Oppositioneel-opstandige gedragsstoornis

Gezondheidsklachten?

Ga naar een dokter of huisarts! Volg geen adviezen over gezondheidsklachten van het internet op.

Poster van verschijnselen van ODD

Een oppositioneel-opstandige gedragsstoornis of oppositional defiant disorder (ODD) is een ontwikkelingsstoornis. Mensen met ODD kunnen zich erg boos, opstandig en agressief gedragen.

Wat is ODD

ODD is een gedragsstoornis waarbij een kind of jongere vaak driftig, opstandig en snel boos is. Het kind luistert naar volwassenen, maakt snel ruzies en doet vaak expres dingen om anderen te irriteren. Dit gedrag komt regelmatig voor en zorgt voor problemen op school, thuis of anderen. Het is meer dan gewoon lastig gedrag en blijft meestal langer duren.

ODD per levensfase

Peuter en kleutertijd

Bij jonge kinderen met ODD vallen al vroeg sterke koppigheid en driftbuien op. Ze weigeren vaak om te doen wat er gevraagd wordt en reageren fel op grenzen. Wat bij andere peuters normaal is, blijfr bij hun hardnekkig en intenser aanwezig. Ze zeggen vaak nee en hebben moeite met regels en raken gefrustreerd. Hun emoties zijn heftig en moeilijk te reguleren, waardoor er veel strijd met ouders of verzorgers kan zijn.

Onderbouw basisschool

Wanneer kinderen naar school gaan, wordt zichtbaar dat ze zich vaak verzetten tegen leerkrachten of klasregels. Zs luisteren slecht, weigeren opdrachten of doen juist het tegenovergestelde. Conflicten met leeftijdsgenoten komen regelmatig voor. Ze kunnen uitdagend gedrag vertonen, zoals schelden of expres dingen doen waarvan ze weten dat niet mag. Deze kinderen ervaren vaak gevoelens van onbegrip en frustratie, wat zich uit in boosheid.

Middenbouw basisschool

De oppositie wordt duidelijker en constanter. Kinderen met ODD raken vaker in conflicten met volwassenen, maar ook met klasgenoten. Ze zoeken bewust de grenzen op en hebben moeite om hun boosheid te beheersen. Schooltaken kunnen problematisch zijn, niet zo zeer door verzet tegen opdrachten en regels. Relaties met leeftijdsgenoten zijn vaak gespannen, omdat ze snel vijandig of wantrouwen reageren.

Bovenbouw basisschool

In deze fase wordt het gedrag meer uitgesproken. Kinderen met ODD reageren snel boos of vijandig op kritiek en voelen zich vaak onrechtvaardig behandeld. Ze zijn geneigd verantwoordelijkheid af te schuiven en anderen de schuld te geven van hun gedrag. Conflicten met ouders, leerkrachten en leeftijdsgenoten stapelen zich op. Tegelijkertijd kunnen ze slim en creatief zijn in bedenken van manieren om regels te omzeilen.

Voortgezet onderwijs

Op de middelbare school kunnen jongeren met ODD in serieuze problemen komen met gezag en discipline. Ze hebben vaak aanvaringen met docenten en kunnen spijbelen of weigeren mee te werken. In sociale situaties leidt hun vijandigheid of prikkelbaar aard tot conflicten en soms uitsluiting. Zelfbeeldproblemen en gevoelens van onbegrepen zijn spelen vaak een rol, wat de boosheid verder voedt. Sommige jongeren ontwikkelen risicogedrag, zoals experimenteren met alcohol, drugs of kleine criminaliteit, vooral als er weinig structuur en steun is.

MBO,HBO en universiteit

Jongeren en jongvolwassenen met ODD die verder studeren, blijven vaak moeite houden met autoriteit, regels en structuur. Het kan lastig zijn om opdrachten op tijd in te leveren of samen te werken in groepen. Ze ervaren frustraties bij kritiek of correctie en hebben neiging om dit af te weren met boosheid of koppigheid. Wanneer ze hun engerie en sterke wil op een positieve manier leren omzetten, kunnen ze echter ook enorm vasthoudend, assertief en creatief zijn.

Volwassenen leven

In de volwassenheid kunnen de kenmerken van ODD op verschillende manieren doorwerken. Sommige groeien deels over de gedragsproblemen heen, maar blijven gevoelig voor conflicten en moeite hebben met autoriteit of regels. Dit kan zichtbaar zijn in werkrelaties of in persoonlijke relaties, waar ruzies of koppigheid spanning veroorzaken. Anderen ontwikkelen ernstige gedragsproblemen of persoonlijkheidskenmerken die voor blijvende uitdagingen zorgen. Toch kunnen de sterke kanten zoals onafhankelijkheid waardsevol in werk en leven, mits ze in contrictieve banen worden geleid.

