is de aarde voor zover bekend de enige met levende wezens. De aarde is een steenplaneet en wordt ook wel de 'blauwe planeet' genoemd. De aarde heeft ook één maan.

Hoe ziet de aarde eruit?

Vanuit de lucht zie je dat de Aarde voor 70% blauw is, dus eigenlijk zee of water. Verder zie je ook stukken groen, dat zijn de werelddelen. Dat zijn er zeven. Die zeven werelddelen (eigenlijk zijn het er maar zes want Eurazië is geologisch gezien een geheel) zijn door de mensen weer verder onderverdeeld in landen. Je ziet ook witte plukken, dat zijn wolken.

De aarde heeft de vorm van een bol. Vroeger dachten de mensen dat de aarde plat was en dat je als je te ver voer of liep, je dus van de aarde af kon vallen. Maar dat kan natuurlijk niet, niet alleen omdat de aarde bol is, maar ook vanwege de zwaartekracht is het onmogelijk de aarde zonder heel veel snelheid te verlaten. Alleen raketten en ruimtesondes kunnen dit.

Een paar gegevens

Het oppervlak van de aarde is 510.100.933 km².
De totale afstand rond de evenaar is 40.076 km, maar gemeten over de polen 40.009 km.
De aarde draait in één jaar en zes uur om de zon. Na 4 jaar is dit dus een hele dag en die hebben we op 29 februari geplakt. Een jaar met die datum heet een schrikkeljaar en dat is dus één dag langer dan een gewoon jaar.
De Maan draait om de aarde heen en doet daar ongeveer 29 en een halve dag over.
De gemiddelde temperatuur is daar 14°C.

Geschiedenis

Zie voor het hoofdonderwerp hier.

De aarde is naar schatting 4,5 miljard jaar oud. Ze is vermoedelijk ontstaan uit het stof en puin van eerdere hemellichamen. De Maan moet in dezelfde tijd of iets later zijn ontstaan, maar hoe precies weten we niet. Misschien is er wel een enorme botsing geweest tussen de aarde en een andere planeet, genaamd Theia, waarna de Maan zich vormde uit de losse brokstukken.

Toen ze net was ontstaan was de aarde van buiten nog heel heet. Daarna koelde ze geleidelijk af en vormde zich de aardkorst.

Er wordt geschat dat ca. 3,5 miljard jaar geleden het allereerste leven op aarde is ontstaan, maar dit waren alleen nog microben. Pas veel later kwamen er ingewikkeldere organismen en echte mensen zijn er pas een paar miljoen jaar.

Men dacht vroeger dat de aarde plat was en dat er een einde van de wereld was; daarom stonden op sommige plaatsen bordjes met "Einde Aarde". Tegenwoordig weten we wel beter: de aarde is rond.

Positie in het zonnestelsel

De aarde is een van de in totaal 8 planeten die om de zon heen draaien. Ze is in grootte de vijfde planeet en de derde planeet vanaf de zon in ons zonnestelsel; zij staat iets minder 150 miljoen km van de zon af.

In de middeleeuwen dachten de mensen dat de aarde het middelpunt van het heelal was. Deze opvatting noemen we geocentrisme.

De binnenkant

De binnenkant van de aarde bestaat uit de aardkorst, de buitenmantel, de overgangszone, de binnenmantel, de buitenkern en de binnenkern. De aarde kan je met een ei vergelijken, zoals de schel is de aardkorst, dat velletje daar onder is de buitenmantel, het witte gedeelte bestaat dus uit twee delen, de overgangszone en de binnen mantel, dan komt er nog een donker oranje stukje - dat is de buitenkern - en als laatst de binnenkern. De aardkorst is 0 tot 40 km lang, de buitenmantel is 40 tot 400 km lang, de overgangszone is 400 tot 900km lang, de binnen mantel is 900 tot 2900km lang, de buitenkern is 2900 tot 5100km lang, binnenkern is 5100 tot 6371 km lang. Als je boven de aardkorst zit, dan zit je op het land.

Baan van de aarde

Schuine aarde

De aarde draait niet in een cirkel rondom de zon, maar in een soort ovaal, ook wel een ellips genoemd.

