Slavoj Žižek
Slavoj Žižek (Ljubljana, 21 maart 1949) is een Sloveens filosoof en cultuurcriticus. Hij is ook een bekend figuur in de media. Hij heeft een aparte manier van spreken van en een apart vorm van humor. Žižeks filosofie steunt op de filosofie van Georg Wilhelm Friedrich Hegel, Karl Marx en Jacques Lacan. Hierdoor wordt hij ook als communist of marxist gezien. Žižek heeft namelijk veel kritiek op het kapitalisme, maar ook veel kritiek op het communisme.
Er is ook veel kritiek op Slavoj Žižek. Volgens sommigen weerspreekt Žižek zich vaak. Ook zou hij omstreden uitspraken hebben om zo in het nieuws te komen.
Levensloop
Jeugd
Žižek werd geboren in Ljubljana, de hoofdstad van Slovenië. In die tijd was Slovenië nog onderdeel van het communistische Joegoslavië. Zijn vader had economie gestudeerd en zijn moeder werkte in de administratie van een groot bedrijf. Žižek's familie was vrij welvarend. Ze waren niet arm, maar ook niet rijk. Ook groeide hij atheïstisch op.
Een groot deel van zijn jeugd woonde hij in het kustplaatsje Portorož. Hier zag hij veel westerse films, wat hij enorm interessant vond. Op de middelbare school wilde hij eerst filmmaker worden, maar later besloot hij filosofie en sociologie te gaan studeren. In 1967 startte hij zijn studie aan de universiteit van Ljubljana. Žižek las toen de werken van de Franse filosoof Jacques Derrida en verschillende filosofen die schreven over Martin Heidegger.
In 1971 werd hij assistent-onderzoeker en in 1981 kreeg hij zijn doctoraat. Tijdens deze periode diende hij ook een tijdje in het leger van Joegoslavië.
Academische carrière
In de jaren 1980 vertaalde Žižek de werken van verschillende filosofen, waaronder die van de Franse filosoof Jacques Lacan. Žižek was erg geïnteresseerd in de werken van Lacan. Hij gebruikte Lacan's filosofie om Karl Marx en Georg Wilhelm Friedrich Hegel te begrijpen. Ook schreef hij introducties bij boeken. In 1988 verdiepte hij zich om de filmwetenschap. Een jaar later gaf hij zijn eerste boek in het Engels uit.
Daarnaast schreef Žižek artikelen voor linkse tijdschriften in binnen- en buitenland. Zijn stukken waren te lezen in Polen, de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk.
In de politiek
In jaren 1980 was Žižek lid van de Communistische Partij van Slovenië. Hij stapte in 1988 uit de partij, toen Sloveense professoren werden vervolgd. Joegoslavië was namelijk nog steeds een dictatuur met weinig vrijheid van meningsuiting. Vanaf 1988 zette Žižek zich in om van Slovenië een democratie te maken. In deze tijd wilden ook steeds meer Slovenen een onafhankelijk land.
.jpg)
In 1990 werd de eerste vrije verkiezingen gehouden. Žižek was toen presidentskandidaat namens de Liberale Democratische Partij. Hij kreeg toen net geen 10% van de stemmen en werd vijfde. Hoewel Žižek niet meer mee zou doen aan verkiezingen, bleef hij zich veel uitspreken over de politiek. In 2022 steunde hij zelf de linkse partij Levica in Slovenië.
Cult-icoon
In de jaren 1990 werd Žižek ook een bekend figuur, vooral door zijn aparte manier van spreken en bewegingen. Žižek praat namelijk met vrij sterk Sloveens dialect en kucht en proest vaak tijdens het praten. Ook maakt hij vaak veel handgebaren en haalt zijn neus op. Hierdoor is hij makkelijk te herkennen. Verschillende films en documentaires werden over hem gemaakt, zoals Liebe Dein Symptom wie Dich selbst! uit 1996 en Zizek! uit 2005. Ondertussen schreef ook verschillende boeken.
Žižek werd ook uitgenodigd voor verschillende debatten en congressen. Hij steunt de Europese partij DiEM die opgericht is door de Griekse politicus Yanis Varoufakis. Deze partij wil de Europese Unie hervormen en democratischer maken. In 2019 debatteerde Žižek met de conservatieve Canadese professor Jordan Peterson. Dit debat ging over het verschil tussen kapitalisme en marxisme.
Ideologie
Politieke ideeën
Žižeks ideologie is moeilijk te begrijpen, aangezien dit vaak veranderd. Over het algemeen is Žižek een marxist en tegen het kapitalisme. Volgens Žižek zorgt het kapitalisme voor onvrijheid, maar deze onvrijheid is grotendeels verborgen. Het kapitalisme zorgt volgens Žižek ervoor dat men kiest tussen twee slechte kandidaten. In 2017 gaf hij voor de Franse presidentsverkiezingen aan niet te weten of hij stemt voor Emmanuel Macron of Marine Le Pen. Volgens Žižek zouden beide kandidaten leiden tot een vorm van fascisme. Le Pen heeft namelijk veel rechtse standpunten. Macrons economische standpunten (neoliberalisme) zouden leiden tot een fascistische samenleving op de langere duur.
Toch heeft Žižek ook kritiek over het communisme. Hoewel Žižek zich soms een communist noemt, vindt hij dat het communisme grotendeels gefaald heeft. Hierdoor wijst Žižek communistische landen, zoals de Sovjet-Unie en China, af. Ook wijst hij Joegoslavië af, waar hij zelf opgegroeid is. Volgens hem zijn communisten vandaag de dag te veel bezig met het verleden en te weinig met het heden en de toekomst. Zelf steunt Žižek veel linkse partijen, waaronder de Griekse partij SYRIZA en de pan-Europese partij DiEM.
Anders dan andere communisten is Žižek minder kritisch op de NAVO. Na de Russische invasie gaf Žižek aan Oekraïne te steunen. Ook vond hij dat de NAVO versterkt moest worden. Ook vond hij de bombardementen van de NAVO op Servië in 1999 een goed idee. Toch heeft hij ook kritiek getoond op de NAVO. Volgens Žižek zorgde de NAVO voor chaos in Libië en Irak.
Bronnen
- (en) Het artikel op de Engelstalige Wikipedia
- (en) Žižek, S. (3 mei 2017). Don’t believe the liberals – there is no real choice between Le Pen and Macron via Independent.
- (en) Žižek, S. & Peterson, J. (15 mei 2019). Marxism: Zizek/Peterson debate via het YouTube-Kanaal van Jordan Peterson.
- (en) Žižek, S. (21 juni 2022). Pacifism is the wrong response to the war in Ukraine via The Guardian.