Elisabeth van Culemborg

Elisabeth van Culemborg was een vrouw die leefde in de 14de eeuw. Ze werd geboren op 30 maart 1475 in het slot van Hoogstraten en is overleden op 9 december 1555 in Culemborg. Ze word genoemd als ‘’vrouwe Elisabeth’’. Ze was de laatste vrouwe van de heerlijkheid Culemborg.

Leven

Rijkdom

Elisabeth was heel rijk want toen haar ouders overleden kreeg ze heel veel geld, want ze was de rijke erfdochter van Jasper van Culemborg en Johanna van Bourgondië. Ze besloot niet al het geld voor zichzelf te houden maar iets voor het goede doel te doen. Ze besloot om kinderen te gaan helpen die geen ouders meer hadden. Ze gaf veel geld aan haar erfenis voor de bouw van een gloednieuw weeshuis wat 4 eeuwen lang is blijven staan (1555-1956).

Huwelijk

Elisabeth huwde in 1491 met Jan van Luxemburg-Ligny. Hij was de heer van Ville. Ze kon niet lang van haar huwelijk genieten want haar man overleed al in 1508. Niet veel later huwde ze weer dit keer met Antoon I van Lalaing. Hij werd daardoor in 1530 waarnemend landvoogd van de Nederlanden. Antoon kreeg steeds meer van Elisabeth en zo werd hij ook steeds machtiger.

Dood

Het land van Hoogstraten waar Elisabeth is geboren werd opnieuw een geheel dat door keizer Karel V op 25 november 1518 tot graafschap werd verheven. Vanaf toen liet elke andere graaf ze Hoogstraten noemen. Maar toen kwam het eind en ging Elisabeth dood op 80-jarige leeftijd en werd het weeshuis gebouwd. '

Het weeshuis

In Culemborg staat een weeshuismuseum in het voormalige weeshuis. Dit was 450 jaar geleden het eerste nieuwgebouwde weeshuis van Nederland. De stichter van het weeshuis, Elisabeth, was voeger een rijke vrouw. Ze stierf kinderloos en ze wilde haar erfenis achterlaten voor de armen. Het verkopen van bepaalde gronden in Culemborg bracht voldoende geld op om het weeshuis draaiend te houden.

In het weeshuis, dat in 1560 werd geopend was plaats voor 48 kinderen: 24 jongens en 24 meisjes die heel erg gescheiden werden gehouden. Broertjes en zusjes hadden nauwelijks contact met elkaar. Er was alleen plaats voor kinderen uit Culemborg en er mochten maar twee kinderen per gezin verblijven. De andere kinderen moesten naar andere verblijfplaatsen. Alleen volle wezen mochten komen. In tijden dat het huis wat meer geld had, was er ook plaats voor halfwezen.

De oprichting van een weeshuis moest voorkomen dat wezen naar armenhuizen moesten of gingen zwerven. Mogelijkheden om weeskinderen bij familie onder te brengen, waren er vaak niet. Mensen hadden net genoeg te eten. Als er een weeskind in het gezin werd opgenomen, moest iedereen het dus met wat minder doen. Het weeshuis werd ook gesticht voor het zielenheil van Elisabeth. Mensen dachten dat zij na haar dood een beter plekje in de hemel zou krijgen als er van haar geld een weeshuis werd gesticht.” in het weeshuis kon je best goed leven maar heel erg prettig was het niet.

Als je iets deed wat niet mocht of wat een medewerker niet goed vond werd je meestal hardhandig gestraft zoals blijkt uit een verhaal dat iemand een keer in zijn bed plaste en toen werd geslagen of dat iemand zijn eigen kots moest opeten. Voor de rest hadden de kinderen het er wel goed want ze kregen genoeg te eten. Alleen Kinderen die hun eten niet lustten, kregen bij de volgende maaltijd hetzelfde bord weer voorgezet. De kinderen moesten de aardappels uiterst dun schillen. Was bijvoorbeeld een schil te dik, dan kreeg het kind deze gekookt op zijn bord. Alleen waren er ook dagen dat ze anders eten kregen bijvoorbeeld op 19 november, de gedenkdag van vrouwe Elisabeth. Ze kregen soep, beleg voor op brood en een toetje.