Duitse Bondsdagverkiezingen 2025
 |
| Duitse Bondsdagverkiezingen 2025 | |
|---|---|
← 2021 |
2029 → |
| Land |  Duitsland
|
| Datum | 23 februari 2025 |
| Uitslag | |
| Parlement | Bondsdag |
| Te verdelen | 630 zetels |
 |
Christlich Demokratische Union/ 28,52% |
 |
Alternative für Deutschland 20,80% |
 |
Sozialdemokratische Partei Deutschlands 16,41% |
de volledige resultaten staan verder in dit artikel. | |
| Kaart | |
 | |
Vorige bondskanselier |
Volgende bondskanselier
|
Portaal  Politiek
| |
De Duitse Bondsdagverkiezingen 2025 werden gehouden op 23 februari 2025. Bij deze verkiezingen werden de leden van de Bondsdag verkozen. De Bondsdagleden voeren hun werk niet alleen uit, maar zijn meestal aangesloten bij een grotere politieke partij die het beste bij hen past. De leden van de Bondsdag werden op twee manieren gekozen: een deel via een stelsel van kieskringen (Duits: Wahlkreisen) en een deel via een lijstenstelsel. Het totaal aantal te verdelen zetels in de Bondsdag staat sinds 2023 vast op 630 zetels.
De verkiezingen werden gewonnen door het verbond van de Christlich Demokratische Union Deutschlands (Nederlands: 'Christendemocratische Unie van Duitsland', afgekort CDU) en de Christlich-Soziale Union (Nederlands: 'Christelijk-Sociale Unie', afgekort CSU) van Friedrich Merz.
Verder werd voor het eerst in de Duitse naoorlogse geschiedenis niet de christendemocratische CDU/CSU of de sociaaldemoratische Sozialdemokratische Partei Deutschlands (Nederlands: 'Sociaaldemocratische Partij van Duitsland', afgekort SPD) de tweede grootste partij van het land, maar de extreemrechtse politieke partij Alternative für Deutschland (Nederlands: 'Alternatief voor Duitsland', afgekort AfD). De democratisch-socialistische partij Die Linke (Nederlands: 'Links') deed het beter dan in 2021 en won ook zetels.
De SPD van zittend bondskanselier Olaf Scholz verloor deze verkiezingen en moest genoegen nemen met een derde plek. De partij Bündnis 90/Die Grünen (Nederlands: 'Verbond 90/De Groenen', afgekort Grüne) zat ook in de regering van Scholz en verloor ook zetels, maar naar verhouding minder dan de SPD.
De liberale Freie Demokratische Partei (Nederlands: 'Vrije Democratische Partij', afgekort FDP) liet eind 2024 het kabinet-Scholz vallen, waardoor deze vervroegde verkiezingen moesten worden uitgeschreven. De partij werd hiervoor echter niet beloond: ze kreeg minder dan vijf procent van de stemmen en verloor hierdoor al haar zetels. De nieuwe politieke partij Bündnis Sahra Wagenknecht (Nederlands: 'Verbond van Sahra Wagenknecht', afgekort BSW) kreeg nét minder dan vijf procent van de stemmen en kwam hierdoor niet in het parlement.
De nieuwe Duitse regering wordt waarschijnlijk gevormd door CDU/CSU en de SPD. Hoewel de AfD de tweede partij van het land werd, komt zij niet in een regering, omdat alle andere politieke partijen in Duitsland samenwerking met de AfD hebben uitgesloten vanwege diens extreme standpunten. Dit heet in het Duits das Brandmauer (Nederlands: cordon sanitaire, letterlijk: 'de brandmuur'). De meest waarschijnlijke regering is dus een coalitie van CDU/CSU en de SPD (samen 328 van de 630 zetels; nipt meer dan de benodigde meerderheid van 316 van de 630 zetels).
Achtergrond
In Duitsland worden normaal elke vier jaar Bondsdagverkiezingen houden. Sinds 2023 is er een nieuw kiessysteem. De veranderingen staan hieronder uitgelegd.
Oude kiessysteem
In het oude systeem werden de leden van de Bondsdag gekozen volgens een gemengd systeem: 299 leden werden verkozen in de kieskringen en een niet-vaststaand aantal leden werd gekozen via een lijstenstelsel.