De aarde ligt een klein beetje scheef, ongeveer 23 graden. Zij draait in 23 uur, 56 minuten en 4 seconden, één keer om haar eigen as. Het verschil komt doordat de aarde niet alleen om haar as draait, maar ook om de zon. Na 23 uur, 56 minuten en 4 seconden staan de sterren weer op dezelfde plaats aan de hemel. Die tijd noemen we daarom ook wel een sterrendag. Soms kom je hiervoor de benaming siderische rotatieperiode tegen. Na 23 uur, 56 minuten en 4 seconden staan de sterren op dezelfde plaats aan de hemel, maar de zon nog niet. Doordat de aarde inmiddels ook een stukje verder in zijn baan om de zon is gekomen, moeten we nog 3 minuten en 56 seconden wachten voordat de zon precies op dezelfde plaats staat. Het tijdsverloop van 24 uur wordt ook wel één zonnedag genoemd. In precies één jaar draait de aarde eenmaal om de zon.

Seizoenen op aarde

De vier seizoenen bestaan uit:

Lente: start op 20 maart of 21 maart. Het woord lente is afgeleid van 'lang', en dat betekent het langer worden van de dagen.
Zomer: start op 20 juni of 21 juni. De naam is afgeleid van het woord 'somer', wat 'in het midden van het jaar' betekent.
Herfst: start rond 22 of 23 september. Herfst is afgeleid van 'hervest' of 'harvest', en betekent oogst.
Winter: start op 21 of 22 december. Winter is afgeleid van 'hiems' of 'frost' en betekent onweer of vorst.

Er zijn twee soorten seizoenen: de astronomische en de meteorologische. De astronomische seizoenen zijn de seizoenen die wij hanteren om aan te duiden in welk jaargetijde van het jaar we ons bevinden. De meteorologische seizoenen beginnen vaak op de eerste dag van de maand waarin de astronomische seizoenen beginnen. Een meteorologisch seizoen begint dus iets eerder. Dit heeft te maken met het feit dat het weer vaak eerder omslaat naar het aankomende seizoen.

De seizoensverschillen komen voort uit de schuine stand van de as waar de aarde om draait. Hierdoor komt de zon op het noordelijk halfrond in de zomer hoger boven de horizon dan in de winter. De zon schijnt daardoor in de zomer langer dan in de andere seizoenen en daarom is het ook warmer in de zomer. In de winter is het net andersom.

Omdat de aarde een beetje scheef ligt (schuine aardas), ligt in december het noordelijk halfrond afgekeerd van de zon. In het meest noordelijke gebied is de zon dan helemaal niet te zien. Zelfs midden op de dag is het hier zo goed als donker. We noemen dat de 'poolnacht'. Terwijl het op de noordpool donker is in december, krijgt Antarctica - de Zuidpool - juist wel volop licht. De zon is hier in december altijd te zien, dag én nacht. De zon staat nét boven de horizon, maar gaat niet onder. We noemen dat de 'middernachtzon' of 'pooldag'. Europa krijgt de meeste zon in juni, dan schijnt de zon op het noordelijk halfrond en hebben we lange dagen en korte nachten. In december zien we de zon veel minder in Europa. We hebben dan korte dagen en lange nachten. De zon staat dán namelijk op het zuidelijk halfrond gericht.

Filmpjes

De eerste versie van deze tekst (of een deel daarvan) is afkomstig van Wikipedia. De tekst is vrijgegeven onder de CC BY-SA 3.0-licentie.

