Golfoorlog (1990-1991)
De Golfoorlog is een populaire naam voor drie oorlogen die werden gevoerd tussen 1980 en 2003 waarbij Irak, de Verenigde Staten en nog zo’n 30 andere landen betrokken waren.
Drie oorlogen
Van 1980 tot 1988 vond in Irak de Iran-Irakoorlog plaats. Deze oorlog wordt door sommige mensen de eerste de Golfoorlog genoemd. Anderen houden het liever bij de Iran-Irakoorlog en noemen de invasie van Koeweit de eerste Golfoorlog. In deze oorlog viel Saddam Hoessein buurland Iran aan omdat hij vond dat een van de provincies in Iran eigenlijk bij Irak hoorde.
Als mensen het hebben over de Golfoorlog bedoelen ze vaak de oorlog tussen 1990 en 1991. In deze ‘eerste Golfoorlog’ viel Irak Koeweit binnen om het te annexeren (overnemen). Een internationale coalitie (samenwerking) met onder andere de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk en Nederland viel in januari van 1991 Irak en Koeweit binnen om de annexatie ongedaan te maken.
De ‘tweede Golfoorlog’ vond plaats in 2003. Een internationale coalitie bestaande uit onder andere de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk viel Irak aan in maart omdat ze onder andere vermoedden dat Irak massavernietigingswapens had.
Begin van de oorlog
De geschiedenis van deze oorlog is erg lastig. Dit komt omdat Irak en de Verenigde Staten steeds een andere mening hadden over elkaar. Eerst boden de Amerikanen steun aan Irak tijdens de Iran-Irakoorlog, maar omdat Irak na afloop zijn eigen bondgenoot Koeweit binnenviel kwamen Irak en de Verenigde Staten ineens als vijanden tegenover elkaar te staan.
Irak had een aantal redenen om Koeweit binnen te vallen. Er was spanning ontstaan nadat Irak heel veel schulden had aan Koeweit. Koeweit heeft Irak tijdens de Iran-Irakoorlog veel geld uitgeleend dat Irak ooit terug zou moeten betalen. Daarnaast zegt Irak dat Koeweit op Irakees grondgebied olie had geboord en dat ze militaire bases hadden gebouwd. Ook produceerden de mensen in Koeweit zoveel olie dat de olieprijs flink daalde en Irak minder geld kreeg voor de olie die ze verkochten.
In juli 1990 begon Irak met dreigen met militaire actie tegen Koeweit. Tienduizenden troepen werden bij de grens met Koeweit geplaatst en de kans op een aanval op Koeweit werd steeds groter. De Verenigde Staten besloten daarom om hun vloot in de Perzische Golf op scherp te zetten. Zodat ze, als er iets zou gebeuren, snel zouden kunnen reageren.
De oorlog is uiteindelijk begonnen vanwege een meningsverschil over geld. Irak had 10.000.000 dollar geëist van Koeweit als compensatie voor de, volgens Irak, gestolen olie. Echter heeft Koeweit gezegd maar 9.000.000 dollar te geven. Dat was voor Irak de druppel en ze daarom besloten om Koeweit aan te vallen.
Nadat onderhandelingen tussen Irak en Koeweit niks hielpen viel Irak op 2 augustus 1990 Koeweit binnen. Het leger van Koeweit kon niks doen tegen het Iraanse leger en Saddam Hoessein verklaarde Koeweit als een provincie van Irak. Omdat de regering en de koninklijke familie van Koeweit waren gevlucht werd het bestuur van Koeweit op 8 augustus overgenomen door de neef van Saddam Hoessein.
Verloop van de oorlog
Niet lang na de aanval van Irak op Koeweit riepen de Verenigde Staten de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties bijeen voor een spoedoverleg. Op 6 augustus 1990 werden er door de Verenigde Naties een aantal sancties (maatregelen) opgelegd tegen Irak, ook blokkeerden ze de zee om extra kracht toe te voegen aan de sancties.
Saoedi-Arabië vroeg de Verenigde Staten om troepen naar het gebied te sturen om Koeweit te hulp te schieten. Ter bescherming van Saudi-Arabië, een bondgenoot van de Verenigde Staten, werd Operation Desert Shield gestart. Niet lang na de start van Operation Desert Shield hadden de Verenigde Staten ruim 500.000 militairen gestationeerd in Saoedi-Arabië om hun bondgenoot te beschermen.