Voor het kieskringenstelsel werd Duitsland verdeeld in 299 kieskringen. Elk lid dat werd gekozen in een kieskring (Duits: Direktkandidat), vertegenwoordigde een specifiek deel van het land, namelijk de inwoners van de kieskring waar het in woont. Om ervoor te zorgen dat kleinere partijen toch vertegenwoordigd werden, werd er een niet-bepaald aantal leden via een lijstenstelsel gekozen. Op deze manier werden er bijkomende mensen verkozen, totdat er een gelijke verdeling was bereikt. Een gelijke verdeling betekende dat het percentage van de stemmen dat een partij kreeg, gelijkstond aan het percentage van het totaal aantal zetels. Politieke partijen die minder dan vijf procent van het totaal aantal stemmen kregen, hadden geen recht op zetels in het parlement, tenzij ze in minstens drie kieskringen hun kandidaten verkozen kregen.
Het nadeel van het oude systeem was dat het aantal leden van de Bondsdag niet vaststond. Het aantal leden dat via het lijstenstelsel werd verkozen nam namelijk toe totdat er een gelijke verdeling werd bereikt. Na de verkiezingen van 2021 telde de Bondsdag hierdoor welgeteld 736 zetels, waarmee ze een van de grootste parlementen ter wereld was. Hierdoor werd in 2023 het totaal aantal zetels vastgesteld op 630. Daarnaast werd er ook een aantal hervormingen doorgevoerd.
Nieuwe kiessysteem
In het nieuwe systeem staat het aantal leden van de Bondsdag vast op 630. Er bestaat nog steeds een gemengd systeem: 299 leden worden gekozen via kieskringen en een deel van de leden wordt gekozen via het lijstenstelsel. In het nieuwe systeem is het lijstenstelsel echter leidend.
Er komen geen zetels bij als een politieke partij via het kieskringensysteem meer zetels krijgt dan ze naar verhouding zou moeten krijgen op basis van het aantal stemmen dat ze via de landelijke lijsten heeft gekregen. Hiermee wordt voorkomen dat andere politieke partijen óók meer zetels moeten krijgen om tot een eerlijke verdeling te komen. In de praktijk werkt het systeem als volgt:
- Eerst wordt berekend hoeveel zetels een politieke partij verdient op basis van het aantal stemmen. Een partij die bijvoorbeeld tien procent van het totaal aantal stemmen krijgt, krijgt ook min of meer tien procent van het aantal zetels.
- De kandidaten die via het kieskringensysteem worden gekozen, mogen als eerste hun zetel innemen.
- Daarna mogen de landelijke kandidaten voor die politieke partij, dus de kandidaten die via de landelijke lijst zijn verkozen, hun zetel innemen.
- Als deze politieke partij met de gekozen kandidaten uit de kieskringen al tien procent van het totaal aantal zetels kan vullen, mogen de landelijke kandidaten geen zitting nemen in het parlement.
- Als de partij met de gekozen kandidaten uit de kieskringen zelfs meer dan tien procent van het totaal aantal zetels kan vullen, mag ze nog steeds maar tien procent van alle zetels vullen. De leden van de kieskringen die 'te veel' zijn gekozen, mogen hun zetel dus niet innemen.
- Welke kandidaten hun zetel niet meer mogen innemen, wordt bepaald aan de hand van het aantal stemmen dat de kandidaat in de eigen kieskring kreeg. De kandidaten die met het kleinste aantal stemmen wonnen in hun kieskring, mogen hun zetel niet meer innemen.
Het voordeel van dit systeem (en het vorige systeem) is dat kiezers zo meer betrokken zijn bij de parlementsleden. Het nadeel van dit systeem (en het vorige systeem) is dat er per kieskring maar één lid gekozen kan worden, waardoor de stemmen van iedereen die op een ander lid stemde, verloren gaan.
Het bijkomende voordeel van dit nieuwe systeem is dat de Bondsdag niet steeds groter wordt, maar altijd 630 leden telt. Hierdoor is het makkelijker om debatten te houden en wetten voor te bereiden in het parlement. Het nadeel van dit nieuwe systeem is dat minder mensen de Duitse bevolking kunnen vertegenwoordigen.
Deelnemende partijen
In totaal doen er 29 politieke partijen en 62 partijloze kandidaten mee. Hieronder staan de negen belangrijkste partijen van Duitsland.