Sjabloon:Zonnestelsel

@@ Regel 1: / Regel 1: @@
 [[Afbeelding:aarde.jpg|300px|thumb|De Aarde]]
-De '''aarde''' is de [[planeet]] waarop we allemaal wonen, samen met een hele hoop andere [[organisme]]n. Van alle planeten die we momenteel kennen (inclusief die [[exoplaneet|buiten ons eigen zonnestelsel]]) is de Aarde voor zover bekend de enige met [[leven]]de wezens.
+De '''aarde''' is de [[planeet]] waarop we allemaal wonen, samen met een hele hoop andere [[organisme]]n. Van alle planeten die we momenteel kennen (inclusief die [[exoplaneet|buiten ons eigen zonnestelsel]]) is de aarde voor zover bekend de enige met [[leven]]de wezens.
 De aarde is een steenplaneet en wordt ook wel de 'blauwe planeet' genoemd.
 De aarde heeft ook één maan.
-==Hoe ziet de Aarde eruit?==
+==Hoe ziet de aarde eruit?==
 Vanuit de lucht zie je dat de Aarde voor 70% [[blauw (kleur)|blauw]] is, dus eigenlijk [[zee]] of [[water]]. Verder zie je ook stukken [[Groen (kleur)|groen]], dat zijn de [[werelddeel|werelddelen]]. Dat zijn er zeven. Die zeven werelddelen (eigenlijk zijn het er maar zes want [[Eurazië]] is [[geologie|geologisch]] gezien een geheel) zijn door de mensen weer verder onderverdeeld in landen.  Je ziet ook witte plukken, dat zijn wolken.
-De aarde heeft de vorm van een [[bol]]. Vroeger dachten de mensen dat de Aarde plat was en dat je als je te ver voer of liep, je dus van de Aarde af kon vallen. Maar dat kan natuurlijk niet, niet alleen omdat de Aarde bol is maar ook vanwege de [[zwaartekracht]] is het onmogelijk de Aarde zonder heel veel snelheid te verlaten. Alleen [[raket]]ten en [[ruimtesonde]]s kunnen dit.
+De aarde heeft de vorm van een [[bol]]. Vroeger dachten de mensen dat de aarde plat was en dat je als je te ver voer of liep, je dus van de aarde af kon vallen. Maar dat kan natuurlijk niet, niet alleen omdat de aarde bol is, maar ook vanwege de [[zwaartekracht]] is het onmogelijk de aarde zonder heel veel snelheid te verlaten. Alleen [[raket]]ten en [[ruimtesonde]]s kunnen dit.
 ==Een paar gegevens==
-*Het oppervlak van de Aarde is 510.100.933 km².
+*Het oppervlak van de aarde is 510.100.933 km².
 *De totale afstand rond de evenaar is 40.076 km, maar gemeten over de polen 40.009 km.
-*De Aarde draait in één jaar en zes uur om de zon. Na 4 jaar is dit dus een hele dag en die hebben we op 29 februari geplakt. Een jaar met die datum heet een [[schrikkeljaar]] en dat is dus één dag langer dan een gewoon jaar.
+*De aarde draait in één jaar en zes uur om de zon. Na 4 jaar is dit dus een hele dag en die hebben we op 29 februari geplakt. Een jaar met die datum heet een [[schrikkeljaar]] en dat is dus één dag langer dan een gewoon jaar.
-*De [[Maan]] draait om de Aarde heen en doet daar ongeveer 29 en een halve dag over.
+*De [[Maan]] draait om de aarde heen en doet daar ongeveer 29 en een halve dag over.
 *De gemiddelde temperatuur is daar 14°C.
 ==Geschiedenis==
 {{Zieook|Zie voor het hoofdonderwerp [[Geschiedenis van de Aarde|hier]].}}
-De Aarde is naar schatting 4,5 miljard jaar oud. Ze is vermoedelijk ontstaan uit het stof en puin van eerdere [[hemellichaam|hemellichamen]]. De Maan moet in dezelfde tijd of iets later zijn ontstaan, maar hoe precies weten we niet. Misschien is er wel een enorme botsing geweest tussen de Aarde en een andere planeet, genaamd [[Theia (planeet)|Theia]], waarna de maan zich vormde uit de losse brokstukken.
+De aarde is naar schatting 4,5 miljard jaar oud. Ze is vermoedelijk ontstaan uit het stof en puin van eerdere [[hemellichaam|hemellichamen]]. De Maan moet in dezelfde tijd of iets later zijn ontstaan, maar hoe precies weten we niet. Misschien is er wel een enorme botsing geweest tussen de aarde en een andere planeet, genaamd [[Theia (planeet)|Theia]], waarna de Maan zich vormde uit de losse brokstukken.
-Toen ze net was ontstaan was de Aarde van buiten nog heel heet. Daarna koelde ze geleidelijk af en vormde zich de [[aardkorst]].
+Toen ze net was ontstaan was de aarde van buiten nog heel heet. Daarna koelde ze geleidelijk af en vormde zich de [[aardkorst]].
-Er wordt geschat dat ca. 3,5 miljard jaar geleden het allereerste leven op Aarde is ontstaan, maar dit waren alleen nog [[microbe]]n. Pas veel later kwamen er ingewikkeldere organismen en echte [[mens]]en zijn er pas een paar miljoen jaar.