Sadam Hoessein, de leider van Irak was bereid om de vrede te bewaren, maar daarvoor had hij een aantal eisen. Zo wilde hij onder andere dat Syrië zich terug zou trekken uit Libanon en dat de Gazastrook met rust gelaten zou worden door Israël. De Verenigde Staten wilden deze voorwaarden niet accepteren zolang Irak zijn buurland Koeweit bezet hield. De VN Veiligheidsraad gaf Irak vervolgens tot 15 januari 1991 de kans om zich volledig terug te trekken uit Koeweit, als ze dat niet deden zouden er consequenties volgen.
Ter voorbereiding op een mogelijke oorlog met Irak stelden de Verenigde Staten een coalitie van 34 landen samen, waaronder Nederland. Deze coalitie werd geleid door een Amerikaanse commandant, commandant Schwarzkopf. Hij was de aanvoerder van de troepen van de coalitie.
Desert Storm
Op 29 november 1990 gaf de VN Veiligheidsraad toestemming om Irak eventueel met geweld te verdrijven als zij zich niet terug zouden trekken uit Koeweit op 15 januari. Sadam Hoessein negeerde de dreigementen van de VN Veiligheidsraad en trok zich niet terug uit Koeweit. Op 17 januari 1991 begon daardoor de Golfoorlog met een luchtaanval onder leiding van de Verenigde Staten. Deze luchtaanval was de eerste aanval in een missie genaamd Operation Desert Storm.
Tijdens Operation Desert Storm werden de Verenigde Staten gesteund door de landen van de NAVO, Egypte een aantal Arabische landen. De coalitie had de nieuwste technologieën op militair gebied terwijl de luchtmacht van Irak al uitgeschakeld was door eerdere aanvallen.
Na 42 dagen van aanvallen door de coalitie, stelde president Bush een wapenstilstand voor. De meeste Iraakse soldaten hadden zich tegen die tijd al overgegeven of waren gevlucht. Irak liet de eerdere vredeseis dat Israël zich terug moest trekken uit de Gazastrook vallen. Daar namen de Verenigde Staten geen genoegen mee. De Sovjet-Unie vond dit wel een goed voorstel en wilde er mee akkoord gaan, maar omdat de rest van de coalitie het voorstel niet accepteerden gingen de Verenigde Staten over op Operation Desert Sabre.
Desert Sabre
Halverwege februari ging de coalitie over op een grondaanval, Operation Desert Sabre. Op 24 februari trokken de troepen vanuit Saudi-Arabië Koeweit en het zuiden van Irak in. In de dagen daarna werden veel Iraakse troepen verslagen en werd Koeweit bevrijd.
Terwijl het Iraakse verzet in begon te storten verklaarde president Bush op 28 februari opnieuw een wapenstilstand en beëindigde hiermee de Golfoorlog. Sadam Hoessein accepteerde het vredesvoorstel en moest Koeweits onafhankelijkheid erkennen en Irak moest alle massavernietigingswapens wegdoen, zoals bijvoorbeeld nucleaire, chemische en biologische wapens.
Highway of Death
De Highway of Death is een snelweg tussen Koeweit en Irak die officieel Highway 80 heet. In 1990 gebruikte Irak deze weg voor het transport van militaire voertuigen die gebruikt zouden worden bij de invasie van Koeweit.
In de nacht van 26 op 27 februari 1991 trokken veel Iraakse troepen zich terug over deze snelweg toen ze werden aangevallen door Amerikaanse, Canadese, Britse en Franse lucht- en grondtroepen. Dit resulteerde in de vernietiging van ruim 2000 voertuigen en de dood van bijna 1000 vluchtende Iraakse militairen en burgers.
Veel mensen vonden dat de VS geweld hebben gebruikt dat ze niet hadden mogen gebruiken. De Iraakse soldaten waren zich aan het terugtrekken uit Koeweit zoals geëist was door de VN Veiligheidsraad. In deze voertuigen bevonden zich ook gegijzelden en vluchtelingen uit Koeweit. Onder de vluchtelingen waren ook vrouwen en kinderen. Volgens oud-minister van Justitie Ramsey uit de Verenigde Staten was de aanval op de colonne in strijd met artikel 3 van de Derde Conventie van Geneve. In dit artikel staat dat het niet is toegestaan om soldaten die ‘buiten gevecht’ zijn aan te vallen of te doden.
Nederlandse bijdrage
Ter voorbereiding op het eventueel met geweld moeten verdrijven van Irak uit Koeweit werd in een gezamenlijke Amerikaans-Nederlandse operatie zwaar materieel van een Amerikaanse basis in Duitsland naar Rotterdam, Delfzijl en Amsterdam gebracht om vanaf daar verder verscheept te worden in de richting van de Golfregio.
