Schalmei
De schalmei is een dubbel riet houtblazer instrument gemaakt in Europa vanaf de 12e eeuw tot nu. Het was vooral populair tijdens de middeleeuwen en in de renaissance muziek. Daarna werd het geleidelijk verdrongen door de hobo- familie. De schalmei is waarschijnlijk rond de tijd van de kruistochten vanuit de oostelijke Middellandse Zee naar West-Europa gekomen. Dubbelrietige instrumenten vergelijkbaar met de schalmei waren lang aanwezig in Zuid-Europa en het Oosten, bijvoorbeeld de oude Griekse, en later Byzantijnse aulos, de Perzische sorna, en de Armeense duduk. Mogelijk stammen ze af van een vergelijkbaar instrument uit het Midden-Oosten, zo'n 2000 jaar geleden.
Het lichaam van de schalmei is meestal gedraaid uit een enkel stuk hout en eindigt in een uitlopende bel of beker die enigszins lijkt op die van een trompet. Vanaf de 16e eeuw werden schalmen gemaakt in verschillende maten, van sopranino tot grote bas, en vier- en vijfstemmige muziek kon worden gespeeld door een ensemble die volledig uit schalmen bestond. Het mondstuk of de pirouette, is een klein houten hulpstuk met een holte in het midden die lijkt op een vingerhoed, omgeeft het onderste deel van het riet - dit geeft steun aan de lippen.
Omdat slechts een klein deel van het riet voorbij de pirouette uitsteekt, heeft de speler slechts beperkt contact met het riet en dus beperkte controle over de dynamiek (hard - zacht spelen). De conische boring (van smal naar breed) en de uitlopende bel of beker van de schalmei, gecombineerd met de speelstijl die wordt bepaald door het gebruik van een pirouette, geeft het instrument een doordringend, scherp, trompetachtig geluid, zeer geschikt voor buitenoptredens.
Naam
De naam schalmei komt van het oud frans chalemel, chalemie en chalemeaux (het meervoud van chalemel). Op hun beurt zijn deze woorden afgeleid van het Latijnse calamus wat "riet" betekent.
Gebruik
De grotere vormen van de schalmei worden ook wel bombarde genoemd. Ook de 17e -eeuwse pommer is vergelijkbaar met de schalmei. Je komt de schalmei nog steeds tegen in de volksmuziek van het Midden Oosten, Spanje, Portugal, Bretagne (Frankrijk), Nederland, Duitsland en Italië.
Later werden ze ook gebruikt in militaire bands (marsmuziek). Door het doordringende geluid maakte dit indruk op de vijand, vergelijkbaar met de doedelzakken van de Schotten. Ook werd het als instrument gebruikt bij dansen.
Trivia
De schalmei wordt genoemd in het kerstlied "Het is geboren, het goddelijk kind - Komt, herders speelt op uw feestschalmeien", onder andere gezongen door Herman van Veen.