+Er wordt geschat dat ca. 3,5 miljard jaar geleden het allereerste leven op aarde is ontstaan, maar dit waren alleen nog [[microbe]]n. Pas veel later kwamen er ingewikkeldere organismen en echte [[mens]]en zijn er pas een paar miljoen jaar.
-[[Men]] dacht vroeger dat de Aarde plat was en dat er een einde van de [[wereld]] was daarom stonden op sommige plaatsen bordjes met einde Aarde tegenwoordig weten we wel beter de Aarde is [[rond]].
+[[Men]] dacht vroeger dat de aarde plat was en dat er een einde van de [[wereld]] was; daarom stonden op sommige plaatsen bordjes met "Einde Aarde". Tegenwoordig weten we wel beter: de aarde is [[rond]].
 ==Positie in het zonnestelsel==
-De aarde is een van de in totaal 8 planeten die om de [[zon]] heen draaien. Ze is in grootte de vijfde planeet en de derde planeet vanaf de zon in ons [[zonnestelsel]]; de Aarde staat iets minder 150 miljoen km van de zon af.
+De aarde is een van de in totaal 8 planeten die om de [[zon]] heen draaien. Ze is in grootte de vijfde planeet en de derde planeet vanaf de zon in ons [[zonnestelsel]]; zij staat iets minder 150 miljoen km van de zon af.
-In de [[middeleeuwen]] dachten de mensen dat de Aarde het middelpunt van het [[heelal]] was. Deze opvatting noemen we [[geocentrisme]].
+In de [[middeleeuwen]] dachten de mensen dat de aarde het middelpunt van het [[heelal]] was. Deze opvatting noemen we [[geocentrisme]].
 ==De binnenkant==
-De binnenkant van de aarde bestaat uit de aardkorst, de buitenmantel, de overgangszone, de binnen mantel, de buitenkern en de binnenkern. De aarde kan je met een ei vergelijken, zoals de schel is de aardkorst, dat velletje daar onder is de buitenmantel, het witte gedeelte bestaat dus uit twee delen, de overgangszone en de binnen mantel, dan komt er nog een donker oranje stukje dat is de buitenkern, en als laatst de binnenkern. De aardkorst is 0 tot 40 km lang, de buitenmantel is 40 tot 400 km lang, de overgangszone is 400 tot 900km lang, de binnen mantel is 900 tot 2900km lang, de buitenkern is 2900 tot 5100km lang, binnenkern is 5100 tot 6371 km lang. Als boven de aardkorst zit, dan zit je op het land.
+De binnenkant van de aarde bestaat uit de aardkorst, de buitenmantel, de overgangszone, de binnenmantel, de buitenkern en de binnenkern. De aarde kan je met een ei vergelijken, zoals de schel is de aardkorst, dat velletje daar onder is de buitenmantel, het witte gedeelte bestaat dus uit twee delen, de overgangszone en de binnen mantel, dan komt er nog een donker oranje stukje - dat is de buitenkern - en als laatst de binnenkern. De aardkorst is 0 tot 40 km lang, de buitenmantel is 40 tot 400 km lang, de overgangszone is 400 tot 900km lang, de binnen mantel is 900 tot 2900km lang, de buitenkern is 2900 tot 5100km lang, binnenkern is 5100 tot 6371 km lang. Als je boven de aardkorst zit, dan zit je op het land.
-== Draaiing van de aarde ==
+== Baan van de aarde ==
 [[File:Schuine aarde.svg|thumb|Schuine aarde|217x217px]]De aarde draait niet in een cirkel rondom de zon, maar in een soort ovaal, ook wel een [[ellips]] genoemd.
-De aarde ligt een klein beetje scheef, ongeveer 23 graden. De aarde draait in 23 uur, 56 minuten en 4 seconden, één keer om zijn eigen as. Het verschil komt doordat de aarde niet alleen om zijn as draait, maar ook om de zon. Na 23 uur, 56 minuten en 4 seconden staan de sterren weer op dezelfde plaats aan de hemel. Die tijd noemen we daarom ook wel een [[sterrendag]]. Soms kom je hiervoor de benaming [[siderische rotatieperiode]] tegen. Na 23 uur, 56 minuten en 4 seconden staan de sterren op dezelfde plaats aan de hemel, maar de zon nog niet. Doordat de aarde inmiddels ook een stukje verder in zijn baan om de zon is gekomen, moeten we nog 3 minuten en 56 seconden wachten voordat de zon precies op dezelfde plaats staat. Het tijdsverloop van 24 uur wordt ook wel één [[zonnedag]] genoemd. In precies één jaar draait de aarde eenmaal om de zon.
+De aarde ligt een klein beetje scheef, ongeveer 23 graden. Zij draait in 23 uur, 56 minuten en 4 seconden, één keer om haar eigen as. Het verschil komt doordat de aarde niet alleen om haar as draait, maar ook om de zon. Na 23 uur, 56 minuten en 4 seconden staan de sterren weer op dezelfde plaats aan de hemel. Die tijd noemen we daarom ook wel een [[sterrendag]]. Soms kom je hiervoor de benaming [[siderische rotatieperiode]] tegen. Na 23 uur, 56 minuten en 4 seconden staan de sterren op dezelfde plaats aan de hemel, maar de zon nog niet. Doordat de aarde inmiddels ook een stukje verder in zijn baan om de zon is gekomen, moeten we nog 3 minuten en 56 seconden wachten voordat de zon precies op dezelfde plaats staat. Het tijdsverloop van 24 uur wordt ook wel één [[zonnedag]] genoemd. In precies één jaar draait de aarde eenmaal om de zon.