Kenmerken

Mensen met ODD kenmerken zich door:

Boze prikkelbare stemmingen.
Snel hun kalmte te verliezen.
Vaak lichtgeraakt te zijn.
Snel geïrriteerd geraken.
Dingen traag te verwerken.
Zich uitdagend en ruziezoekend te gedragen.
Te weigeren bevelen aan te nemen.
Anderen opzettelijk te ergeren.
Anderen te blameren van het wangedrag.
Wraakzuchtig of rancuneus gedrag.

Geschiedenis

ODD werd als gedragsstoornis herkent in de jaren 1980 toen psychiaters merkten dat sommige kinderen aanhoudend opstandig en vijandige gedrag vertoonde dat niet paste bij hun leeftijd. Het kreeg een plek in de DSM, het handboek voor psychiatrisch stoornissen, om te onderscheiden van ernstige stoornissen zoals gedragsstoornis of ADHD. Sindsdien wordt het gebruikt om kinderen te helpen die vaak in conflict raken met hun ouders of opvoeders en moeite hebben met de regels.

Ervaren hoe het is om ODD te hebben

Stel je voor dat je elke keer dat iemand iets van je vraagt, je meteen het gevoel krijgt dat je moet tegenwerken. Je voelt boosheid opkomen, zelfs bij iets kleins. Probeer vandaag eens bewust op alles wat iemand tegen jou zegt of vraagt automatisch nee te denken of te reageren, alsof je de drang hebt om het tegenovergestelde te doen, ook al weet je dat misschien niet handig is. Let op hoe anderen reageren en hoe jij er bij voelt. Dit is eigenlijk hoe mensen ODD het kunnen voelen.

Omgaan met mensen met ODD

Omgaan met ODD vraagt om rust, duidelijke grenzen en veel geduld. Probeer niet in machtsstrijd te raken, maar blijf kalm . Benoem het gewenste gedrag positief en stel verwachtingen. Geef structuur en voorspelbaarheid, vermijd escalatie door op elkaar in te gaan. Zoek achter het gedrag naar mogelijk frustratie of overprikkeling. Relatie is belangrijker dan controle. Verbing helpt om vertrouwen op te bouwen.

Behandeling

Behandeling richt zich vooral op gedragstherapie, waarbij kinderen leren een normale manier met emoties om te gaan en regels om te gaan. Ouders en verzorgers worden actief betrokken via ouder trainingen zoals beter leren omgaan met opstandig gedrag en er op reageren. In sommige gevallen worden er ook individuele therapie gegeven en gezinstherapie . Medicijnen worden alleen overwogen bij bijkomende problemen zoals ADHD. Vroegtijdig en goede begeleiding vergroot de kans op verbetering.

Gevolgen

Als iemand die dit heeft niet behandeld wordt, kan het leiden tot:

dat het gezin eronder lijdt.
andere disciplines om het gedrag onder controle te krijgen werken juist tegenovergesteld.
regelmatige verstoring van lessen op school.
afkeer van vrienden van het kind.
mishandeling van andere mensen of dieren.

criminaliteit.
drugs- en alcoholmisbruik.
vroegtijdig school verlaten

Autorijden en ODD

Voor mensen met ODD kan leren autorijden een bezondere uitdaging zijn. ODD oftewel opstandig gedragstoornis beinvloed vaak het gedrag, de impulsiefteit en neiging tot weerstand of frustratie in situaties die stressvol of moeilijk aanvoelen. Dit kan het leerproces voor autorijden bemoeilijken, omdat het vragen om geduld ,opvolgen van instructies en omgaan met fouten vaak extra spanning oproept . Vooral schakelen en het tegelijk beheersen van gas , rem en koppeling kan frusterend zijn, omdat dit veel concentratie en coördinatie vereist terwijl de instructies van een ander moeten worden opgevolgd. Het helpt vaak om het leerproces rustig op te bouwen, duidelijke en voorspelbaarheid instructies te geven , en regelmatig korte pauzes inlassen om frustratie te voorkomen. Positieve feedback en succeservaring zijn belangrijke motivatie en zelfvertrouwen te behouden. Ondanks de uitdagingen is het behalen van een rijbewijs zeker mogelijk het vraagt alleen een aanpak die rekening houd met emoties, impulsief en behoefte aan structuur en overzicht.

Videolinks

Zie ook