Telex
Telex is de afkorting van het Engelse teleprinter (= ver-schrijver) en exchange (= uitwisselen). Met dit apparaat kon men elektronisch brieven of berichten versturen naar een ander telex-apparaat. Het is zeg maar de opvolger van de elektrische (radio) telegraaf.
De telex ontstond rond 1920 en kwam in 1933 in Nederland in gebruik. Het is een typemachine (toetsenbord) waarbij elke toets een elektrische code maakt die via een kabel of een radiosignaal naar een andere telex gestuurd wordt. Die code kan ook worden vastgelegd op een ponsband. Dit is een strook papier waarin gaatjes worden geponst (net als bij een perforator). Dit kunnen papierstroken zijn met vijf of acht plekjes naast elkaar. Elk leesteken bestaat uit een combinatie van vijf of acht open en dichte gaatjes. Bij de vijf-plekjes ponsband is de A: open-open-dicht-dicht-dicht. Anders gezegd; 1-1-0-0-0. De B: 1-0-0-1-1. Net als bij de telegraaf kun je zo 'aan-uit' seintjes doorsturen. Dit gaat al aardig op computer-taal lijken.
Met de ronde kiesschijf (die hetzelfde is als bij een oudere telefoon) bel je een ander telexapparaat. Als de verbinding is gelegd kun je gaan typen en wordt elk leesteken aan de andere kant van de lijn afgedrukt op een rol papier. Later kan dat ook op kettingpapier. Dit zijn vellen papier aan elkaar die je van elkaar los kunt trekken. Ze zitten zig-zag in een doos.
Makkelijker is het om eerst een bericht te typen en vast te leggen op een ponsband. Die kun je zelf bewaren. Je plaatst de ponsband in de 'lezer'. Je maakt verbinding met de kiesschijf en dan 'speel' je de ponsband af waarbij de codes worden doorgestuurd. Aan de andere kant kunnen ze ook weer een ponsband uit de 'schrijver' laten komen en/of de tekst meteen afdrukken. Het systeem van de ponsband kun je vergelijken met een draaiorgelboek.
In de tweede wereldoorlog ontwikkelde de Duitsers een speciale telex waarbij de codes van de leestekens telkens gewisseld konden worden. Ook al konden de geallieerden het bericht afluisteren en meelezen, het bericht was 'abracadabra'. Ze kenden eerst nog niet de geheime codes. Mede dankzij de Poolse inlichtingendienst, lukte het de Britse inlichtingendienst de Enigma-codes te breken. Af te pakken zeg maar. Hierdoor konden ze de berichten van de Duitsers meelezen.
De KPN is op 9 februari 2007 na 74 jaar gestopt met het mogelijk maken van telexverkeer. Er waren toen nog ongeveer 200 gebruikers.