.png){kind=small}
.svg){kind=logo}
.svg){kind=small}
Verkiezingsuitslag
De verkiezingsuitslag staat hieronder vermeld.
| 208 | 152 | 120 | 85 | 64 | 1 |
| CDU/CSU | AfD | SPD | B'90/Grüne | Die Linke | S |
= 50% (315/630) van de zetels
%= Deel van het totaal aantal uitgebrachte stemmen in procenten
◉ = Aantal zetels
± = Verschil ten opzichte van de vorige verkiezingen (2021)
| Partij | Partijleider | Kieskringen | Lijsten | Totaal | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| % | ◉ | ± | % | ◉ | ± | ◉ | ± | |||||
| Christlich Demokratische Union Deutschlands | CDU | Friedrich Merz | 25,46% | 128 | +2,86% | +30 | 22,55% | 36 | +3,60% | 164 | +12 | |
| Christlich-Soziale Union | CSU | Markus Söder | 6,61% | 44 | +0,58% | -1 | 5,97% | 0 | +0,78% | 44 | -1 | |
| totaal CDU/CSU | 32,07% | 172 | +3,44% | +29 | 28,52% | 36 | +4,38% | 208 | +11 | |||
| Alternative für Deutschland | AfD | Alice Weidel | 20,56% | 42 | +10,39% | +26 | 20,80% | 110 | +10,41% | 152 | +69 | |
| Sozialdemokratische Partei Deutschlands | SPD | Olaf Scholz | 20,07% | 44 | -6,29% | -77 | 16,41% | 76 | -9,30% | 120 | -86 | |
| Bündnis 90/Die Grünen | B'90/Grünen | Robert Habeck | 11,00% | 12 | -2,92% | -4 | 11,61% | 73 | -3,11% | 85 | -33 | |
| Die Linke | Ines Schwerdtner | 7,94% | 6 | +2,99% | +3 | 8,77% | 58 | +3,90% | 64 | +25 | ||
| Bündnis Sahra Wagenknecht | BSW | Sahra Wagenknecht | 0,60% | 0 | +0,60% | 0 | 4,97% | 0 | +4,97% | 0 | 0 | |
| Freie Demokratische Partei | FDP | Christian Lindner | 3,28% | 0 | -5,42% | 0 | 4,33% | 0 | -7,10% | 0 | -91 | |
| Südschleswigscher Wählerverband | SSW | Flemming Meyer | 0,12% | 0 | +0,04% | 0 | 0,15% | 1 | +0,03% | 11 | 0 | |
| overige partijen | 4,22% | 0 | -2,73% | 0 | 4,44% | 0 | -4,18% | 0 | 0 | |||
| partijlozen | 0,14% | 0 | -0,10% | 0 | 0 | 0 | ||||||
| totaal | 100,00% | 299 | 100,00% | 331 | 6302 | -106 | ||||||
1.) Hoewel de SSW minder dan vijf procent van de stemmen heeft gekregen, heeft de partij alsnog recht op een zetel. De partij is een zogeheten 'minderheidspartij', omdat zij de belangen van Deense en Noord-Friese inwoners vertegenwoordigd. Daarom hoeft zij de kiesdrempel van vijf procent niet te halen om zetels te kunnen krijgen.
2.) Omdat het totaal aantal zetels is afgenomen van 736 tot 630, kan het gebeuren dat een partij die ditmaal méér stemmen kreeg, toch minder zetels heeft gewonnen. Dat gebeurde bij partijen die weliswaar meer stemmen kregen dan in 2021, maar naar verhouding minder dan het aantal verminderde zetels.
Kijk verder
- Migratie ook in laatste debat belangrijkste thema bij Duitse verkiezingen (NOS)
- CDU-leider Friedrich Merz verdedigt strengere asielplannen op partijtop (NOS-NTR/Nieuwsuur)
- Groot tv-debat in Duitsland (NOS-NTR/Nieuwsuur)
- Waarom (extreem)rechts groeit in Duitsland (NOS-NTR/Nieuwsuur)
- Duitsland Wunderland: hoe ga je samen verder in een politiek verscheurd land? (VPRO/Bureau Buitenland)
- Duitsland Wunderland: klimaat, kein Thema meer? (VPRO/Bureau Buitenland)