 == Seizoenen op aarde ==
 De vier seizoenen bestaan uit:
--       Lente: start op 20 maart of 21 maart. Het woord lente is afgeleid van 'lang', en dat betekent het langer worden van de dagen.
+# Lente: start op 20 maart of 21 maart. Het woord lente is afgeleid van 'lang', en dat betekent het langer worden van de dagen.
+# Zomer: start op 20 juni of 21 juni. De naam is afgeleid van het woord 'somer', wat 'in het midden van het jaar' betekent.
+# Herfst: start rond 22 of 23 september. Herfst is afgeleid van 'hervest' of 'harvest', en betekent oogst.
+# Winter: start op 21 of 22 december. Winter is afgeleid van 'hiems' of 'frost' en betekent onweer of vorst.
+Er zijn twee soorten seizoenen: de astronomische en de meteorologische. De [[astronomische seizoenen]] zijn de seizoenen die wij hanteren om aan te duiden in welk jaargetijde van het jaar we ons bevinden. De [[meteorologische seizoenen]] beginnen vaak op de eerste dag van de maand waarin de astronomische seizoenen beginnen. Een meteorologisch seizoen begint dus iets eerder. Dit heeft te maken met het feit dat het weer vaak eerder omslaat naar het aankomende seizoen.
--       Zomer: start op 20 juni of 21 juni. De naam is afgeleid van het woord 'somer', wat 'in het midden van het jaar' betekent.
--       Herfst: start rond 22 of 23 september. Herfst is afgeleid van 'hervest' of 'harvest', en betekent oogst.
--       Winter: start op 21 of 22 december. Winter is afgeleid van 'hiems' of 'frost' en betekent onweer of vorst.
-Er zijn twee soorten seizoenen: de astronomische en de meteorologische. De [[astronomische seizoenen]] zijn de seizoenen die wij hanteren om aan te duiden in welk jaargetijden van het jaar we ons bevinden. De [[meteorologische seizoenen]] beginnen vaak op de eerste dag van de maand waarin de astronomische seizoenen beginnen. Een meteorologisch seizoen begint dus iets eerder. Dit heeft te maken met het feit dat het weer vaak eerder omslaat naar het aankomende seizoen.
 De seizoensverschillen komen voort uit de schuine stand van de as waar de aarde om draait. Hierdoor komt de zon op het noordelijk halfrond in de zomer hoger boven de horizon dan in de winter. De zon schijnt daardoor in de zomer langer dan in de andere seizoenen en daarom is het ook warmer in de zomer. In de winter is het net andersom.
-Omdat de aarde een beetje scheef ligt, ligt in december het noordelijk halfrond afgekeerd van de zon. In het meest noordelijke gebied is de zon dan helemaal niet te zien. Zelfs midden op de dag is het hier zo goed als donker. We noemen dat de '[[poolnacht]]'. Terwijl het op de noordpool donker is in december, krijgt Antarctica - de Zuidpool - juist wel volop licht. De zon is hier in december altijd te zien, dag én nacht. De zon staat nét boven de horizon, maar gaat niet onder. We noemen dat de '[[middernachtzon]]' of '[[pooldag]]'. Europa krijgt de meeste zon in juni, dan schijnt de zon op het noordelijk halfrond en hebben we lange dagen en korte nachten. In december zien we de zon veel minder in Europa. We hebben dan korte dagen en lange nachten. De zon staat dán namelijk op het zuidelijk halfrond gericht.
+Omdat de aarde een beetje scheef ligt (schuine aardas), ligt in december het noordelijk halfrond afgekeerd van de zon. In het meest noordelijke gebied is de zon dan helemaal niet te zien. Zelfs midden op de dag is het hier zo goed als donker. We noemen dat de '[[poolnacht]]'. Terwijl het op de noordpool donker is in december, krijgt Antarctica - de Zuidpool - juist wel volop licht. De zon is hier in december altijd te zien, dag én nacht. De zon staat nét boven de horizon, maar gaat niet onder. We noemen dat de '[[middernachtzon]]' of '[[pooldag]]'. Europa krijgt de meeste zon in juni, dan schijnt de zon op het noordelijk halfrond en hebben we lange dagen en korte nachten. In december zien we de zon veel minder in Europa. We hebben dan korte dagen en lange nachten. De zon staat dán namelijk op het zuidelijk halfrond gericht.
 ==Filmpjes==