Wet
Wetten zijn door een overheid opgestelde regels waar de bevolking zich aan moet houden. Want als er geen wetten zouden zijn kan een samenleving niet functioneren. Dan zou het recht van de sterkste en de brutaalste gelden.
Als je iets doet dat volgens een wet niet mag - we noemen dat ook wel: 'een Overtreding begaat' -, wordt je gestraft met een taakstraf of een boete.
Als het heel erg is wat je hebt gedaan, kun je zelfs voor straf voor een tijd naar de gevangenis worden gestuurd. Daarvoor moet je het overigens wel erg bont maken. Het moet ook eerst bewezen worden dat jij het hebt gedaan. Daarover oordeelt de rechter.
Behoorlijk wat mensen vinden de straffen veel te licht. Anderen twijfelen daaraan. Wie weer uit de gevangenis komt, moet ook goed worden opgevangen en steun krijgen om niet wéér foute dingen te gaan doen.
Er zijn ook veel wetten die gaan over hoe allerlei dingen in het land moeten worden geregeld, zoals het onderwijs.
Grondwet
De Grondwet is de basis van alle andere wetten.
Waar kun je wetten vinden?
Wetten zijn vastgelegd in een groot aantal dikke wetboeken. Er zijn zoveel wetten, dat niemand ze allemaal kent. Maar je kunt bij een overtreding nooit beweren dat je niet wist dat iets niet mocht. Want de wetgever heeft bepaald dat "iedere Nederlander geacht wordt de wet te kennen". Maar als je er over nadenkt, kun je ook zelf wel begrijpen wat niet mag.
Hoe worden wetten gemaakt?
De wetten worden in Nederland gemaakt door de regering. Die maakt een wetsvoorstel.
Dit wetsvoorstel gaat naar de Tweede Kamer. De Tweede Kamer kijkt het voorstel na en kan voorstellen iets aan de nieuwe wet te veranderen. Ze moeten daar uiteindelijk de wet goedkeuren (of niet), door erover te stemmen.
Omdat er zoveel wetten zijn, met daarin heel veel artikelen, wordt binnen de partijfracties (SP, PvdA, GroenLinks, VVD, D66, Christenunie, PVV, BBP, FvD enzovoorts) van de Tweede Kamer het werk verdeeld. Voor kleine partijen met één of een paar vertegenwoordigers in de Tweede Kamer is dat een stuk lastiger. De Tweede Kamer heeft ook aparte overleggen (zogenaamde Commissies). Daarin zitten bepaalde leden van de diverse fracties, die het meeste afweten van het onderwerp waar een wet over zal gaan. Zij houden dan een voorbespreking.
Nadat de Tweede Kamer het wetsvoorstel heeft goedgekeurd gaat het naar de Eerste Kamer. Daar kijken ze er nog een keer naar en ook zij stemmen erover. Ze kijken bijvoorbeeld of de nieuwe wet of de verandering ervan niet in strijd met de Grondwet is.
Is de wet goedgekeurd, dan plaatst de koning er zijn handtekening onder.
De nieuwe goedgekeurde en ondertekende wet verschijnt dan in de Staatscourant. Ook wordt de wet online geplaatst op de site van de overheid.
Voorbeeld: onderwijs
In de wet op het primair onderwijs, waar de basisschool onder valt, staat onder andere wat kinderen behoren te leren op de basisschool. Hier zijn de kerndoelen van het basisonderwijs van afgeleid. In de wet staat ook waaraan de scholen (gebouwen), de directeuren en het onderwijsgevende allemaal aan moeten voldoen. Eens in de zoveel tijd wordt dat door de schoolinspectie gecontroleerd. De school is bijvoorbeeld verplicht om de vorderingen van de leerlingen bij te houden. Het leerlingvolgsysteem noem je dat. Ook de toetsen zijn aan regels gebonden.
Er staat bijvoorbeeld ook in dat de leerlingen in 8 schooljaren ten minste 7.520 uren onderwijs moeten ontvangen.
Scholen zijn ook verplicht om minstens één keer in de vier jaar een schoolplan te maken. Het plan zegt iets over hoe het geld wordt besteed, hoe de vakanties zijn verdeeld, in grote lijnen welke methodes er worden gebruikt, de veiligheid binnen de school (ook t.a.v. pesten), op welke wijze de ouders bij het onderwijs worden betrokken enzovoorts. Deze plannen zie je ook terug in de schoolgids. Hierin kunnen de (nieuwe) ouders lezen hoe de school is georganiseerd en wat je dus van de school kunt verwachten.
Voorbeeld: kinderrechten
In heel veel landen, ook in Nederland, geldt het Kinderrechten-verdrag van de Verenigde Naties: voor kinderen en jongeren tot 18 jaar. Net als het Verdrag voor de rechten van de mens zijn deze in de grondwet verwerkt.
Media
- Hoe wordt een wet gemaakt? (NTR/De vraag vandaag)
- Site wettenbank overheid