Op 13 augustus 1990 besloot de toenmalige Nederlandse regering onder minister-president Ruud Lubbers om twee fregatten naar de Perzische Golf te sturen. In de eerste weken van de operatie werkten de Nederlandse schepen heel nauw samen met de Belgische marine, die twee mijnenjagers had gestuurd. Op 5 december 1990 werden beide fregatten afgelost door 3 nieuwe schepen, een standaardfregat (Hr.Ms. Philips van Almonde), een luchtverdedigingsfregat (Hr.Ms. Jacob van Heemskerck) en een bevoorradingsschip (Hr.Ms. Zuiderkruis).
Op 4 april 1991 verlieten de Philips van Almonde, de Jacob van Heemskerck en de Zuiderkruis de Perzische Golf en droegen het stokje over aan drie mijnenjagers (Hr.Ms. Harlingen/ Hr.Ms. Haarlem/ Hr.MS. Zierikzee). Zij kregen de taak om de mijnen op te ruimen die voor de kust van Koeweit lagen. Op 13 juni begonnen de Harlingen en de Haarlem aan hun terugreis richting Nederland. De Zierikzee bleef nog tot eind juni in de Perzische Golf.
Naast het inzetten van de Koninklijke Marine heeft de Nederlandse regering in januari 1991 op verzoek van Turkije een luchtverdedigingseenheid tegen mogelijke aanvallen vanuit Irak naar Oost-Turkije gestuurd. Ook heeft de Nederlandse regering in diezelfde maand een luchtverdedigingseenheid aangeboden aan Israël. In eerste instantie wees Israël dit aanbod af, maar half februari kwamen ze er toch op terug.
In totaal heeft Nederland meegedaan aan 11 missies, waarbij 17.000 Nederlandse militairen zijn ingezet.
Gevolgen
Economische sancties worden vaak gebruikt om een land te dwingen iets aan te passen. Sancties worden gezien als een goed, minder gewelddadig, alternatief voor oorlog. De Verenigde Naties waren vastbesloten om de aanval op Koeweit tot een eind te brengen en om de rust en vrede te herstellen. Daarom stelden de Verenigde Naties in augustus 1990 economische sancties in tegen Irak. Alle import en export (handel) werd geblokkeerd, het geld van Irak werd vastgezet zodat ze het niet meer konden gebruiken en er kwam een reisverbod voor Irak. Het verbod gold niet voor het kopen van medisch hulpmiddelen en alleen in geval van nood zou het verbod opgeheven worden voor voedsel.
De gevolgen van de sancties waren direct zichtbaar, zo werden kinderen te licht geboren, hadden mensen een tekort aan voedingsstoffen door een slecht dieet, diarree door slechte toegang tot wc's en douches, slechte waterkwaliteit en ongeplande migratie leidden tot besmettelijke ziekten en tot slot leidde het tekort aan medicijnen en een verminderde toegang tot medische zorg tot veel zieken en doden.
In september 1990, vrij snel na het invoeren van de sancties had Irak te maken met een voedseltekort. Om dit voedseltekort te verminderen stelde de Iraakse overheid rantsoenen in. Maar door de oorlog werden de voedseltekorten alleen maar groter en voedsel waar geen rantsoen op zat was op sommige momenten 25 keer zo duur als normaal.
Gedurende de oorlog kwamen ziektes veel vaker voor. 17% van de kinderen werd te licht geboren en de hoeveelheid mensen met de mazelen en polio verdubbelde. Het risico op overlijden was gedurende de sancties vier keer zo groot voor volwassenen en 3 keer zo groot voor kinderen onder de 5 jaar als in de periode voor de sancties.
In 1975 leefden er 5.41 miljoen kinderen (0-14 jaar) in Iraq, in 1988 waren dat er 6.67 miljoen, in 1991 8,18 miljoen. In de aanloop naar de oorlog en ook tijdens de oorlog is er toch een groei gebleven in het aantal kinderen in Irak. Ondanks het hevige geweld en het hoge aantal kindersterfte.
Er worden verschillende getallen genoemd als het gaat om het aantal Iraakse slachtoffers. Irak zelf zegt dat er zo’n 20.000 doden zijn gevallen bij aanvallen van de luchtmacht en rond de 15.000 doden bij grondaanvallen. Andere partijen zeggen zelfs dat er veel meer slachtoffers zijn gevallen, tussen de 100.000 en de 150.000.
