Prefrontale cortex

Geel is de prefrontale cortex, aan de voorkant van je hoofd.

Phineas Gage met zijn staf

Ventromediale prefrontale cortex (onderste plaatje is van onderaf bekeken); je kijkt aan de binnenkant van de hersenen.

Dorsolaterale en orbitofrontale cortex; deze zitten aan de buitenkant. Dit plaatje is gespiegeld, dus rechts is de voortkant!

Anterieure cingulate cortex; deze zit aan de binnenkant van de hersenen.

De prefrontale cortex, is een gebied aan de voorkant van de hersenen die heel belangrijk is voor het gedrag dat je vertoont. Ieder deel van de hersenen is weer in iets anders goed, en dit deel is het deel dat jou 'jou' maakt. De moeilijke naam 'prefrontale cortex' betekent dat het aan het voorste deel van de hersenen zit bij je voorhoofd. Cortex is een andere naam voor hersenkwab of hersendeel. De prefrontale cortex is een heel belangrijk deel van de hersenen omdat dit deel voor een groot deel afhankelijk is voor hoe jij je gedraagt.

Phineas Gage

Op 13 september 1848 gebeurde een vreselijk ongeluk. Phineas Gage was in de buurt van de Hudson River in de Verenigde Staten aan het werk een treinspoor te maken. Om ruimte te maken voor het spoor werd met behulp van dynamiet allerlei materiaal opgeblazen. Bij een van deze explosies vloog door de kracht van zo'n explosie een ijzeren staaf via de onderkaak door het voorhoofd van Phineas. Hierbij raakte hij naast grote stukken bot ook een deel van zijn hersenen aan de voorkant kwijt. Iedereen verwachtte dat hij dood was, maar tot iedereens verbazing leefde hij nog, en leek bovendien normaal te kunnen spreken, zelfs met dat gat! Hoewel in de eerste maanden er allerlei complicaties (oftewel, problemen) waren met de wond, herstelde Phineas wonder boven wonder. De dokters stonden ook voor een raadsel; hoe kan een man rondlopen met zo'n enorm gat in zijn hoofd? Hoort hij niet dood te zijn? En hoe lang kan hij zo doorleven? De dokters uit die tijd (en nog steeds) waren erg over dit bizarre voorval: het was een wonder in de geneeskunde.

Wel gebeurde er iets geks. De normaal altijd zo rustige, hardwerkende Phineas begon zich gek te gedragen. Hij begon veel te vloeken, werd snel boos, was onaardig tegen mensen en had nergens geduld voor. Daarnaast begon hij zich minder druk te maken over afspraken die hij had gemaakt, en deed hij helemaal niet meer zijn best op zijn werk. Hoewel de dokters van die tijd vaststelden dat hij nog steeds 'intelligent' was vonden vrienden dat hij 'niet meer als Phineas' was. Hij leek wel een heel ander persoon. Phineas miste door de explosie een groot stuk uit zijn prefrontale cortex. Er was in die tijd nog niet zoveel bekend over hoe de hersenen precies werkten. Wetenschappers in die tijd (en nog steeds) leerden het meeste over hoe de hersenen werkten wanneer er bij iemand iets in de hersenen kapot ging, bijvoorbeeld door een bloeding of een hersenschudding. Phineas was een van de eerste mensen die ervoor zorgde in de wetenschap dat voor neurologie, het onderzoek naar de werking van de hersenen, en psychologie het onderzoek naar menselijk gedrag, meer aandacht ontstonden.

Delen

Delen van de prefrontale cortex hebben hele moeilijke namen, zoals:

• ventromediale prefrontale cortex
• dorsolaterale prefrontale cortex
• orbitofrontale cortex
• anterieure cingulate cortex

Schrik niet van de namen, dit zijn slechts latijnse benamingen voor waar dat gebied in de hersenen zit! 'Anterieur' betekent bijvoorbeeld alleen maar vooraan, en 'lateraal' betekent aan de buitenkant. Op deze manier weten wetenschappers heel snel waar in de hersenen ze een bepaalde kwab kunnen vinden.

Executieve functies

De prefrontale cortex heeft als doel wat we met een moeilijk woord de 'executieve functies' goed uit te voeren. Wat zijn de executieve functies nou precies? 'Executie' is een moeilijk woord voor uitvoeren. Je zou dus kunnen zeggen dat dit zorgt voor het goed uit kunnen voeren van een hoop taken. Bijvoorbeeld: het zorgt voor het kunnen nadenken over hoe je iets kunt plannen (bijvoorbeeld hoeveel je moet leren voordat je een voldoende op je toets gaat halen) of hoe je een probleem stap voor stap kunt oplossen (een moeilijke som bijvoorbeeld). Daarnaast zorgt het ervoor dat je voor langere tijd je kunt concentreren op een moeilijke taak, zoals een lange, moeilijke toets, of een uitleg over een onderwerp dat je lastig vindt. Zelfs het twee taken tegelijkertijd doen, of motivatie om iets nieuws te proberen heeft met dit deel van de hersenen te maken. Je hoort het al: dit zijn heel belangrijke eigenschappen!

Een ander belangrijk aspect van de executieve functies is dat je niet zomaar boos wordt op anderen wanneer je iets niet leuk vindt, maar jezelf rustig kunt houden. Wanneer iemand per ongeluk voordringt in de rij bij de bioscoop kan dat vervelend zijn, maar het zou ook heel gek zijn als je diegene dan maar zou duwen. Het omgaan met deze vervelende gevoelens is belangrijk omdat we op die manier fijn met elkaar kunnen omgaan.

Puberteit en de effecten van alcohol en drugs op de prefrontale cortex

De puberteit is een turbulente tijd, oftewel een heftige tijd met veel veranderingen, voor vrijwel alle kinderen. Er gebeurt van alles in het lichaam: je krijgt schaamhaar, puistjes, borsten, een andere stem, enzovoort. Zo is het ook in de hersenen: deze zijn volop aan het groeien! Dit zie je ook terug in hoe je je gedraagt: het ene moment ben je heel blij, het andere moment kan je zomaar heel boos worden. Daarnaast wordt je verliefd, en krijg je interesse in seks.

Ook de prefrontale cortex groeit hard mee, maar niet zo hard als andere delen van de hersenen. Sommige delen van de hersenen zijn volgroeit wanneer je in de puberteit komt, maar de prefrontale cortex pas tussen je 20e en 25e jaar! Waarom is dit nu belangrijk? De prefrontale cortex is belangrijk, zoals je boven kunt lezen, voor de executieve functies. Deze zijn heel belangrijk later in het leven, omdat deze ervoor zorgen dat je gemotiveerd blijft leuke dingen te doen, niet zomaar boos op anderen wordt, en langdurig je aandacht kunt houden bij moeilijke taken. Daarnaast is het een belangrijk onderdeel voor jouw persoonlijkheid, dus al jouw interesses, gedragingen, enzovoort.

Het is belangrijk ervoor te zorgen dat deze zo goed mogelijk kan groeien. Dit is ook de reden dat ouders waarschuwen voor de gevaren van alcohol en drugs. Deze zorgen ervoor dat de normale groei van de prefrontale cortex niet zo goed kan verlopen als het zou moeten. Dat betekent dat je in je leven problemen kan krijgen met de executieve functies! Je kunt dus sneller boos worden, minder goed lang je aandacht op iets houden, moeilijk nieuwe dingen onthouden of je niet leuk gedragen naar je vrienden toe. Het is dus sowieso niet goed alcohol of drugs te gebruiken, maar het is ook juist slecht voor je wanneer kinderen op heel jonge leeftijd hieraan beginnen!