Na de Golfoorlog
Na een lange tijd is de burgeroorlog eindelijk tot een einde gekomen. Ondanks dat is er nog steeds onrust in het land. Nog altijd zijn er gevechten tussen Iraakse troepen en gewapende groepen zoals bijvoorbeeld Islamitische Staat (IS). Van januari 2018 tot september 2018 vielen bij deze gevechten bijna 800 burgerslachtoffers en bijna 1500 mensen raakten gewond als gevolg van geweld of terrorisme.
Zo’n 6 miljoen mensen zijn gedurende de oorlog op de vlucht geslagen. Na afloop van de oorlog zijn zo’n 4 miljoen mensen alweer teruggekeerd naar hun woonplaats, maar omdat veel dorpen en steden compleet verwoest zijn is het voor de meeste mensen moeilijk om hun leven weer op te pakken. Zo’n 2 miljoen mensen zijn nog steeds op de vlucht in Irak zelf, de helft van deze mensen is al ruim 3 jaar op de vlucht.
In Irak leven op dit moment 40,8 miljoen mensen, ongeveer 6,7 miljoen van hen hebben dringend hulp nodig om veilig en gezond te kunnen leven. Meer dan de helft van deze mensen is nog maar een kind. In Irak heerst veel armoede en er is veel schade aan wegen en leidingen door de vele oorlogen en aanvallen. Voor veel mensen is het dan ook moeilijk om schoon drinkwater te vinden en dat leidt nog steeds tot veel ziektes en problemen voor de mensen in Irak.
In Nederland is het heel gewoon dat kinderen naar school gaan, het is hier zelfs verplicht. In Irak krijgen zo’n 2,6 miljoen van de 17,4 miljoen kinderen geen onderwijs, dit komt onder andere omdat veel scholen zijn verwoest en het niet veilig is in veel gebieden voor kinderen om zich op straat te begeven.
Bronnen
Ascherio, A., Chase, R., Coté, T., Dehaes, G., Hoskins, E., Laaouej, J., … Zaidi, S. (1992). Effect of the Gulf War on Infant and Child Mortality in Iraq. New England Journal of Medicine, 327(13), 931–936. https://doi.org/10.1056/NEJM199209243271306
Andere Tijden. (2017, 19 april). De Golfoorlog - Andere Tijden. Geraadpleegd op 31 oktober 2019, van https://www.anderetijden.nl/artikel/341/De-Golfoorlog
Cortesi, M. (2019, 21 oktober). “Highway of Death”. Geraadpleegd op 31 oktober 2019, van https://www.atlasobscura.com/places/highway-of-death
Dangerous Roads. (z.d.). Highway of Death. Geraadpleegd op 31 oktober 2019, van https://www.dangerousroads.org/asia/arabian-peninsula/4834-highway-of-death.html
Daponte, B. O., & Garfield, R. (2000). The effect of economic sanctions on the mortality of Iraqi children prior to the 1991 Persian Gulf War. American Journal of Public Health, 90(4), 546–552. https://doi.org/10.2105/ajph.90.4.546
Holland, B. (2018, 23 augustus). HISTORY Vault: Operation Desert Storm. Geraadpleegd op 31 oktober 2019, van https://www.history.com/news/history-vault-operation-desert-storm
Ministerie van Defensie. (2010, 15 april). Golfoorlog. Geraadpleegd op 31 oktober 2019, van https://www.defensie.nl/binaries/defensie/documenten/brochures/2010/04/15/golfoorlog/golfoorlog.pdf
Ministerie van Defensie. (2019, 10 juli). Nederlands aandeel in de Golfoorlog. Geraadpleegd op 31 oktober 2019, van https://www.defensie.nl/onderwerpen/historische-missies/missie-overzicht/1990/golfoorlog/nederlands-aandeel
Population Pyramid. (z.d.). Population Pyramids of the World from 1950 to 2100. Geraadpleegd op 31 oktober 2019, van https://www.populationpyramid.net/iraq/1990/
Third Geneva Convention. (1949, 12 augustus). Treaties, States parties, and Commentaries - Geneva Convention (III) on Prisoners of War, 1949 - 3 - Conflicts not of an international character. Geraadpleegd op 31 oktober 2019, van https://ihl-databases.icrc.org/ihl/WebART/375-590006
Tioga Tours. (z.d.). 1990: De Golfoorlog - Tioga Tours. Geraadpleegd op 30 oktober 2019, van https://tiogatours.nl/voorpret/infotheek/geschiedenis/amerika/1990--de-golfoorlog/
Veteraneninstituut. (2014, 6 oktober). Irak – Veteraneninstituut. Geraadpleegd op 31 oktober 2019, van https://www.veteraneninstituut.nl/missie/irak/